Электронлă вулавăш

Нимскер ăнланмасăр кăн-кан пăхатпăр. Керменĕ те, нимĕ те çук. Паçăрхи те, инçетрен ялкăшса курăнни, куç ултавĕ çеç пулчĕ-тĕр çав.

Ăс-пуç тăруках тăп-тăрă тăрăлса ларчĕ: тĕм хыçĕнчен Толике хăлхинчен йăтса илнĕ... Тимĕркке тете туха парать! Çухăрмасть те мăнтарăн ачи — те хăранипе сасси тухмасть? Яшт! сиксе тăтăмăр. Куç умĕнчи тĕссем тӳрех улшăнса яланхи евĕр пулса тăчĕç. Нимле çăтмах та çук вĕт кунта! Çӳл Хуçа та çук! Е Çӳл Хуçа Тимĕркке тете-ши вара? Çук пуль... Тимĕркке тете вăл, хам пĕлетĕп, пирĕн ял çынни те, пирĕн ял çынни те мар. Ача чухнех вăл мишер урапи çинчен ӳксе юлнă пулать — ваттисем çапла калаçкалатчĕç.

Эппин ылтăн панулми те нихçан та ӳсмен-ши пирĕн колхоз садĕнче? Чи начарри — камран ыйтас халь пан улми пирки? Ылтăнни мар ĕнтĕ, ахальли те тем пекчĕ... Турă мар пулсан та, Тимĕркке тете этем-çке — ăнланĕ.

— Ырă кун пултăр, Тимĕркке тете. Эпир панулми тутанса курас тесе инçе çула çывăхлатса килтĕмĕр те... — персе ятăм хама хам чарса ĕлкĕриччен. Унсăрăн пĕтĕм ĕмĕт пĕви туххăмрах татăлса кайнă пулĕччĕ.

— Çапла-и-ха эсир, харам пырсем. Кĕсйĕрсене тавăрăр-ха, — терĕ хучĕ Тимĕркке тете йĕкĕлтешсе. Юлашки шанчăк тумламĕ татăлах ӳкрĕ хăйĕн турачĕ çинчен...

Чăтса ирттермелли те çак йĕрĕнчĕк сăмахсем кăна юлчĕç пуль тенĕччĕ те, кĕсьесем пушăран сапăр туйса, тутана тăп тытас та тӳсес тенĕччĕ — çук иккен-ха.

— Вăс-с! — тесе ячĕ вăл кĕтмен-туман çĕртен. Пăхăсăн — тӳпе леш енчен пăру пысăкăш вĕшлесем сиксе тухрĕç те кунталла вĕçсе анаççĕ! Вăрăм пĕçĕллĕ типшĕм йышши сунар йыттисем! Ял анчăкĕсем сăнлă та мар пĕрех хут. Тимĕрленнĕ урасене вăйпа улăштаркаласа яра патăмăр аялалла! Хытăрах чупас тенĕ çĕртен урасем чăлханса пыраççĕ. «Лĕх-лĕх-лĕх...» хăлхаран тухмасть Тимĕркке тетен йĕлпĕрĕвĕ. Ак хайхи, Сашук ывтăнса кайрĕ те ӳппĕн-теппĕн, чикĕл-мекĕл пĕтĕрĕнсе анма пуçларĕ. Ленук хăрах пушмакне ӳкерсе хăварнă та кăшкăрса йĕрет. Сăнран улшăнса кайнă Толик пуринчен те малта вирхĕнсе пырать. Хăваласа çитмеççĕ-ши тесе пуçа хыçалалла пăртăм кăна — кап çыртса илчĕ пĕр тăсланки чĕркуççи айĕнчен. Çатăр-р ыратса кайрĕ ура. Пĕтрĕм! Кама йытă туласа курнă — вăл мана ăнланать. Хутланса выртрăм çĕре. «Вилетĕп пуль», — мĕкĕлтетет пуçăмра шухăш. Урнă йыт çыртни пит хăрушă тенине илтнĕ эпĕ. Ку лапсăркка та урнă пуль, унсăрăн мĕн-ма хăвалас çаплах пĕр айăпсăр ачапчана?

Вилме хатĕрленсе куçа хупрăм, алăсене кăкăр çине майлаштарса хутăм. Çăтмаха лекесчĕ! Кайран, вăхăт çитсен, Сашукпа Ленука, Толике чĕнсе илесчĕ. Тăраниччен панулми çийĕпĕр вара!

Йăшăлт хускалми выртатăп пулин те вилместĕп те вилместĕп. Ак çумрах йытă пашкани илтĕнсе кайрĕ — хам çĕнĕрен сывлама тытăннине илтрĕм пулинех. Хайхи-майхи вут пек вĕлкĕшсе тăракан чĕлхипе йăпăшт çулласа илчĕ мана питренех. Намăссăр.

— Ан хăра, çыртмасть вăл, — лĕхлетет таçта çӳлте Тимĕркке тетен хĕпĕрчĕк сасси.

Ни выртма кăмăл çук тинех, ни тăма. Ыратнине текех тӳсес килменнипе йĕрсе яма та кая юлнă. Чавсаланса çĕклентĕм çапах та. Тăтăм. Çатăртатса ыратакан суран урана уттарасшăн мар. Хутлатса лартрĕ. Шăла çыртрăм та чăтрăм: çак усал этем хурри пулас-и? Лĕкĕштетрĕм анаталла...

Эпĕ урана ют япала пек сĕтĕркелесе кил умне çитнĕ çĕре туссем мана кĕтсе пирĕн умри сак çинче ларатчĕç. Чăм шыва ӳкнĕ хăйсем, аран сывлăш çавăраççĕ, сăнĕ-пичĕ улшăнса кайнă. Эпĕ те шăла çыртса чăмăш тăратăп.

— Ӳссен эпĕ сад хуралçи пулап, — персе ярать кăштахран Толик. — Унран пысăк çын тĕнчипе те урăх çук.

— Унран пĕчĕк çын çук, — тет Сашук кулман сăнпа.

Лартăмăр, лартăмăр... Ленук ман ура хырăмĕ тăрăх юхса аннă юна курах кайрĕ.

— Ай, — çухăрса ячĕ вăл пурне те тăна кĕртсе. — Сана усал йытă çыртса илнĕ вĕт!

Тутăрне салтрĕ те сурана шатăрт кăна çыхса хучĕ.

Сасартăк асра-тĕсре çук çĕрте таçтан-муртан çавра çил çавăрттарса килчĕ. Пĕр унка хупса пĕтĕрет анчах çӳп-çапа. Эпир тӳрех «ури-ури-ури!» теме пуçларăмăр: ырă тăвăлах мар-тăр ку — ăçтан килнĕ, çавăнтах кайтăр!

— Ури-ури-ури! — усси çуккине кура тата хытăрах кăшкăрма тытăнатпăр эпир.

Тимĕркке тете вĕшлисемпе пĕрле урмăш çиллине те пирĕн хыçран вĕслетсе ячĕ тейĕн, тăвăл пушшех кăраланса кайрĕ. Йывăçсене тыта-тыта силлерĕ, мĕн тымарсăррине урам тăрăх хăваласа кустарма тапратрĕ. Чăв-вăш! турĕ кӳршĕри Сашуксен пӳрт çи витти — йăлтăркка шăккалат хучĕ пек вĕçрĕ те кайрĕ! Эпир, анраса ĕнтĕркенĕскерсем, сывлама та шикленетпĕр — хамăра йăтса илсе Тарăн вар тĕпне кайса перĕ-и-ха... Шарт! хуçăлчĕ хайхи умри ватă йăмра. Манăн туссем çакна çеç кĕтсе ларнă тейĕн — пăрçа сапнă пек килĕсене тапса сикрĕç. Ларап хускалмасăр. Пӳрте кĕрес — тата хăрушăрах, никам та çук унта. Йăлтăр-ялтăр! çиçрĕ çиçĕм. Пайăрка-çĕççипе пĕлĕте чарр! çурса антарчĕ. Тӳпе каштине тăр-тăр! кисрентерсе аслати кĕмсĕртетме пуçларĕ, таçта аçа çапрĕ, витререн тăкнă пек шалкăм çумăр ишсе антарчĕ. «Эй, Турă... — хам сисмесĕрех килеççĕ пуçа кĕлĕ самахĕсем. — Ăнсăртран çылăха кĕтĕм пулсан каçар мана. Айăпсăр пулсан хăв хӳттӳне ил. Эпĕ янтă ырлăха хапсăнса харам пырланмарăм, пĕр-ик панулми анчах астивсе пăхасшăнччĕ...» Ара Çӳлти Хăват хутшăнмасăр пулĕ-и çак кĕтмен ахăр самана!

Чĕлхе çине килнĕ сăмахсене те каласа ĕлкĕртĕм, те ĕлкĕреймерĕм те — тĕлĕннипе çăвара карса пăрахрăм: Улăп сăрчĕ çинчен пирĕн пӳрте тĕллесе çурхи шыв пек хăватлă юхăм шарласа анать! Мĕнпе тытса чарайăн ăна халь?! Явăнса, мăйракаланса, хăйма пек шуралса та кассăн-кассăн юн пек хĕрелсе çывхарать çĕнĕ çырма! Сĕт кӳлли татăлса кайман-ши пĕве евĕр? Тем курса ларасси пур — мĕнле кун пулчĕ паян! Унччен те пулмарĕ — пирвайхи хум сулăмĕпех лаш! килсе тăкăнчĕ ума пĕр купа... пан улми. Те ĕненес, те ĕненес те мар... Ту евĕр, усет те ӳсет куç умĕнчех. Тĕлĕк тĕлленместĕп-ши? Хĕрли, симĕсси, сарри... — эй, мыскара! Чарăнма пĕлет-и ку? Хапха алăкне шал енчен туртса уçакан тупăнсан пĕр картиш ишĕлсе саланмалла çак купа. Юхăмĕ ăçта кайса кĕчĕ тата? Тамаша! Урăх çул туса пăрăнчĕ те Тарăн варалла тапса сикрĕ...

Хама хам та туймасăр ура çине тăтăм. Мĕншĕн уксахланине те манса купа умне пырса тăтăм. Пăх та — умрах юри мана курăнас тесе тем шултăрăш ылтăн панулми вырта парать! Шар витĕр курăнать хăй, варринчи хăмăр вăррисем чăтмалла мар илĕртӳллĕ. Ылтĕн чăмăр куçран çĕтесрен сехĕрленнĕ пек, асăрханса тăсрăм алла ун енне. Сĕртĕнтĕм. Мĕн таран ытарайми илемлĕ, хитре, ĕлккен, хӳхĕм, селĕм, шеп, чипер, чечен, паха панулми! Çиес килни таçта кайса кĕчĕ. Ылтăн кучченеçе кăкăр çумне чăмăртарăм та туссене кăтартма чупрăм.

— Сашук! Ленукпа Толик ăçта? Килĕр кунта! Вилĕмсĕрлĕх улми тупрăм!

Чĕнекен-тăвакан пулмарĕ. Сашуксен пахчинчи хăйĕн йăвинчен Кампур сиксе тухрĕ те тăр-рр! силленсе типĕнчĕ, хăйĕн пӳрчĕ еннелле çаврăна-çаврăна «лĕм-лем» вĕркелем пекки турĕ. Ку Тимĕркке тетен усалĕ мар ĕнтĕ, хуçисем пекех тӳлекскер. Унччен те пулмарĕ, йытă йăвинчен Ленук мăкăльт пуçне кăларчĕ.

— Вилĕмсĕрлĕх улми?

Тухрĕ упаленсе. Пĕрре пирĕн умри панулми купи çине, тепре ман алăри ылтăн чăмăр çине теле-е-ейлĕн пăхса тăрать — тĕлĕнтермĕшрен те тĕлĕнмест, кун пекки ун пурнăçĕнче кашни кун пулать тейĕн. Хăй ман улмана аллипе тĕкĕнме именсе куçĕпе ачашласа çаврăнчĕ.

— Ваçкă, паян чи хитре ĕмĕтсем тулмалли кун иккен. Хăвăн халап кӳмине кĕртсе кăтарт-ха мана?..

— Чатăра çывăрма кăна кĕреççĕ... Çитĕнер-ха, тӳрех сана чĕнме пырăп. Эсĕ ĕмĕтленме анчах манса ан кай...