Сӑвӑҫ юбилейӗ умӗнхи калаҫуран
«Тӑван Атӑл» журналта «Ҫав-ҫав ҫыравҫӑ ман пурнӑҫра» ятлӑ ярӑм уҫас шутпа Арсений Тарасов тӗремен манпа темиҫе хут та калаҫрӗ «Виталий Петрович, эсӗ паллӑ тӗпчевҫӗ, ҫеҫпӗлҫӗ. Ҫавӑнпа санран «Ҫеҫпӗл манӑн пурнӑҫра» ятлӑ эссе журналӑн чӳк кӑларӑмӗ валли ҫырса пама ыйтатӑп», — терӗ. Эпӗ чӗркелесе пӑрахрӑм та, журнала юрӑхлӑ пулаймарӗ. Тен, Чӑваш халӑх сайтне каймӗ-ши тесе ярса паратӑп.
Вталий Станьял.
More...
Ҫак статья (Анатолий Юман сӑвӑҫ ӑна очерк тенӗ) пирки пуҫланнӑ калаҫӑва малалла тӑсма кирлине эпӗ вулакана систерсе хӑварнӑччӗ. Вӗҫӗ ҫукчӗ-ҫке-ха, «хӳрине» такам татса илнӗ (е ҫухатса хӑварнӑ). Машинкӑпа ҫапнӑ хыҫҫӑнхи виҫҫӗмӗш-тӑваттӑмӗш копийӗсем выртса юлман-ши? Ҫыравҫӑн еткерлӗхне Паянхи истори архивне панӑ, тен, ҫавӑнта «чакаланса» пӑхас?
Ку архивра ӗҫлесе пӑхни пирки самай кӑсӑк статья ҫырма пулать, анчах унталла сулӑнасшӑн мар эпӗ. Кӗскен каласан, очеркӑн машинкӑпа ҫаптарнӑ копийӗсем тупӑнчӗҫ Уяр хучӗсем хушшинче, анчах эпир шыракан вӗҫӗ унта та ҫук.
Чӑваш литератури илемпе сӑнарлӑх хӑватне ҫухатманшӑн чылай ҫул савӑнса пурӑнтӑм. Ӗмӗр чиккинче Хӗветӗр Агивер, Василий Эктель, Анатолий Смолин, Арсений Тарасов, Борис Чиндыков, Николай Исмуков, Николай Ыдарай, Виталий Захаров тата ҫамрӑксем ҫырнисене ырласа вулаттӑм.
Сасартӑк лару-тӑру хирӗҫле улшӑнчӗ. Литература ӗҫӗ пӑтранма пуҫларӗ. Ҫыравҫӑсен пӗрлешӗвӗ 100 ҫул ҫитнине уявланӑ кунсенче паянхи пирки шутламалли пайтах хускалчӗ.
«Ҫӗнӗлле йӗркелӳ» пӑтравӗ вӑраха пычӗ.
Хӗветӗр Михали ҫуралнӑранпа 175 ҫул ҫитрӗ
Чи малтанах ҫак ӗҫре усӑ куракан ӑнлавсене мӗнлерех пӗлтерӗшсемпе усӑ курнине ӑнлантарни кирлӗ. Поэзи мифологийӗ (поэтическая мифология) тесе эпир хайлав авторӗ йӗркелекен мифологине калатпӑр. Вӑл халӑх (этническая, натуральная) мифологийӗнчен хӑйӗн харкамлӑхӗпе (индивидуальностью), хӑй евӗрлӗхӗпе уйрӑлса тӑрать. Халӑх сӑмахлӑхӗнчи лирика-эпикӑра тӑтӑшах тӗл пулакан «эпӗ» текен калу субъекчӗ пирки ӑнлантарни те кирлӗ.
Первое чувашское литературное сообщество сложилось в 1901 г., при Симбирской чувашской учительской школе (далее – СЧУШ), которое опиралось больше всего на традиции русской поэзии золотого века, а также на сатиру и юмор И. Крылова. «Осенью 1901 года мы в своем классе начали издавать два журнала: «Компания юных пиитов» (по инициативе Гаврила Коренькова) и «Сотрудники» (по инициативе Петра Григорьева), ‑ пишет Г. Комиссаров (Вандер) в автобиографических записках. – Первый журнал был юмористический и был типа летучей газеты» (Комиссаров Г.
(выступлпение руководителя литературного объединения ЧГУ 20 мая 1992 г.)
Из архива краеведа
История литературно-творческого объединения ЧГУ «Сильзюнат» свое начало берет от литературного кружка, организованного в ноябре 1930 года на литературном факультете Чувашского педагогического института им. И.Я.Яковлева. Зачинателями кружка были активные студенты, ставшие народными поэтами и писателями Александр Алга, Николай Ильбек, погибшие на фронте с фашизмом прозаик Кӑтра Мишша (Михаил Кудрявцев), Николай Чурбай.
Чӑваш ӳнерӗнче Олег Иванович Прокопьев (1968 ҫ.ҫ.) тахҫанах палӑрнӑ. Вӑл паллӑ журналист, пултаруллӑ поэт. Унӑн сӑввисем 2008 ҫулта «Шыв ҫинчи сар хӗвел ҫутипе» кӗнекинче тата 2013 ҫулта «Чӑваш поэзийӗн антологийӗнче» пичетленнӗ, интернетра тухнӑ.
Олег Прокопьевӑн пичете хатӗрленӗ «Чӑвашӑм, пурӑн» кӗнеки «Кая хӑварнӑ сӑвӑсем» ятлӑ пӗтӗмлетсе хаклакан хайлавпа уҫӑлать. Сӑвӑ кая юлать-и? Лайӑх сӑвӑ ӗмӗрсем пурӑнать. Сӑввисем ҫынна «ҫунат хушса вӑй панине» кунтах каланӑ-ҫке!
Николай Шупуҫҫыннин ячӗ чӑваш культуринче тарӑн йӗр хӑварнӑ. Ӑна чӑваш литературин никӗсне хывакансенчен пӗри тесен те йӑнӑш мар пуль ӗнтӗ. Чӑваш халӑхӗшӗн ҫӗнӗ тапхӑр пуҫланнӑ май литературӑна та аталантармалла пулнӑ. Чӑвашсен литератури пачах та пулман теме май ҫук ӗнтӗ, анчах вӑл темле пуян пулнӑ пулин те, ытларах енӗпе халӑх пултарулӑхӗ ҫинче никӗсленнӗскер пулнӑ. Юмахсем, юрӑсем, тата ытти енлӗ пултарулӑх.
Из дневника
На «Чувашском народном сайте» в день 80–летия Зои Романовой (10 февраля) Борис Чиндыков опубликовал подробную статью «Выдающийся переводчик чувашской литературы». Среди других я тоже выразил свое отношение кратким отзывом:
«Шемуршинка Зоя Васильевна Романова доброе имя оставила в Бичурга-Баишевской средней школе, где она работала после завершения пединститута. Там впервые я услышал ее имя. Прими поклон от учителей, дорогая Зоя Васильевна.
(«Хӗрлӗ кӗпеллӗ телей» драмӑна вуласан - «Тӑван Атӑл», 2022, 12)
Икӗ пайлӑ, вунӑ курӑнуллӑ драмӑри ӗҫсем пӗтсе ларнӑ ялта 1994 ҫул хыҫҫӑн пулса иртеҫҫӗ. Ҫухалса пыракан ялсен шӑпи Арсений Тарасов прозинче («Сутнӑ пӳртри юлашки каҫ» калавра, сӑмахран) тахҫанах палӑрнӑчччӗ. Каллех ҫав тема, ҫав ырату.
«Ялӗнче пӗр чӗрӗ чун юлман. Эпӗ те Ульха пур. Тата кам? Ӳсӗр Палля ӗнтӗ. Тата манӑн икӗ сурӑх»,-тет ватӑлса ҫитнӗ Ҫарахви карчӑк. Унӑн юратнӑ упӑшки Элекҫей вӑрҫӑра нимӗҫ тыткӑнне лекнӗ, хӑтӑлса тухсан каллех тӑшманпа ҫапӑҫнӑ.
+4.3 °C
