Предисловие к этой заметке такое: абашевские родственники Анна и Владимир Васильевы устроили мне (по моей просьбе) экскурсию в деревню Вторые Тойзи (Чӑрӑш Туҫа) Цивильского района. Молодым пуса каччи я полвека назад гулял там на красочной чувашской свадьбе и помню короткие встречи со знаменитыми людьми села — певицей Ираидой Вдовиной, писателем Григорием Савгаем, учителями-краеведами Верой и Александром Васильевыми. Теперь школы нет, музейный уголок Вдовиной перевели в поселок Конары, улицы поредели.
4 августа 2021 года чувашскому ученому, кандидату исторических наук Валерию Макаревскому исполняется 85 лет. Чувашский народный сайт сердечно поздравляет Макаревского с юбилеем. Накануне с ним встретился корреспондент Чувашского народного сайта для беседы.
— Уважаемый Валерий Иванович! Вы многие годы работали в Чувашском госуниверситете. В годы Перестройки Михаила Горбачева включились в демократическое движение России, являлись общественным деятелем.
21 июня 2021 года отмечает 80-летний юбилей экс-председатель Московского общества чувашской культуры, член совета Федеральной национально-культурной автономии чувашей России Гурий КРЫЛОВ.
Гурий Зиновьевич Крылов родился 21 июня 1941 года в деревне Тюнзыры (Тӗнсӗр) Цивильского района Чувашской АССР.
Первым среди чувашей окончил Российский университет дружбы народов (РУДН).
В 1985-2011 годах работал в Научно-исследовательском финансовом институте (НИФИ) Министерства финансов страны.
Как многие были под незаслуженным запретом долгие годы, наш земляк, автор книг, верный сын чувашского народа Прокофий Озеров остается до сих пор под «неизвестностью».
Прокофий Васильевич Озеров – учитель, краевед, этнограф – историей незаслуженно забыт. Его имя не называется в энциклопедиях, не упоминается в газетных статьях. У меня в домашней библиотеке хранится его книга «Крайеветенипе чӑваш шкулӗ (СССРти Халӑхсен Тӗп истаттӗлстви, Мускав, 1927, 64 ен) из 6 разделов: задачи школьного краеведения, методы работы с учащимися, краеведение и местное хозяйство, полезные дела следопытов, книги и обращение к учителю-краеведу.
«Чӑваш чӗлхин икчӗлхеллӗ ҫӳпҫине» пуянлатса пынӑ май пӗлмен ҫыравҫӑсен, куҫаруҫӑсен, журналистсен ячӗсене чылай тӗл пулма тиврӗ. Ҫавна май вӗсем пирки сире те пӗлтерес терӗм.
Чӑн та, чӑваш ҫыравҫисем пирки хатӗрленӗ чи анлӑ кӗнекесенчен пӗри вӑл — Петӗр Ялкир хатӗрленӗ «Литературный мир Чувашии». Чӑн та пысӑк ӗҫ туса ирттернӗ, кам-кам кӑна ҫук пуль унта. Ҫавах ӑна ниепле те тулли кӗнеке тесе хаклама ҫук. Вырӑсларан чӑвашла куҫаракансем унта чылай пулин те хӑшӗ-пӗрин ячӗ ҫук ҫав.
В Чувашском государственном художественном музее на улице Калинина,60 открылась выставка живописи народного художника ЧР Виктора Немцева (1936-2018), посвященная его 85-летию.
Тӗлӗнетӗп хамӑн паллаканӑмсенчен. Ҫӗрпӳ районӗнчи пӗр ялта пурӑнаҫҫӗ вӗсем. Кӳршӗллӗ Вӑрмар районӗнчен киле кайса кӗнӗ арҫын Ҫӗрпӳрен инҫех мар ялта ҫемйипе пурӑнать. Арӑмӗ те манашкал чӑвашах. Хӑй те манашкал чӑвашах. Вырӑнти ял хуҫалӑх предприятийӗ ура ҫинче ҫирӗп тӑнӑ вӑхӑтра иккӗшӗ те унта ӗҫленӗ: пӗри — фермӑра, тепри — механизаторта. Хальхи вӑхӑтра иккӗшӗ те Ҫӗрпӗве кайса вырнаҫнӑ: пӗри — стройкӑна, тепри — урам шӑлма. Ҫаксен хӗрӗпе ывӑлӗ те Ҫӗрпӳри шкула ҫӳреҫҫӗ.
Ҫулсеренех Ҫӗрпӳре Тихвин ярмарккине ирттереҫҫӗ. Вӑл тӑватӑ кун пырать, кӗҫнерникун пуҫланать те вырсарникун вӗҫленет. Ҫӗрпӳ районӗн Акатуйне те ирттереҫҫӗ ҫавӑнта. Анчах та 2015-мӗш ҫулта Акатуй утӑ уйӑхӗн 3-мӗш кунӗнче эрнекун иртрӗ, 2016-мӗш ҫулта район акатуйӗ утӑ уйӑхӗн 7-мӗш кунӗнче кӗҫнерникун пулчӗ. Ҫав Акатуя шӑматкун е вырсарникун ирттерме кам тата мӗн чӑрмантарать-ши... Ҫӗрпӳ районӗнче ҫуралса ӳснӗ, халӗ хуласенче пурӑнакансен, Акатуя ҫитмешкӗн отгул текен кану кунне илмелле пулса тухать-ши?
Районсенче пулма тӳр килнӗрен тӗрлӗ ҫынпа курнӑҫма май пур. Вӑл е ку районта лайӑх е япӑх ҫынсем пурӑнаҫҫӗ теме ҫук. Эпир пӗр ҫынна курса пурне те хаклама хӑнӑхнӑ-ҫке-ха. Кашни тарӑхрах тӗрлӗ ҫын пурӑнать.
Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗсем, тыл ӗҫченӗсем, «вӑрҫӑ ачисем» мӗнле пурӑнни куҫ умӗнчех. Пӗрисене ачисем лайӑх пӑхаҫҫӗ, тирпейлӗ ҫӳретеҫҫӗ. Теприсем вара… ватӑ ҫын вилессе кӗтеҫҫӗ. Ҫапла, 90 е 100 ҫулалла кармашакан амӑшӗ е ашшӗ автан авӑтман яла ӑсанасса кӗтсе пурӑнакансем те пур.
Пурнăç чакса мар, малаллах пырать. Этем пурнăçĕ, çĕр-çĕр çул каяллахипе танлаштарсан, самай лайăхланнă. Кунпа тÿре-шара мухтанма юратни паллă ĕнтĕ. Ялсенче те халĕ йăлтах пур тенĕ пек: киле шыв кĕрет, юхса тухать, сивĕ кунсенче пÿрте газ ăшăтать… Урăх мĕн кирлĕ ĕнтĕ çанна? Ялта ĕç çукки ура хуни пирки кашни кĕтесрех калаçаççĕ. Çамрăксене яла илĕртесшĕн тăрăшаççĕ. Анчах тивĕçлĕ шалу тÿлеменнишĕнех яш-хĕр, вăйпитти çынсем хулана, Мускава туртăнаççĕ. Патшалăх ку енĕпе алă усса ларать теме чĕлхе çаврăнмасть. Пур, паллах, программăсем, çамрăксене яла илĕртекеннисем.