Электронлă вулавăш

Хурăнлăхра куккук сасси, —

Вăл аватни хăй тунсăх çемĕ.

— Тата нумай-ши пурнасси? —

Эп кăсăклантăм утнăçемĕн.

Уçланкăри çунатлă юмăç

Нухратшăн çунмĕ нихăçан…

Çак кĕмĕл саслă чăн-чăн юрăç

Ман кăмăла татса хуçман.

Ку-кук! Ку-кук! Кун-çул сехечĕ,

Мĕнле килет шăпа сехмечĕ?

Телейлĕ пурнăç-ши сунатăн?

Пĕр такăнми куккуклататăн.

Шап-шурă хурăн катинче

Ан ывăн, авăт куккук кайăк.

Сан сассупа хитре тĕнче,

Сан юрруна тумастăп айăп.

Шур хумсем чуптарать шур чечеклĕ уçланкă,

авăтать пĕр куккук, çул шутне шутласа-тăр.

Кур: вылять кӳлĕре йăпăр-япăр уланкă,

пытанать те — каллех çут тĕнче лăпкă, сапăр.

Янăрарĕ куккукăн сасси çеç пит тăлăх —

тăрăшать пуль çулсен хиоепне вăл тупасшăн?

Ман бухгалтер пулма шухăшланă вăл кăлăх:

хам çулсен хисепне хам саспа эп шутласшăн.

Эп пĕлместĕп: ман ĕмĕр кĕске-и е вăрăм?

Халлĕхе сиккипех-ха чупать çилçунатăм.

Кам унта йăпшăнса, вăрăлла пăхрĕ хăррăн?!

Кирлех мар-тăр пĕлме — кăмăлна çеç хуçатăн.

Çул çине чул хурса хăварсан та — чĕнӳллĕн

ялкăшса сарăлать манăн ĕмĕр çуначĕ.

Эй, усал ĕç, усал ĕçӳпех эсĕ пӳлĕн:

касса татĕ пĕрех чĕлхӳне чăнлăх-хачă.

Çилçунатăн çилхи вĕлкĕшет çиле майăн,

ку ӳкерчĕк куçа курăнать шухăш витĕр.

Тен, ваклантăм та пуль тепĕр чух пайăн-пайăн?

Хапхуна çеç халех, килес кун, эс ан питĕр!

Тепĕр хут йыхăрса илес çук ниепле те

хам хыçри кунсене. Ав, хĕвеллĕн, тĕтреллĕн

Малалла

Тăван ял çумĕнчи ĕшнере

Иртенпех пĕр куккук авăтать.

Канăçа çухатса чĕрере

Пит салху шухăшсем вăратать.

Авăтсам эс, куккук, авăтсам,

Пурăнас çулсене шутласам.

Авăтсам эс, куккук, авăтсам,

Авăтсам! Чарăнса ан тăрсам!

Каласам эс, куккукăм, мана,

Мĕнчулах кунăмсем-çулăмсем?

Авăтсам янратса вăрмана.

Иртсе кайччĕр салху шухăшсем!

Ман пуçланă ĕçсем пĕтеймен,

Чи хитре сăввăма çырайман,

Пурнăçне те пĕлсе çитеймен,

Юратса та пачах тăранман!

Авăтсам эс, куккук, авăтсам!

Авăтсам, чунăма пусарсам!

Авăтсам эс, куккук, авăтсам!

Авăтсам! Чарăнса ан тăрсам!

I

Ваттисем вилсе пыраççĕ, вĕсем вырăнне ачасем çуралаççĕ, ӳссе çитĕнсен — каччăсем авланаççĕ, хĕрĕсем качча каяççĕ. Çапла вăл пурнăç. Урам тăрăх çарран чупса çӳренине, тусĕсемпе пуканелле вылянине Ульккаç паянхи пек астăвать. Çамрăк ĕмĕр — савăнăçлă вăхăт ма çав тери час иртет-ши вăл? Пиччĕшĕ авланнă чухне Ульккаç 15 те тултарман. Туйне пит вăйлă туса ирттерчĕç. Унтанпа çак иртнĕ виçĕ çул хушшинче Ульккаç хĕр пулса çитрĕ. Иртнĕ эрнере ăна кӳршĕ ялти Карачăм ывăлне Миккулкана килĕшрĕç. Икĕ çул аслăрах вăл Ульккаçран, хитре те, ăслă та теççĕ, анчах амăшĕ усал. Епле пулсан та ĕнтĕ Ульккаç каймастăп тесе татса калаймарĕ. Миккулка çине куç хӳрипе вăтанкаласа пăхса илчĕ те пичĕ пĕçерсе кайнипе пуçне лаш усса «сирĕн сăмахран иртейместĕп, кирек те мĕнле тăвăр» тесе йăвашшăн каласа хучĕ юратнă ашшĕпе амăшне. Çамрăк чĕри сиксе тухас пек тапать, вĕри юн çанçурăмне йĕппе чикнĕ пек чиккелет. Çав вăхăтра амăшĕ ăна «ан кай, кăçаллăха тăр» тесен, вăл ăна хирĕç кăшкăрса пăрахма хатĕр. Ульккаçшăн Миккулка пек хитре ача таврара та çук. Пăхăр-ха унăн ункă пек явăнса тăракан сарă кăтрисене, пăхăр-ха унăн кулса тăракан сенкер куçĕсене, унăн килĕшӳллĕ сăн-питне, кам тиркеме пултарĕ ăна?

Малалла

Хура вăрман çинче епле алхапăл

Сиксе, сиксе куккукĕ авăтать.

Те пурăннă кунăмсене шутлать вăл,

Те пурăнас кунăмсене шутлать.

Ах, кайăк тусĕ — ытла та çăмăл,

Ах, кайăк савнăçĕ — ытла таса...

Тӳре пек хĕрхенӳсĕр вăхăт-тăвăл

Мана та ĕнтĕ кайĕ таптаса.

Çул хĕрринчи çеçкен тăрса юласчĕ

Сиксе, сиксе иртен кунăмсенчен.

Кив сăввăмсем патне ман таврăнасчĕ,

Куккукăм, сан çунаттусем çинче.

Пӳрне хуçса пырас — пӳрне çитеймĕ,

Ытла нумай, тен, авăтан, куккук?

Пурнас кунра мĕн килĕ, мĕм килеймĕ —

Чикан та каласа параяс çук.

Ир еннелле тĕлленнĕ тĕлек пек-и

Е каç юрланă çаврăм юрă пĕк? —

Чăпар куккукăн авăк-авăк тĕкĕ

Вĕçсе анать уçланкă çумĕпе...

Пĕчченех ирех каçатăп

Атăл урлă йăлăма.

Авăтать куккук — пачах та

Кирлĕ мар-мĕн йăлăнма...

Тем каласшăн, пĕлтересшĕн

Авăтать чăпар куккук.

Тен, мана вăл систересшĕн:

Çумăмра савнийĕм çук.

Систерчех çав — чун аманчĕ:

Çулăм хыпрĕ чĕреме.

Мĕнешкел пире аванччĕ

Алла-аллăн çӳреме!

Паянхи пекех чеченччĕ

Çак тавралăх, çак ĕшне.

Хĕр валли парне — чечекчĕ:

Суйласа татас хăшне?

— Чечек пек хитре эс ху та,

Хăшĕ килĕшет — суйла, —

Теттĕм те — сăн-пичĕ çуттăн

Ялкăшатчĕ çăлтăрла.

Тиркемерĕ, хурламарĕ

Эп тыттарнă чечеке.

Вăхăт иртрĕ — хурлăх мар-и? —

Тусăм çĕтрĕ йĕп пекех.

Эп чечек суйларăм уншăн,

Вăл суйларĕ теприне...

Ман инкек мĕнех куккукшăн?! —

Авăтать çине-çинех.

Шутламан та, тĕлленмен те

Тухасса эп манăçа.

Халь çунатăп, кĕлленетĕп —

Йăлт çухатрăм канăçа.

Çавăнпа ирех каçатăп

Малалла

Авăтать куккук, авăтать куккук.

Хăмăшлăхра хăмăш авăнать.

Саккăрла çапма кил-ха, ташша тух,

Кам пултараймасть — тĕлĕнсе тăрать.

Сивĕ хĕл çитет, çутă çу çитет,

Шухăш-ĕмĕт шав вĕт малалла.

Пар-ха аллуна, ман ташлас килет,

Мĕн пуласси пур — пурпĕр пулмалла.

Пĕр çул çеç пулсан — йывăр пулĕччĕ,

Тăватă çул выртать, тăват енне.

Нăйкăшап пулсан — йыт та кулĕччĕ.

Тăватă çул чĕнет тăват енне.

Авăтать куккук, авăтать куккук,

Хăмăшлăхра хăмăш авăнать.

Ав, таçта, лере, вăрттăн, пĕччен чух,

Çĕр çурăласла кам-ши макăрать?

Чăваш куккукĕ авăтсан вуниккĕ,

Ян-янраса каять çурхи вăрман.

Хăвна вара нихçан туймастăн шиклĕн,

Кунта кашни юман — çумри тăван.

Атте тесе ят панă ахальтен-им

Çĕр çул çĕкленнĕ çирĕп юмана.

Юман вăл — паттăр. Юман паттăр тенĕ

Кĕрешӳри хастар, маттур çынна.

Кĕрнеклĕ те кĕреш чăваш юманĕ

Виççĕр çултан кая лара пĕлмест.

Асаттесен аслашшĕсен тăванĕ

Паян та чăрсăр тымарне çĕртмест.

Вуниккĕ авăтсан чăваш куккукĕ,

Калас килет: «Эс авăт виççĕр хут.

Ун чухлĕ пурăнма пире шут çук-и,

Куккукăм, авăт! Кирлĕ мар, тен, шут?»