Электронлă вулавăш

Ухсай Яккăвне эпĕ хамăн пурнăçра пĕрре çеç курнă, анчах унăн сăмахĕсем, вăл хăйне тыткалани, унăн сăнарĕ халĕ те паянхи пек куç умĕнче.

Пишпӳлек вăтам шкулĕн 10-мĕш класĕнче вĕренеттĕм. 1957 çулхи кĕркунне пирĕн класс ертӳçи, физкультура вĕрентекен Федор Порфирьевич Миронов (йывăр тăпри çăмăл пултăр) мана чĕнсе илчĕ те çапла каларĕ:

— Акă сана, Федотов, икĕ йыхрав хучĕ. Ыран Пишпӳлеке Ухсай Яккăвĕ килет. Кăнтăрла иртсен тăватă сехетре политвĕренӳ кабинетĕнче унпа тĕлпулу иртет. Пĕр-пĕр юлташупа çавăнта пулăр.

— Юрать, юрать, эсир каланă пекех тăвăпăр, — тесе алла тыттарнă йыхрав хучĕсене савăнсах йышăнтăм. Анчах миçе чăваш ачине кăна чĕнмерĕм пуль, пĕри те пырасшăн мар. Чĕннĕ вăхăт çывхара пуçласан хампа пĕрле вĕренекен тата пĕрле интернатра пурăнакан, чăвашла кăштах калаçкалакан тутар ачипе Сабитов Раиспа политвĕренӳ кабинетне кĕрсе лартăмăр. Унта учительсем, районти «Колхозри ĕç» хаçатăн редакци ĕçченĕсем тата ытти ентеш — пĕтĕмпе 40-50 çын пуçтарăннă.

Часах пӳлĕме хулпуççи çине хура пальто уртса янă, пĕр аллине çĕлĕк тытнă, çӳллех мар тăн-тăн кевтеллĕ арçын, ун хыçĕнчен икĕ хĕрарăм кĕчĕç те тӳрех тĕпеле иртсе çийĕнчи тумтирĕсене хывса хучĕç, килнĕ çынсене сывлăх сунса сĕтел хушшине ларчĕç. Яков Гаврилович çĕнех мар хăмăр тĕслĕ костюм тăхăннă, шурă кĕпе çӳхи айĕнчен костюм тĕслех галстукĕ илемлĕ курăнать. Вăл ура çине тăрса Шупашкар çыравçисемпе сăвăçисем çинчен, хăйĕн ĕçĕсем тата малалли тĕллевĕсем пирки 40-50 минута яхăн калаçрĕ. Курнăçăва килнĕ çынсем ăна сывламасăр тенĕ пек итлесе ларчĕç. Сăмахне вĕçленĕ хыççăн паллă сăвăç ыйтусем пама сĕнчĕ.

Малалла

Чылайранпа сана пачах курманччĕ,

паян темле майпа çеç ăнсăртран

шăпан телейлĕ те салху саманчĕ

сăнна илсе çитерчĕ аякран.

Асаилӳ, çăмартари чĕп евĕр,

пит вăйсăррăн вăранчĕ чĕрере.

асаилӳ, ниçта кайма пĕлмесĕр,

йĕрсе шаккать кашни тĕпренчĕкре.

Çук, пĕр сăмахта, ним те каламастăп:

сан айăп çук мана савайманран.

Тӳснишĕн пурнăçа тек ылханмастăп —

пĕрремĕш хут та курнă ăнсăртран.

Автобус Çирĕклĕхе çитнĕ çĕре тĕттĕм пулса та ларчĕ. Кĕрхи каç. Йĕп чиксен те куç курмасть. Кунтан пирĕн яла çитме тата сакăр-тăхăр çухрăм-ха. Виçĕ çул ялта пулманскер, чун кил еннех туртăнать. Чăматана йăтса эпĕ ялăм еннелле васкаса утрăм.

Часах авалхи вăрмана пырса кĕтĕм. Пирĕн ял патне çитиех тăсăлса выртать вăл. Кунта пушшех ним те курăнмасть. Акă çывăхрах тăмана чуна çӳçентермелле сасăпа вăрăммăн: «У-у-ух! У-у-ух!» — тесе ӳхĕрсе ячĕ.

Нумаях та вăхăт иртмерĕ, мана хыçалтан такам яп ыталаса илчĕ, нăйкăшса ячĕ. Хăранипе алăри чăматан шап! кăна тухса ӳкрĕ. Çав вăхăтра темле çăмламасскер ачашшăн нăйкăшса умран та хыçран сиккелеме тапратрĕ. Пĕр-ик хутчен алла та çуласа илчĕ.

«Йытă мар-ши ку? — шухăш вĕлтлетрĕ пуçра. — Кам йытти çак териех йăпăлтатать манпа? Лесникăн мар-ши? Чăматанри кăлпасси шăршине сисрĕ пулĕ ĕнтĕ...»

Эпĕ кĕсьерен хунар кăларса çутатса пăхрăм.

— Кампур, эсех-и ку?! — кăшкăрса ятăм эпĕ хамăр йытта палласа илсе.

Йытă, эпех тенĕ пек, вăрăммăн йынăшса ячĕ, ман çине хăйĕн ăслă куçĕсемпе ачашшăн пăхрĕ.

— Кунта мĕнле килме пĕлтĕн вара эсĕ? — çав тери хĕпĕртенĕскер, çаплах калаçатăп унпа.

Малалла

Пит нумая пымарĕ тĕлпулу,

Палач пулса, ак, килчĕ уйрăлу.

Тĕлпулăва хăйсем çине лартса,

Вĕçтерчĕç акăшсем пит васкаса.

Эп çав кунран шутлатăп вăхăта,

Телей килмест текех халь ман пата.

Вырнаçрĕ пĕтĕм пурнăç çав кунра,

Мĕскер кĕтет мана пуласлăхра?..

Каллех ак каç ман алăк умĕнче,

Çăл пури пек шăпланнă подьездра.

Тытса чарас пек шăннă çанăран,

Юра силлет пальто çухи çинчен.

Кун каçипе упранă шанчăка

Кĕтсе илмесĕр, хам кӳлешĕре

Каллех эп хупрăм чĕмсĕр кантăка,

Тӳпе çухалчĕ манăн пӳлĕмрен.

Кĕтмен чăнах, кĕтменччĕ ку каçа

Ман тĕл пулман тĕл пулусемшĕнех.

Ыран кăна... вăл çеç чуна уçать.

Каллех темччен, темскер кĕтнишĕнех.

Чунри хĕлхем, санран ыйтас килет:

Кам тĕл пулу кĕтет ыран манпа?

Никам та, тен, никам та, кам пĕлет?

Тĕл пулăп, тен, ыран эп Никампа.

Эп калăп, тен, салам, ку эп-ха, эп.

Ман ăраскалăм эсĕ, тен, — пĕрех!

Епле-ха сансăр, хăть те кам хăех

Сана ал тытнă пулĕччĕ тӳрех...

Ах, мĕн тери пĕччен-çке эп, пĕччен.

Тăхта, тăхта, çывхарнă ир мĕлки.

Çак сăввăма çырса пĕтериччен.

Тăхта, эс пулăн сăвă юлашки.

Ыран куна кĕтсе, ун умĕнче

Çырса пĕтмен сăвва вуланă пек,

Тĕл пулмалли тĕл пулусем çинчен

Шанса та хĕмленсе шутлатăп тек...