Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Вĕçеç кайăксем паррăн-паррăн,

Кĕрлет çутçанталăк умра.

Утатăп санпа юнашаррăн,

Туятăп — тĕреклĕх çумра.

Пурнан пурнăçа шĕкĕлчетĕп —

Хури нумайрах е шурри?

Сăнра — пирĕн пурнăç пичечĕ,

Телей — пирĕн пĕрлĕх пурри.

Пулнах пурнăçра ăнланманлăх

(Çуратнă пире ик анне),

Ăс панă Турри каçармалăх,

Тĕреклĕ ачамăр — парне.

Вĕçеç кайăксем паррăн-паррăн,

Кĕтрет çутçанталăк умра.

Пуласчĕ ялан юнашаррăн, —

Телей хуçалантăр чунра.

Ăс-тăна илеймĕн укçалла,

Турă панă пире йăлт виçеллĕ.

Ăс-тăна пайлаймăн çурмалла,

Пайлама сĕнсен те теветкеллĕх.

Упрама пĕлесчĕ ăс-тăна,

Варлас марччĕ çӳп-çаппа

пĕр шутсăр.

Вăл, папак пек, тимлĕхсĕр шăнать,

Ывăнать, тертлентерсессĕн шуххăн.

Упрама пĕлесчĕ ăс-тăна,

Вăл, ача пек, пит черчен, чăнах.

Айтуш çырми — ачалăх пайĕ.

Аса килет-çке темшĕн халь пĕрмай.

Ун хĕрринче вылянă эпĕр,

Лартса хăварнă йывăç та самай.

Илемлĕ вырăн… Мĕн калайăн!

Хăва тĕми те çирĕк йĕркерен

Лĕп çилпеле пупленĕ майăн

Ӳсеççĕ те хунаççĕ çулсерен.

Айтуш çырми паян та çывăх.

Ун çумĕнчи уçланкăра çуллен

Ял уявне чыслать ман халăх —

Йăли нумай чăвашăн ĕлĕкрен.

Паян кунта çӳрет хуралçă,

Министрĕ те кумать-çке халăхпа.

Бизнесменсем (халь çук усламçă)

Уявсенче килеççĕ таварпа.

«Мотри-ка, — тет ял аксакалĕ

Мускавăн вырăсне тăк-тăк чышса, —

Театр пек вĕт чăваш туйĕ».

Шăлать хăй мăйăхне йăл-йăл кулса.

Шапа оркестрĕ çеç янрать-и?

Кĕрлет эстрада, ретро,поп та рэп…

Фольклор ансамблĕ юр юрлать-и?

Шеп классика чунтан итлетĕп эп.

Ноутбукпа çӳрет пĕр каччă,

Фотоаппаратпа та ӳкерет.

Хĕр журналист: «Итле, тăхлачă,

Сиртен илесчĕ интервью», — теет.

Малалла

Чăваш ялĕ. Тӳрĕ те сарлака урамсем. Тăпăл-тăпăл илемлĕ çуртсем. Вĕсенчен пĕринче хăйĕн ашшĕ-амăшĕпе Марине ятлă хĕр ача пурăннă. Вăл ăслă-тăнлă та хитре пулнă. Ун çине ял çыннисем юратса пăхнă. Вăл хăйĕн сăпайлăхĕпе, ĕçченлĕхĕпе пурне те килĕшнĕ. Вĕсен кил-çурчĕ те яланах таса та тирпейлĕ пулнă, хăйсем те çынсене тарават кĕтсе илнĕ.

Пĕррехинче вĕсем пурте уя ĕçлеме кайнă. Ĕçлеççĕ-ĕçлеççĕ вĕсем… Хĕвелĕ те хытă хĕртет, çилĕ те çук… Кĕленче савăтри шыва та ĕçсе яраççĕ хайхисем. Акă вĕсем шывсăр аптрама пуçлаççĕ. Мĕн тумалла? Яла кайма инçерех, шăрăхра утма та кансĕр. Çывăхрах пĕр-пĕр çăлкуç çук-ши тесе шырама каяççĕ. Кайсан-кайсан халиччен çын ури ярса пусман вырăна çитсе тухаççĕ. Унта… Çăлкуç çуталса выртать иккен. Савăннипе шыв патне чупсах пыраççĕ кусем. Пĕлмен те, сисмен те çав вĕсем ун чух çак çăлкуç ырă маррине…

Типсе çитнĕскерсем, виççĕшĕ те харăсах аллисене шыв еннелле тăсаççĕ çеç, çăмламас та çирĕп алă вĕсене шывалла сĕтĕрсе кĕрсе каять. Ку — çăлкуç хуçи, кăвак ӳтлĕ, вăрăм сухаллă, самăр старик. Кам та кам çак çăлкуç патне шыв ĕçме хăйса пырать, çавсене пурне те хăйĕн патшалăхне илсе каять. Халĕ вара Марине çемйине те çав шăпа килсе çапать, кĕтмен-туман çĕртенех старик серепине çакланаççĕ. Кунта вара вĕсен старик мĕн хушнине ним хирĕçлемесĕр пурнăçлас пулать.

Малалла

Йăмрасем кĕтетпĕр, тенĕн,

Пăшăлтатрĕç, «Килĕрех!»

Савнă вырăн — тăван енĕм —

Пуринчен илемлĕрех.

Сар хĕвел те ăшшăн-ăшшăн,

Йăл кулса пăхать кунта.

Чечек уйĕ хитре кăшăл

Парнелет мана чунтан.

Кĕмĕл саслă юхан шывĕ

Çитерет ачалăха.

Тăван енĕн çурхи шавĕ

Чĕрере яланлăхах.

Çавраçил кĕвви,

Çумăрсен юрри

Чунăма пăлхантарать пĕрмай.

Ман пурнăçăмра

Шурăпа хури

Тăвăл евĕр çаврăнчĕç нумай.

Алхасса вĕсем

Çапрĕç кăкăртан,

Эп ӳкмерĕм, тăтăм пурпĕрех.

Аллăмри вăй-хал,

Чунăмри хистев

Маншăн пулчĕç шанчăклă тĕрек.

Çавăнпа паян

Эп яланхилле

Ĕмĕтпе пăхатăп малаллах.

Ыррине шанса

Пулăшма çынна

Чĕререн тăсатăп эп алла.

Васкатпăр, чупатпăр,

Ӳкетпĕр — тăратпăр,

Таçта ăнтăлатпăр.

Çапла пурăнатпăр.

Канатпăр тесе,

Ĕçетпĕр эрех.

Вара ӳпĕнсе,

Тӳнетпĕр тӳрех.

Кайран, урăлсассăн

Сывлатпăр хаш! ассăн.

Чунран ӳкĕнетпĕр,

«Ĕçес марччĕ», — тетпĕр.

Анчах, пурпĕрех,

Манса сăмаха,

Ĕçетпĕр эрех,

Сутса сывлăха.

Çапла айĕн-çийĕн

Иртет пурнăç пирĕн

Васкавлăн та хăвăрт:

Куратăр пуль хăвăр —

Чупаççĕ кунсем,

Пухăнса çулсене.

Лекес мар, туссем,

Эрех тыткăнне.

Айлăмра — чулсем.

Çак улах çĕрте,

Мăкланса вĕсем,

Выртнă ĕмĕртен.

Шур чул айĕнчен

Шыв тапса тухать,

Курăк хушшипе

Малалла юхать.

Тытăнать часах

Вăл шăнкăртатма,

Çĕр питне çурса

Пуçланать çырма.

Унăн, юхнăçем,

Пухăнать вăй-хал.

Çӳллĕ хумĕсем,

Сарлака вăл халь!

Çырмапа çырма

Пĕрлешсен кайран,

Юханшыв юхма

Кĕç пуçлать вара.

Халăх та — çавах,

Пухăнать çынран.

Пĕрле чух анчах

Вăй нумай унра.

Вăй пĕччен çынна

Ӳкерет çапса,

Лӳчĕркет ăна,

Сусăрлать тапса.

Пĕрлĕх тенинчен

Вăйли çук, туссем.

Пуласси тĕнчен —

Туслăхра. Пĕлсем!

1

Майĕпен, питĕ майĕпен ирĕлет кăçал юр. Пĕлтĕр май уявĕ тĕлне çуртрисене акса пĕтернĕччĕ. Кăçал ак ака уйăхĕн иккĕмĕш çурри пуçланчĕ, хирте мар, мехпаркра та трактор сасси илтĕнмен-ха. Йĕри-тавра куç ывăтсан та ака-суха хăçан пуçланасси пăхса та курăнмасть. Кăçал мăнкунĕ те кая юлса килет теççĕ, уй-хир ĕçĕсем унччен те пуçланаймаççĕ пулĕ. Çанталăкĕ те самани майлă çаптарма пуçларĕ мар-и? Çур аки хăçан пуçланасси, ăна епле ирттересси пирки шавлама мар, калаçакан та çук. Унччен-и? Унччен вырма вĕçленсенех çитес çуркуннене хатĕрленме тытăнатчĕç, юсав мастерскойĕсенче сӳтмеллине сӳтетчĕç, пухмаллине пухатчĕç, тимĕр те хурçă шăн! та шан! сас паратчĕ паркра, унта та кунта сварка çути куçа шартаратчĕ. Ĕç вĕресе тăратчĕ. Акан 22-мĕшĕ иртсе кайрĕ-ха. Аслăраххисем çак куна В.И.Ленин çуралнă кун пулнипе кăна мар, пĕтĕм çĕршывĕпе субботник ирттернипе те астуса юлнă. Акарисем хирте тар тăкатчĕç, юлнисем кунта йĕрке тăватчĕç, тирпейлетчĕç, унта та кунта йăваланса выртакан тимĕр-тăмăра тиесе кирлĕ çĕре ăсататчĕç. Кăçал вара, çав куна аса илсе те пулин, килсе куракан та пулмарĕ...

Малалла

Çырма тĕпĕнче, ялта

Пит хитре хĕр пурăнать.

Хăй вун пиллĕкре кăна,

Темле ĕçе пултарать .

Хура çӳçлĕ, кăвак куçлă

Çынсене вăл илĕртет.

Шăнкăрав пек сасси ун

Каччăн чунне çемçетет.

Ашшĕ-амăшне ялан

Пур ĕçре те пулăшать.

Чĕлхи çепĕç, вашават

Пуринпе те тарават.

Ир-ирех вăл вăранать,

Сывлăмпа питне çăвать.

Хĕвел тухнă-тухманах

Шыв ăсма тухса каять.

Пĕррехинче каçхине

Пĕве хĕррине утать,

Каçхи шăпчăк юррине

Чунтан киленсе итлет.

Ăшă, çил те çук паян,

Йывăçсем те шавламаççĕ.

Аякра çеç шăплăхра

Шăпчăксем юр(ă) шăратаççĕ.

Икĕ хурăн хушшинче

Пĕр пĕчĕк çеç сак ларать.

Каçсерен çак вырăнта

Уçăлмашкăн юратать.

Пĕве хĕррипе утса

Нумай хушă çӳрерĕ.

Каçхи шăплăха савса

Шăппăн-шаппăн юрларĕ.

Шыв хĕрринче тăнă чух

Кĕтмен çĕртен çил тухать.

Пит çӳллĕ хум килет те

Малалла