Заметки с совместного Фестиваля современной чувашской и удмуртской культуры
Итак, широко анонсированный в чувашском Интернете Фестиваль современной городской молодёжной чувашской и удмуртской культуры «Aptӑra-fest» в Чебоксарах прошёл успешно! Организаторы заявляют, что из запланированного и задуманного удалось реализовать примерно процентов 80.
Как нам удалось понять, идея фестиваля зародилась в летнем лагере по изучению чувашского языка «Хавал», который ежегодно проводит в Чувашской Республике одноимённое общественное объединение на природе.
More...
Тарӑхнипе ҫакна ҫыраймасӑр чӑтаймарӑм. Ҫӗр тепӗр май ҫаврӑннӑн, тӗнче кутӑн кайнӑн туйӑнчӗ. Ҫамрӑксем аслисене хисеплеме пӗлменни ҫак кунсенче куҫ тӗлне темиҫе хут та тӗл пулчӗ.
Общество транспорчӗпе кашни кунах ҫӳретӗп. Пӗррехинче 11-мӗш маршрутпа ҫӳрекен троллейбуса лартӑм. Ҫула май мар-ха, ҫапах Хмельницкий урамӗнче анса юлӑп тесе ҫынсемпе пӗрле троллейбуса кӗтӗм. Тахҫанах асӑрханӑччӗ: ку маршрутпа карчӑк-кӗрчӗк нумай ҫӳрет. Вокзалта ҫын нумаях мар та ларкӑч ҫине вырнаҫрӑм.
Юхма Мишши хатӗрленӗ «Ылтӑн ҫӳпҫе» кӗнекери статьясемпе малалла паллаштаратпӑр. Аса илтеретпӗр, кӗнекен иккӗмӗш ячӗ — «Чӑваш сӑмахӗсен вӑрттӑнлӑхӗ». Ӑна 1993 ҫулта кӑларнӑ («Вучах» библиотекинче).
«Эпир унпа хурӑнташлӑ»... «Пирӗн ҫывӑх тӑван вӑл...» — тетчӗ анне час-часах пӗлӗшсем ҫинчен аса илсе калаҫнӑ чухне.
Мӗншӗн эпир пӗрне «хурӑнташ», теприне— «тӑван» тетпӗр-ха?
Тӑван ҫывӑхараххине, хурӑнташ — аяккараххине пӗлтерет, теҫҫӗ чылай чухне ҫамрӑкрах ҫынсем.
Арлӑ-арӑмлӑ пулмасӑр ҫуратнӑ ачана вӗлтрен кайӑк тенине пурте пӗлетпӗр. Ку вӑл вӑлтса калани. Ҫакна тӳртемӗн пӗлтерекен сӑмах — такса. Ӗлӗк-авал салтаксем ҫарта ҫирӗм пилӗк ҫул ҫӳренӗ. Упӑшки салтакра чухне хӗрарӑм урӑх арҫынран ҫуратнӑ ачана терчемен, тенӗ.
Хӑшпӗр чухне пӗр-пӗр ӗҫе куракан, судра свидетель пулса пыракан ҫынна калас тесе ҫак сӑмахсене арпаштараҫҫӗ. Тӗрӗс ӗнтӗ, пӗр шутласан, иккӗшӗ те свидетель, ӗҫ епле пулнине куракана пӗлтерет, анчах кӳнтелепе тынӑ сӑмахсен уйрӑмлӑхӗ те пур. Кӳнтеле — хӗн курнӑ ҫын енчен, тынӑ — айӑпланакан енчен пынӑ этем.
Тӗлӗнмелле отрасль вӑл ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх. Унта ӗҫлекенсен хӑйсен чӑнлӑхӗ, ҫавӑн пулӑшӑвӗпе усӑ куракансен — хӑйсен.
Ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх пулӑшӑвӗ терӗм те, тепӗр ҫурта пырса кӗрсен пулӑшӑвӗ питех курӑнса та каймасть. Тӗслӗх вырӑнне Кӳкеҫри Первомайски урамри 20-мӗш ҫурта илсе кӑтартас килет. Этем алли унта хӑҫан ҫын алли пырса шӑлни пирки калама йывӑр. Ҫыннисем те тепӗр тесен тӗлӗнтереҫҫӗ. Ҫӳп-ҫап хутаҫне вӗсенчен хӑшӗсем ҫӳп-ҫап тӑкмалли контейнер патне те йӑтса ҫитермеҫҫӗ.
Помидоризм религиозно-идеологический вӗрентӗвӗн тӗп догмисене пуҫтаратпӑр. Сирӗн умӑрта ҫӗнӗ религи ӗххӗм! тӗн-ӗненӳ ҫуралать.
Хапӑллӑр
Тораизм
1. Пур религисем те торӑ тӗнӗнчен тухнӑ. Торӑ тӗнӗ тӗнчипе сарӑлнӑ.
2. Пӗрисем торӑ тӗнне пӑснӑ. Пӗрисем торӑ тӗнне пӑсман. Индисем пӑсман.
3. Торӑ пур ҫӗрте те пур. Торӑ сывлӑшӗ темре те, такамра та.
4. Торӑ пурне те пулӑшать.
5. Торӑ умӗнче пур те пӗр тан.
6. Пурин те пултарулӑх пур.
Чӑваш тавраплӳҫисен союзӗн председателӗ Сергей Сорокин вӑй хунипе Станъял ялӗнче 2015 ҫулхи юпан 10-мӗшӗнче кӗрхи сӑра уявӗ пулса иртрӗ. Шурӑ юр ҫинчи ку Кӗрсӑри йӑлтах ҫӗнӗлле кӗрлерӗ. Кун пекки халиччен тата ӑҫта пулнине эпӗ курман та, илтмен те. Пӗтӗм ял хутлӑхӗн халӑхӗ харӑслатса пухӑнчӗ. Чӑнах та, Н.И. Ашмарин ҫырнӑлла «ҫакӑ пирӗн халӑхсем пӗр сӑмахпа кӗр тӑвать» тени пулчӗ-тӑр вӑл.
Малтанах Мускав Мӑнҫулӗ хӗрринчи тӑватӑ башньӑллӑ Чемен карти текен хулаш йӗри-тавра ялҫ-ялӑн йывӑҫсем лартрӗҫ, стан пӳрчӗсене капӑрлатрӗҫ, кӑвайтсем чӗртсе, 16 хуран ҫакса яшка та шӳрпе пӗҫерчӗҫ.
Юлашки вӑхӑтра пирӗн культура шайӗ мӗнле пулни пӑшӑрхантарма пуҫларӗ. Йӗркесӗрлӗхпе темиҫе хут та тӗл пултӑм, ҫавӑнпа шухӑша кайрӑм.
Туй… Лайӑх-ха вӑл. Икӗ ҫамрӑк ҫемье ҫавӑрнинчен мӗн пахи пур? Ӗлӗк ку илемлӗ йӑла пулнӑ. Каччӑ хӗре укҫа парса илни, хӗр юрри, ҫӗнӗ ҫынна тепӗр кунне картлампа шыв йӑттарса, апат пӗҫерттерсе тӗрӗслени… Чӑннипех те хитре. Шел те, халӗ эпир ҫав йӑласене спектакльсенче ҫеҫ курма пултаратпӑр. Халӗ ҫӑмрӑксем туя кафере ирттереҫҫӗ. Пурнӑҫ малаллах каять, ун хыҫҫӑнах талпӑнмалла ҫав пирӗн.
Эсир хӑвара гуманитарисен йышне кӗртетӗр пулин те ку тӗлӗнмелли фактсем ҫав-ҫавах тӗлӗнтермеллех. Вӗсене пӗлни сирӗн кӑмӑла каясса шанатпӑр.
1. Абрахам де Муавр акӑлчан математикӗ ӑнсӑртран тенӗ пек хӑйӗн ыйхи кашни кун 15 минут ытларах пулнине асӑрханӑ. Ӑсчах вара ыйхӑ вӑхӑчӗ хӑҫан 24 сехете ҫитнине арифметикӑлла програссипе шутласа кӑларнӑ. 1754 ҫулхи чӳкӗн 27-мӗшӗ пулса тухнӑ. Тӗлӗнмелле те шӑп ҫав кун математик вилнӗ те теҫҫӗ.
2. Тӗне ҫирӗп тытса пыракан еврейсем христиансен паллисене ӳкерес-кӑтартасран сыхланаҫҫӗ.
-0.7 °C
