2020-мӗш Астӑвӑмпа мухтав ҫулталӑкӗнчи «Тӑван Атӑл» кӑларӑмӗсене уҫса тухрӑм. Ӗлӗксенче литературӑн е уйрӑм журналсен утӑмӗсене ятарласа тишкерӳсенче, ҫыракансемпе вулакансен пухӑвӗсенче, тӗпчев институчӗн литпай ларӑвӗсенче пӗтӗмлетекенччӗ. Кутемӗн тишкерӳ тавраш курмарӑм, ҫавӑнпа мӗн вуланине пӗрле пӑхса илес-ха терӗм.
Кӑҫал камсем «ТА» журнала унаса-пӗҫерсе тӑраҫҫӗ? Редколлегире генерал-тӗремен Татьяна Вашуркина, малтанхи тӗремен Лидия Михайлова тата хальхи шеф-тӗремен Арсений Тарасов, Юрий Артемьев профессор, Шупашкартан Юрий Сементерпе Геннадий Максимов, Пушкӑртстанран Николай Ишимбай, Чӗмпӗртен Николай Ларионов, Хусантан Евгений Турхан, Самартан Владимир Левуков.
More...
Килти ҫӳлӗк ҫинчи тахҫанхи те хальхи «Тӑван Атӑл» кӑларӑмӗсене чылай вӑхӑт ҫавӑрса лартӑм. Вуласа тухнисем ватӑлнӑ чуна ҫӗнӗрен ҫупӑрларӗҫ. Унта шухӑшламалли пайтах, унта — чӑвашӑн йывӑр кунҫулӗ, пирӗн халӑхӑн ҫутӑ ӑс-хакӑлӗ те ҫирӗп тӑн-пуҫӗ, писательсен пултару паттӑрлӑхӗ. Унта – чӑваш литературин классики, халӑх сӑмахлӑхӗ, ача-пӑча литератури, чӗлхе пӗлӗвӗ, ӑслӑлӑх ыйтӑвӗсем, истори, ӳнерсем, тӗрленчӗксемпе асилӳсем, теори, критикӑпа библиографи, ҫамрӑксен пайӗ, календарь, сатирӑпа юмор тата тӗнче литературинчен куҫарнӑ паха хайлавсем.
Алексей Трофимов, Петр Ивантаев,
Станислав Отрыванов тупӑкӗсем ҫине
* * *
Умлӑ-хыҫлӑн черетпе пыратпӑр...
Кайнӑ майӑн чун кӑчӑртатать,
Халӗ тин ыр-усала пуҫ ҫапмӑр,
Ҫул вӗҫне хамӑр чыспах тухатпӑр.
Лӑпланса, ку ӗмӗр татӑлать.
Кайнисем те пур, пур тӑхтаканӗ,
Халӑхран юлма пӗрех май ҫук.
Вӑхӑтран та вӑрӑм юлаканӗн
Шухӑшӗ самант та лӑпкӑ канмӗ,
Туссемпех вӑл пулӗ сывӑ чух.
Каҫарсам тесе эпир ыйтмастпӑр,
Ҫылӑх ҫук пек хӑлӑхсӑр тӗнчен.
Иккӗмӗш тӗнче вӑрҫи вӗҫленнӗренпе тата Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫи пӗтнӗренпе 75 ҫул ҫитнине халалласа
Вӗҫ-хӗрсӗр, пӗлӗт пек, ҫулсем шӑваҫҫӗ —
Ҫук улшӑнмасть этемлӗх ҫав-ҫавах:
Кив йӑнӑшсем каллех такӑнтараҫҫӗ,
Темле усал ҫул урлӑ выртнӑнах.
Хӑшӗ-пӗри мӗн пулнине манать-тӗр,
Вӗренеймест вӗт тӗрӗс пурӑнма.
Вӑхӑт иртсессӗн кашниех ав паттӑр —
Суяпала витесшӗн чӑнлӑха.
Совет Союзӗ вӑрҫӑра ҫӗнтернӗ —
Ҫакна манасшӑн халӗ Анӑҫра.
Питне вӗсем кӗҫҫепеле ҫӗленӗ,
Нимле миме те ҫуккӑ-ши пуҫра?
Николай Максимовӑн «Майра патша парни» историлле романне (Ш,. Чӑв. кӗн. изд-ви, 2018. – 380 с.) вуланӑ чухне шухӑшланинчен.
(Кӗнекене Галина Соловьева вулавӑшҫӑ Шупашкартан парса янипе Сергей Сорокин таврапӗлӳҫӗ яла леҫсе пачӗ; вӗсене тав тӑватӑп).
Халӑх хӑйӗн иртнӗ вӑхӑтне пӗлесшӗн
тата ӑна пӗлме тивӗҫлӗ те -
ҫакӑ та патриотизм ӑнлав шутнех кӗрет.
А.Н.Толстой
Романри ӗҫсем «пин те ҫичҫӗр утмӑл ҫиччӗмӗш ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗн тӑххӑрмӗшӗнче» Улатӑр патӗнче пуҫланаҫҫӗ.
Сахвар держал округу в страхе,
Хоть, сам был маленького роста —
Известный был колдун и знахарь;
В мир темных сил имел он доступ.
Умело пользовался им,
Нельзя было «тягаться» с ним.
Не только лишь в деревне Попль,
Но и вокруг — в других селеньях,
Кто прибывал; немного побыл —
Несли Сахвару подношенья.
Попробовал бы не носить —
Потом непросто будет жить!
В окрестных деревнях Сахвара
И уважали и боялись.
По всем вопросам мал… и старый
Сахвару угодить старались.
(О рукописи книги Леонида Петрикова «Чума»)
Имени Леонида Григорьевича Петрикова (01.03.1933, Синеры, Аликовского района ЧР – 26.09.2005, Чебоксары), шахтёра, журналиста-газетчика и талантливого чувашского писателя, нет в справочниках Союзов писателей, нет в двухтомной Аликовской энциклопедии. Незаслуженно забыт достойный труженик, хотя в Синерах славный род Петриковых немалый. Думаю, из-за излишней скромности писателя. Он с юных лет работал в Сибири, ветеран труда, автор нескольких повестей и романа «Время чёрного солнца».
(Ҫухату пулнӑранпа хӗрӗх кун ҫитнӗ май)
Ҫӳле кайни — ҫӳлтен ӳкет,
Ӳксессӗн йывӑр, ҫӳллӗшрен…
Ун чух кашни ӗмӗтленет
Ӑна ҫапмашкӑн ӗнсерен.
Мӗн чуль ӗҫленӗ ҫын малтан —
Ҫакна никам аса илмест.
Кӑшт ӑнсӑртран вӑл такӑнсан
Темме пӗри те хӗрхенмест.
Вӗслетнӗ йытӑсем пекех
Сиксе ӳкеҫҫӗ ун ҫине:
Ҫын шутӗнче мар эс текех —
Кашни ҫӗклет ав чӑмӑрне.
Христос пекех хӗрес ҫине
Ҫакса хурсассӑн тин вара
Кармакасем уҫаҫ куҫне,
Сапаланаҫҫӗ сӑх сӑхса:
«Каҫармаллаччӗ мӗскӗне —
Ӗҫленӗ чух кам йӑнӑшмасть?
Чӑваш литературинче тарӑн йӗр хӑварнӑ ҫынсене чи аван пӗлекенни Петӗр Ялкир пулнӑ тесен йӑнӑшмӑпӑр пулӗ. «Литературный мир Чувашии» кӗнекене хатӗрленӗ май вӑл нумай-нумай манӑҫнӑ сӑвӑҫсемпе ҫыравҫӑсен биографийӗсене шыраса тупнӑ. Паллах, пурне те мар (вӗсем пирки тепрехинче каласа парӑпӑр), анчах пӗчӗк йӗр хӑваракансене те ҫак кӗнекене кӗртме пултарнӑ. Вӑл шутра — Эхмин сӑвӑҫа та.
«Ҫӗнтерӳ ялавӗн» 1988 ҫулхи юпан 22-мӗшӗнчи номерӗнче Эхмин сӑвӑҫӑн ҫакнашкал биографийӗ пичетленнӗ (ӑна П.
(«Пуҫ сырман шухӑшсем» кӗнеке ҫинче шухӑшласа ларнинчен)
Анатолий Малышев, Тутарстанри чӑвашсен ҫивӗч ҫыравҫи, хӑйӗн 80 ҫулне сӑвӑпа пӑрасна (проза) кӗнекине пичетрен кӑларса паллӑ турӗ. Пысӑк та хитре кӗнеке, ӑна мана Тимӗр Тяпкин хак пама хистесе парнелерӗ. «Пуҫ сырман шухӑшсем» (Нецеремониальные мысли) ятлӑскер (Ш., Ҫӗнӗ вӑхӑт, 2020. 264 ен.), тӳрех пуҫа ватма хистет — аха, туйра ҫӗнӗ ҫынна пуҫ сырса хӗртен арӑм тӑваҫҫӗ, кунта вара ватӑ ӑсчах мӗн-ма-ши хӑйӗн шухӑшӗсене туй хисепӗсӗр (церемонийӗсӗр) хӑварнӑ?
-10.7 °C
