Пĕлĕтсем лутраланчĕç
Студент пурнăçĕпе танлаштарса пăхсан, чăнахах та тунсăхрах иккен кунта. Саша студент чухне яланах ушкăнраччĕ. Хуйхă, шӳт, савăнăç – яланах пĕрле тӳссе ирттернĕ. Кампа паллашас-ха, чун-чĕрине кама уçса парас-ха халĕ ĕнерхи студентăн? Ытти тусĕсем те çаплах туяççĕ-ши хăйсене çак самантра? Еплерех ĕçлет-ши Петров? Лида тата?
Лида района Саша обкома кайнă кунах килнĕ иккен. Ун çинчен каярах Петров шăнкăравласа пĕлтерчĕ. Ун чухне калаçăвĕ çапларах пулса иртнĕччĕ:
– Салам вĕренӳтешĕм!
– Салам.
– Хыпар пур. Пĕлтернĕшĕн мĕн парăн?
– Лида..?
– О-хо, парапсихолог, пуçри шухăша вулама пултаратăн иккен! Ало! Секретарь, савăн, пăсара çĕнĕ йăвана куçрĕ, хура çăкăр тутанса пăхас тет!
– Хăçан килчĕ?
– Виçĕм кунах. Вырăс чĕлхи вĕрентме пуçлать. Сана хытах тарăхнă пулмалла, хура кушак çул татман пулĕ те?
– Халăх чухăна юлнăшăн пăшăрханать пулĕ, ара пĕр наука кандидачĕ катăлчĕ мар-и?
– Хăвăн ĕçӳ-пуçу çыпăçать-и тата?
– Умра пысăк стена пур-ха…
– Çĕрсе кайнăскер-и?
– Çапла та, юписем çирĕпрех пулас… Ничава, хунав сарăлсах пырать.
Çак калаçăва аса илсен Григорьев хăйне çăмăлрах туйрĕ. «Лидăпа курса калаçмаллах» – шутларĕ вăл, çав вăхăтра чӳречерен пăхрĕ. Çумăр çаплах лӳшкет-ха. Капла çанталăкра ниçтах та тухса кĕреймĕн. Хутсемпех çăрăлса ларма тивет. Авă, обком отчетсем ыйтма пуçларĕ те ĕнтĕ. Паян Григорьева çĕнĕ çыру килсе пачĕç. Унта райком вырма вăхăтĕнче ĕç çыннисене культура енчен еплерех тивĕçтернине ыйтса пĕлесшĕн иккен, отчет тăратма хушаççĕ. Çӳле, хутăн сулахай хĕррине çапла çырса хунă: «Григорьев юлташа, отчет çырса яр. Авдеев».
ĕçе пуçăнни виçĕ кун çеç – отчет çырмалла. Мĕн çинчен? Иртнĕ вырмара епле ĕçлени çинчен. Ара, ку ĕçе кĕни эрне те çук-çке, мĕн çырма пултарĕ-ха çĕнĕ секретарь? Суя йĕркесем-и? Мĕншĕн Авдеев хăй çырмасть-ха? Ара, ку ĕçе хăй малтан туса пынă-çке, иртнĕ уйăхри ĕçсемшĕн те вăлах явап тытма тивĕç мар-и?
Григорьев пĕрремĕш секретарь пӳлĕмне кĕчĕ. Авдеев пуçне çĕклесе пăхрĕ те каллех çырма пикенчĕ. Çакă çĕнĕ çыншăн «Санпа калаçма вăхăт çук-ха» – тенĕн туйăнчĕ.
– Михаил Васильч, ку отчета эпĕ çырма пултараймастăп.
Авдеев тинех пуçне çĕклерĕ:
– Мĕншĕн?
– Туман япала çинчен тунă тесе çырас-и?
– Эс ăçтан пĕлетĕн хăшне тунипе туманне? – пĕрремĕш секретарь пукан çинчен тăчĕ те Григорьев çине тинкеререх пăхрĕ, унтан каллех ларчĕ. Хальхинче унăн сасси лăпкăнраххăн тухрĕ: – эсĕ ку ĕçре виççĕмĕш кун кăна-ха, эпĕ вара виçĕ çул отчет çырса пурăннă. Пĕлетĕп апли-каплине. Шутласа пăх-ха, обкомран ярса панă кашни хут çинчинех пурнăçлас пулсассăн иксĕмĕрĕн ĕмĕр те çитес çук. акă каллех тепĕр хут килсе выртрĕ. – Авдеев сĕтел çинче выртакан çыру çине кăтартрĕ. – Унта, пĕлетĕн-и, мĕн ыйтаççĕ? Пирĕн вăрманта миçе кăткă тĕми пурри çинчен пĕлтерме хушаççĕ. Мĕн, тухса шутлар мар-и иксĕмĕр? Тен, виçĕ-тăватă çулта шутласа кăларăпăр та, э?
Григорьев чăтса тăраймарĕ, кулса ячĕ. Чăнах та, комсомол райкомĕ кăткă тĕми шутласа çӳреймест ĕнтĕ. Ку ытлашши, паллах.
– Шел, филолог эсĕ. Ман, математикăн санăн умăнта пĕр вăйлă ен пур – эпĕ вероятность теорине пĕлетĕп.
Авдев хут листи илчĕ те шутлама пуçларĕ. – Итле-ха, кашни клуб çумĕнче пĕрер агиткультбригада тейĕпĕр. Çав агиткультбригада вырма вăхăтĕнче икĕ программа хатĕрлеме ĕлкĕрнĕ. Апла пулсан, виçĕ яллă колхозра вăл вăтамран вунă концерт лартма пултарнă. Районта миçе клуб, миçе ял – акă мĕн пĕлмелле санăн чи малтан. Ытти хăех пулать. ăнлантăн-и?
– ăнланмалла пек…
– Апла пулсассăн, халех лар та ыран валли отчет хатĕр пултăр.
– Кăткă тĕмисем çинчен те çаплах çырмалла-и? – тĕлĕнчĕ Григорьев.
– ăна эс мар, шкул пайĕнчисем çырĕç.
Григорьев ыйтнă отчета кĕçех çырса пĕтерчĕ, çапах та Авдеев вĕрентнипех çырлахмарĕ вăл, районти культура пайĕнчен ыйта-ыйта пĕлчĕ, отчетра уйрăм коллективсене те палăртрĕ, хушаматсем асăнчĕ.
Çĕнĕ ĕçри пĕрремĕш отчет. Суя хут. Григорьев хăйне темшĕн айăплăн туйрĕ. Мĕншĕн çырчĕ-ши вăл çав суя отчета? Нивушлĕ малашне те çакăн пекех пулĕ, секретарь ĕçĕ суя хутсем çырса ларнипех йĕркеллĕ пырĕ? Çук, апла пуласса кĕтмен те, кĕтмест те Григорьев. Анчах та мĕншĕн пĕрремĕш отчетах çапла çырчĕ-ха вăл?
Кунсем ерипен шусах пычĕç. Комсомол райкомĕн черетлĕ пленумĕ те пулса иртрĕ. Унта Авдеева пĕрремĕш секретаре, Григорьева иккĕмĕшне суйларĕç. Ытлашши шавлă иртмерĕ темелле: кĕрхи çăрăлчăка пула чылайăшĕ район центрне тухаймарĕ, анчах та кворум тени пулмалăх пухăнчĕçех. Çавăн пекех çĕнĕ бюро та суйларĕç. Бюро членĕсенчен çĕннисем Григорьев тата йывăç япаласем тăвакан комбинатри комсомол организацийĕн секретарĕ Волкова пулчĕç.
Пĕрремĕш бюрора комсомол организацийĕсенче отчетпа суйлав пухăвĕсене еплерех ирттересси пирки сăмах пычĕ. Унта организацилле пай инструкторĕ Ильин тавлашу пуçарса ячĕ.
– Эпĕ инструктор çеç, мана чи йывăр организацисене панă – тарăхса калаçрĕ вăл. – Акă, Михаил Васильевичăннех илер. Унăн организацийĕсем пурте лайăх колхозсемпе предприятисенче.
– Эп айăплă-ши уншăн? – Авдеев сасне хăпартрĕ. – ĕçлес пулать, организаци еплерех пуласси пĕтĕпех пирĕнтен килет.
– Çеç-ши… – мăкăртатса илчĕ оргшанизацилле пай заведующийĕ. Вăл пуçне аялалла чикрĕ.
– Эп илместĕп ку организацисене, - хирĕçлерĕ Ильин. Илччĕр секретарьсем. Вĕсем авторитетлă. Ман мĕн…
– Çитет ! – хĕремесленсе кайрĕ пĕрремĕшĕ, вăл Григорьев çине пăхса илчĕ. Лешĕ шарламанне кура хăйне тытса чарчĕ, сасси лăпкăнрах илтĕнчĕ: – Сан «Пĕрлешӳ» колхозна Григорьева парăпăр, ыттисем çаплипех юлаççĕ. ĕçлес пулать!
«Мĕнле колхоз-ха вăл «Пĕрлешӳ»? Çав тери йывăр-ши унта ĕçлеме? Григорьевăн пултарулăхĕ çитейĕ-ши? Иккĕмĕш секретарь Ильин çине пăхса илчĕ. – Нивушлĕ унта секретарь авторитечĕ çеç кирлĕ? Мар пуль. Курăпăр-ха, тепĕр тесен».
– Бригадăри пухусене паян-ыранах ирттермелле. Отчетпа суйлав пухăвĕсем те кĕçех пуçланĕç. Чи кирли, - Авдеев ку сăмахсене пусса каларĕ, – чи кирли, юлташсем, партин комсомолри прослойки. Секретарьсене май килнĕ таран парти членĕсене суйламалла. Григорьевăн та партине хăвăртрах кĕмелле, должность ыйтать.
– Обкомран пĕçерккĕ те панăччĕ ку енĕпе… – каллех хуллен хушса хучĕ Федоров.
– ăнланмалла.
Бюро вĕçленчĕ. Авдеев хăйĕн организацийĕсене никама та памарĕ, чи йывăррисемпе сапаланчăккисем Ильинпа Григорьева лекрĕç.
Бюро ĕç кунĕ пĕтнĕ тĕле çеç вĕçленчĕ. Григорьев хăйне япăхрах туйрĕ. Патриарх патне шăнкăравларĕ – лешĕ тухса кайма ĕлкĕрнĕ те иккен. Тăван ялне кайнă ĕнтĕ. Сашăна вăл хăнана та чĕннĕччĕ-ха. Çав ялтах – «Пĕрлешӳ» хуçалăхăн тĕп ялĕнче – Лидăпа Юра ĕçлеççĕ.
«Вĕсем патне кайса килес мар-ши?» – студент чухнехи тусĕсене аса илчĕ вăл. Чăн та, ĕçлеме пуçлани уйăха яхăн ĕнтĕ, тусĕсемпе вара йĕркеллĕ курса та калаçман. Петрова пленум кунне курнăччĕ-ха, вăл хăйĕн директор ĕçĕсемпе ронона килнĕччĕ ун чухне. Лидăна вара курман. Калаçман та. Мĕн тăвăн, тарăхнă ĕнтĕ вăл, хытах. Тутине ытахальтен çапла мăкăртса пурăнать-и? Саша вĕсен шкулне темиçе хут та шăнкăравласа пăхрĕ, Лидăна чĕнтерчĕ, лешĕ кам шăнкăравланине пĕлсенех телефон кĕпçине шартлаттарса хучĕ пулмалла – шалта Лидăн çепĕç сасси вырăнне пиклетни çеç илтĕнчĕ. Çула май Патриарх патне те кĕрсе тухма пулать.
10.
– Вăйлă çумăр виçĕ кун пĕр чарăнмасăр лӳшкерĕ. ăçтан тухрĕ-ши çумăрĕ! Ытти чухне ку вăхăтра уяр тăраканччĕ, уй-хирсене комбайн сасси тăри юррипе ылмашаканччĕ. Шел, вырăнăн-вырăнăн юлнă тыр-пула пухса кĕртме памарĕ, улăмĕ вара салатса хурсан та эрнесĕр типес çук. Тĕрĕссипе каласан, пĕр кĕр енне сулăнсан, йĕпе-сапаран тĕлĕнмелли те çук-ха. Асăрханă-и эсир çурхи тӳпене? Çӳлте-çӳлте мамăк пек çăмăл пĕлĕтсем çакăнса тăраççĕ, хĕвелĕ вара сăпкари ачана амăшĕ сиктернĕ пек, пĕтĕм тĕнчене çупăрлать. Çуллахи чылай кунсем те çавăн евĕрлех. Çут çанталăка кĕр сăнĕ çаптăр çеç – кăтра та мамăк пĕлĕтсем вĕçсе каяççĕ, вĕсен вырăнне лутра пĕлĕтсем шуса тухаççĕ. Лутра пĕлĕт пулсан кĕтсех тăр: е çумăр, е юр чашлаттарать, тепĕр чухне пăр та çапса кайма пултарĕ.
Çав пĕлĕтсем – пурнăç пĕлĕчĕсем. Хăй вăхăтĕнче çумăрĕ те, юрĕ те кирлĕ. Вырăнсăр килсен вара телей мар, хуйхă тăкнăн туйăнать. Çумăрпа юра хăй вăхăтĕнче кĕтеççĕ, пăр çапасса вара никам та кĕтмест. Вăл хăй те вăрттăн шăвăнса килме юратать. Пĕлĕтсем лутраланни – этем савăнăçĕпе пĕрле хуйхи-суйхи çитнине те пĕлтерет пулĕ.
Пĕлĕтсем лутраланчĕç…
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ivashva (2009-04-13 21:58:50):
Пите килешре. Ман валли( эпе пулас журналист) веренмелли чылай. Челхи пуян щещ мар, калама щук илемле