Электронлă вулавăш

— Каçар та, пурте пулсах пĕтеймерĕ çав Шурăн, — хальхинче Леонтий каласа пĕтерме памарĕ Виктора. — Пурăнас ĕмĕрĕ ытла та кĕске пулчĕ. Ку "пикене" Шура ят парса унăнне те кĕскетмĕпĕр-и кун-çулне?

— Ун пек шăпа пӳрмĕ-ха, ватăличченех пурăнĕ ку хурăн. Тантăшĕсем те пулăшĕç, малашне те хӳтлĕх парса тăрĕç, — терĕ Виктор. — Тепĕр енчен пăхсан тăватă çулти ача ăсĕ кĕриччен, çĕр-çĕр пĕркеленчĕкпе витĕниччен, хăçан килсе илсе кайĕ тесе асапланса пурăниччен маларах кайни аванрах та пулĕ вăл. Сăмахран, Шура, тĕнче конкурсĕнче çĕнтернĕ хӳхĕм хĕр, çынсен асĕнче яланах çап-çамрăк пулĕ, нихăçан та ватăлмĕ. Ун пек тĕслĕхсем тĕнчере татах та пур. Америка президенчĕн тӳшекĕ çине лекме пултарайнă Мэрилин Монро хăй çеç мĕне тăрать, çуталса тăрать.

— Ленин мĕнлешшĕ асапланса вилнине шута илсен, юлашки кунĕсенче ӳкерттернĕ сăнӳкерчĕкĕсене пăхма хăрушă вĕт, сан сĕмахусемпе килĕшме те пулать, — терĕ Леонтий.

— Ленинăн Каплан пенĕ хыççăнах каймалла пулнă, — тӳррĕн касса татрĕ Виктор. — Вара унăн арпашăнăвне, урмăшнă куçне, кресло çинче пĕчĕк ача пек хутланса ларнине никамăн та курма тӳр килместчĕ. Пурин асĕнче те сатур арçын пек юлатчĕ.

— Итле-ха, — хул пуççинчен кăлт тĕкрĕ Леонтий, — журналта ĕç-пуç еплерех? Халĕ те проза пайне тытса пыратăн-и? Манăн вырăна кама илтĕр, публицистикăна кам туртать?

— Никама та ĕçе илмен. Килекенсем, вырнаçас текенсем чылай пулчĕç. "Атя, Гусев, публицистика çĕклемне те хăв çине ил, ĕлкĕретĕн, санăн пулать", — терĕç те, ĕçĕ те пĕтнĕ. Çапла ĕçлеç халь пуçлăхсем. Шалăва ӳстерес пирки çеç никам та шăл шурри кăтартмасть. Лару-тăру, çырас хевте унчченхиллех. Пысăк улшăнусем те çук. Тираж чакать ĕнтĕ, çавă вара япăх. Апла пулин те унăн сăлтавĕсене шыраса ларса вăхăта пустуй ирттерместпĕр. Халăх чунне мĕнлерех çимĕç кирлине шыратпăр, ыйтса пĕлетпĕр, çĕнĕ хайлавсем, халиччен пичетлеме тăхтанисене, сĕнетпĕр. Публицистика валли те сюжет пайтах. Ак, пульницаранах лавпа тиесе каятăп. Унта кулăшли те, чĕрене ыраттараканни те çителĕклех. Пĕр-иккĕшне каласа кăтартас-и е сюжетласа хунисене парса ярас-и? Вуласа тухăн каçхине. Кĕнеке-хаçат те пĕр вĕçĕм йăлăхтарать.

— Юрĕ, илсе тухса пар. Вуласа тухăп пулас шетеврусене.

— Аплах ан кул-ха. Вĕсенче тĕп сюжет кăна, шăмми тейĕпĕр хамăрла, — терĕ те Виктар палати еннелле васкарĕ.

Паянлăха çитĕ тесе Леонтий балконран кăритура кĕчĕ. Виктора кĕтсе алăк кутĕнче тăчĕ. Лешĕ нумай кĕттермерĕ. Папка йăтнăскер, вашлаттарса та|çитрĕ. «Хăй каласа кăтартнă пек», — терĕ те ăшĕнче Леонтйй, тути çине кулă килчĕ.

— Мĕн, пĕчченех лăхлатса тăратăн, мана та култар, — терĕ Виктор папкине Леонтие тыттарса.

— Темех мар. "Сумоиста" кранпа çĕклесе сирĕн уйрăма илсе кĕни аса килчĕ, кулă пĕрчисене кăларчĕ, — мĕншĕн кулнине пытарчĕ Михайлов.

— Хайлавусене илмелле пырса лар. Пульмонологин вун виççĕмĕш палатинче эпĕ. Хальлĕхе пĕчченех.

— Килĕшмелле, — терĕ те Виктор, алăсем çат çыпăçрĕç,

* * *

Виктор Гусев вăхăта чăнласах та ахаль ирттермест иккен, тăрăшсах статья валли сюжетсем калăплать. Ĕçтешĕ чĕрмеленине куçласа ыйхă килтерес тесеччĕ Михайлов. Апла пулмарĕ, çырса тултарнă хутсене пĕрин хыççăн теприне вуларĕ.

"Хĕрарăма кăн-кăвак пуличчен хĕнесе пĕтернĕ тесе каланисене илтнĕччĕ-ха. Вокзал çывăхĕнче чăлăш-чалăш пит-куçпа, кăмака çăварĕ пек хуп-хура тумтирпе çӳрекен хĕрарăмсене те пĕрре мар курнă. Анчах та çирĕмрен тин иртнĕ мăшăрĕсене упăшкисем çапла ватса пĕтерме пултарасса пуçăм ниепле те йышăнасшăн мар, — ку йĕркесем "Çунаттисене амантнă чăхсем" сюжетран. — Хĕрĕсем хăйсем пит чĕлхеллĕ вара. "Арçынсем — козелсем!" — тесе çӳреççĕ. Сигарет туртма балкон еннелле татти-сыпписĕр хутлаççĕ. Этем пит-куçĕллĕ мар хĕрсем пирус мăкăрлантарса тăни, мĕнле калас та, айккинчен ытла та кăсăклă курăнать. Хĕйсене мĕншĕн çапла "чиперлетнине" иккĕшĕ те каламарĕç. "Мĕн тума кирлĕ вăл сана, коз-зел!" — терĕç кашни сăмаха сарăхнă шăлĕсемпе хыртарса. Çапах та килсе çӳрекен тантăшĕсенчен уни-куни алланса юлнă. Вĕсене ĕненес пулсан инкекĕн сăлтавĕ — пĕç хушши. Мускаври стройкăсене икĕ-виçĕ уйăха ĕçлеме çӳрекен упăшкисем мăшăрĕсене чи интереслĕ самантра ярса тытнă. Паллă ĕнтĕ, кун пек намăса тураттин вăйĕ чакнă арçын та чăтаймасть. Пулнă вара мĕн пулмалли. "Тихий Донри" Акçиния Григорие уçса кăтартнă кăвакарнă вырăнпа вĕсен çывăхне те пыраймасть... Çамрăк хĕрарăмсен упăшкисем пульницана килсе курăнмарĕç.

Пĕрремĕш пĕтĕмлетӳ. Ĕç вырăнĕсем çителĕксĕрри çынсене, уйрăмах çамрăксене, тĕнче касма кăларса ярать. Çирĕпленсе çитмен хутшăнусем вара çăмăллăнах арканаççĕ, çемье арканать.

Иккĕмĕш пĕтĕмлетӳ. Чăхсене автан кирлĕ. Кунсеренех. Çакă икĕ хут иккĕ тăваттă пулнă пекех паллă. Хĕрарăмсене вара? Вĕсене мĕншĕн чăх картне те лартасшăн мар эсир, çĕршыв пуçĕсем?!"

"Яланхилле, чăн-чăн Гусевла тĕпленĕ", — терĕ ăшĕнче Михайлов. Килĕшмесĕр тăма та çук çав. Ара, тин çеç вĕт-ха, çирĕм çул каялла, ĕçлемесĕр пурăнакансене тыта-тыта каятчĕç, ĕçе вырнаçманшăн штраф паратчĕç, тем те пĕр каласа хăртатчĕç. Паян çанă тавăрас тесен те ĕç тупаймастăн. Ирĕксĕртен, çемьене тăрантмалла-çке, мăшăрне пĕччен е тин çуралнă пепкине хăварса Мускава е Çĕпĕре тухса каяççĕ, пуянсем валли керменсем тăваççĕ, тĕрлĕ стройкăра тар тăкаççĕ. Çак пулăма ниепле те йĕркеллĕ тееймĕн паллах.

Тепĕр статья валли хатĕрленĕ сюжета Виктор "Наркотик ытамĕнче" ят панă.

"Ку хĕр "паспортне" çухатнипе çухатманнине пĕлместĕп, анчах çакă паллă: вăл качча тухман. Галя ятлă. Упăшкисем патакланă хĕрарăмсене лайăх пĕлет. Пĕр палатăра выртнăран мар, Ачалăх микрорайонĕнче пĕрле пурăннăран. Шел, вĕсем пек тухса çӳреймест Галя, сигаретне те палатăрах туртать, туалет ĕçĕпе те кунтах айкашать. Шĕкĕр Турра, тантăшĕсем пулăшаççĕ.

Такам хĕненипе лекмен кунта Галя. Пульницана ăна Наркотик ятлă тусĕ "çавăтса" килнĕ. Тĕрĕсрех, тăнне çухатнăскере, алли-урине, кăкăрне, аяк пĕрчисене хуçса пĕтернĕскере васкавлă пулăшу машинипе илсе çитернĕ.

Наркотикăн черетлĕ дозине йышăнсан рехетлĕх ытамĕнчи Галя тахçанах планласа хунă ĕмĕтне пурнăçланă — пиллĕкмĕш хутри балконран кайăк пек вĕçсе аннă. Çак утăма тунăшăн хускалайми тенĕ пекех выртакан хĕр хăйне пĕрре те ӳпкелемест. Пачах тепĕр май: пĕлесчĕ сирĕн, мĕнлешшĕ кайф! Çав саманта нимĕнпе те танлаштараймастăн, ăна туйса курмалла", — тесе курнăçланать. Мĕн пытармалли ĕнтĕ, хĕре наркотик калаçтарать. Унăн витĕмĕнчен, çирĕп серепинчен çăлăнса тухма ай-ай пысăк хăват кирлĕ пулать. Тухайĕ-ши?"

Çак йĕркесене вуласа пĕтерсен Михайлов хулари ятлă-сумлă Барановсене аса илчĕ. Хĕрне ирĕке ярса, каçсерен ăçта çухалса çӳренине уямасăр вĕсем хăйсен умне шăтăк алтрĕç. Хваттерне те улăштарсах тăчĕç, урăх хулана та куçса кайса пăхрĕç, пульницара та сиплеме хăтланчĕç, усси пулмарĕ, хĕрне наркотикăн танатинчен тăпăлтарса кăлараймарĕç. Хăй çине тăмасан "шурă çĕлене" çĕнтерме никам та мехел çитереймĕ çав. Çирĕм те тултарман хĕр хăй суйласа илнĕ çулран пăрăнаймасăр тăпра айне çамрăклах, чечекне сараймасăрах кĕрсе выртрĕ.

Скрепкăпа тирпейлĕ хĕстернĕ хутсене папкăна тирпейлĕ хурса пычĕ Леонтий Андреевич. Черет кĕтсе выртакан тепĕр листана илчĕ. Вĕтĕ-вĕтĕ çырса тултарнă йĕркесен тăррине пысăк сас паллисемпе "Чĕрĕ юлнă" тесе шăрçаланă.

"Эрех те наркотиках: ĕçсе кайсан урмăшланмасăр та чарăнаймастăн. Вăл та инкекпех вĕçленет. Е хăвăн пекех анрасем тытса ислетеççĕ, е усалсемпе ермешсе каятăн, вĕсем хĕтĕртнипе аллуна çĕçĕ е кусар тытатăн, тӳрлетсе пĕтерме çук инкек сиктерсе кăларатăн, — çапларах пуçласа ярать хăйĕн корреспонденцине Виктор. — Пĕççи-каççине çинçе троссемпе çĕклесе йывăр тукмак çакнă, нар пек хытă кравать çинче выртакан Веччана никам та хĕнемен. Тимĕр алăка пĕр сехет ытла кĕмсĕртеттерсе тăни усă кӳменнине, амăшĕ пур пĕр уçса кĕртмессине ăнланса илнĕ хыççăн хĕрĕх çула çитсе те хĕр кăларса килме пултарайман арçыннăн "Человек-паук" кинори герой евĕр пулас килсе кайнă — хваттерне балконран кĕрес тесе шыв юхса анмалли пăрăх тăрăх эрешмен пек хăпарса кайнă.

Тĕлĕнмелле те, тăххăрмĕш хутри балкона çитме эрех ĕçсе минренĕ услапăн пĕр-икĕ хăлаç çеç юлнă. Çапах та хăйшĕн те, хулашăн та рекорд лартайман вăл. Алă вăйĕ пĕтсе çитнине хирĕç нимĕн те тăвайман — Вечча тулли михĕ пек шăхăрса аннă.

«Çак этем мĕнле майпа чĕрĕ юлнă-ха» тесе палатине çитсех килтĕм. "Çуллах çулса хунă курăк купи çине ӳкнĕ вăл. Çавăнпа чĕрĕ юлнă. Ури çеç хуçăлнине тата пилĕк кун юнлă шăнине шутламасан — кĕпепе çуралнă вăл. Ментсене кунта та ăнать вĕт-ха, — терĕ сассине пусарса алăк çывăхĕнчи кравать çинче выртакан утмăл çулсенчи типшĕм арçын. — Вечча-эрешмен тесе чĕнетпĕр ăна. Кӳренмест". Юлашки сăмахсем тĕлĕрекен Веччан хăлхине кĕчĕç пулмалла — сысна шăрчĕ пек сухаллă арçын малтан пĕр куçне, унтан теприне уçрĕ. Сулахай аллипе Мавзолей çинчи Горбачев пек сулласа илчĕ. "Салам, юлташăм!" тени пулчĕ-тĕр ĕнтĕ ку. Эпĕ сылтăм аллăн пуç пӳрнине чăнк! тăратрăм. Çапла хисеп туни Веччана килĕшрĕ, кулли хăлхи патнех çитрĕ. "Меммех те мар-тăр ку эрешмен. Юнлă шăрсан та епле кулать, шăлĕ çине тути витĕнмест вĕт", — тесе шухăшласа палатăран тухрăм...

/Вĕçлеме "пăта" кирлĕ. "Шпиль" тупаймасан "сотка" та каять. Тен, суда кайса килмелле? Ментсемпе çыхăннă интереслĕ ĕç-пуç пăхса тухаканччĕ хушăран вĕçем/"

Виктор Гусев калавсене те, статьясене те хăйне евĕрлĕ вĕçленипе палăрса тăрать. Ăна вăл "пăта" тет, лайăх пăталаса вĕçленĕрен. Ыттисем пек "ытлашши çырмарăм-ши?", "влаçрисем кӳренмĕç-ши?" тесе чĕтресе-хăраса тăмасть. Калас тенине тӳррĕн кастарать: якатмасть-çемçетмест-илемлетмест. Чĕлхи те вичкĕн ĕнтĕ, рашпĕлпе хăйраса çивĕчлетнĕ хĕç пек вичкĕн. Çавăнпа тепĕр материалне те вуласа тухасах терĕ тĕп эколог. Темиçе çул хушши пĕрле ĕçленĕ юлташĕ пичетре мĕнле ыйтусене хускатассине пăлсе тăни номенклатура çыннине пĕрре те ытлашши пулмĕ. Тата мĕн шытармалли, Леонтие çăмăл мар вăхăтра чи малтан алă тăсса параканĕ те Викторах пулнă: пĕр пӳлĕмлĕ хваттер иличчен Михайлов ун патĕнче пурăннă.

Леонтий Андреевич çаксене ыррăн аса илчĕ те куçĕ "Çемье пуçĕнче — хĕрарăмсем" хайлаври йĕркесем çине ӳкрĕ.

"Кашни çын — хăй пĕр тĕнче", — тенĕччĕ пĕр ăсчах. Темиçе çынлă çемьене вара мĕнлерех палăртмалла-ши? Совет самани вăхăтĕнчи ăнлав — "Çемье — общество ячейки" — глобализаци ĕмĕрĕнче ытла та ансăр илтĕнет. Паянхи çемье çав "ячейкăна" шăнăçайми пулнă тесшĕн эпĕ. Тен, йăнăшатăп? Юрĕ, ученăйсен, тĕпчевçĕсен картине кĕрсе аташса çӳрем мар-ха, шĕвелнĕ ăс-тăна тата та шĕветем мар. Çапах та конкретлă çемье пиркиех сăмахласшăн эпĕ. Каласа парас тенĕ çемьери çынсем хăйне евĕрлĕ пулнăран.

Мана вун пиллĕкмĕш палатăна вырнаçтарнă вăхăтра хĕрĕх-хĕрĕх пиллĕксенчи арçын кĕтесри кравать çинче выртатчĕ ĕнтĕ. Çумĕнче, балкон çинчи пек ансăр сак çинче, тулли кĕлеткеллĕ хĕрарăм ларать. Паллашрăмăр. Арçын Олег ятлă. Çакна хĕрарăм каларĕ. Хăйне Нина та, Нина Сидоровна тесен те юранине пĕлтерчĕ. Малтанах ăна çак арçыннăн упăшки пулĕ тенĕччĕ. Эпĕ йăнăшнă — йăмăкĕ иккен. Вăл каланă тăрăх, Олега шалкăм çапнă. Сылтăм енчи алли-ури вуçех те ĕçлемест. Виççĕмĕш талăк ĕнтĕ тупăкри пек хускалмăсăр выртать.

Кусемсĕр пуçне Олегăн янах шăмми хуçăлнă, малти шăлĕсем тухса ӳкнĕ. Çăварне, янахне унтан та кунтан тимĕрпе тыттарнăран намордник тăхăнтартнă бульдог пекех курăнать хĕн курнă арçын. "Чи япăххи, чи хăратаканни вара — Олегăн чĕлхи çĕтни. Тă-тă-тă тенисĕр пуçне нимĕн те çыхăнтарса калаймасть", — тет Нина Сидоровна пăшăрханса.

Олегпа мĕн пулнине никам та йĕркеллĕ пĕлмест. Юлташĕсем каласа панă тăрăх, гаражра эрех ĕçнĕ, унтан килĕсене саланнă. Гаражран тухсан каçхине ушкăнланса çӳрекен çамрăксем хĕнемен-и сана?" — тесе ыйтсан Олег хирĕçлет, шăмарса пăхать, тă-тă-тă тесе хăвăрт-хăвăрт калать. "Хăв ӳксе амантăн-и?" — тесен куçне "çапла" тенĕн мăчлаттарать, пуçне те килĕшнĕ хурăм кăтартса хускатать.

Çакна, никам "пулăшăвĕсĕрех" ӳксе çапла ванса пĕтме пултарнине, ĕненме йывăр. Кун пеккине, пĕрре тăсăлса ӳксех янах шаммине хуçнине, шăлсăр, чĕлхесĕр тăрса юлнине, алли-ури ĕçлеми пулнине, милици сводкинче çеç мар, фантастсен кĕнекисенче те вулама тӳр килменччĕ-ха мана. "Тыттарать вăл, — тет кăнтарла пăхса тăма килекен Вова, Нина Сидоровнăн упăшки. — Ман шутпа, пуçĕнчен йывăр япалапа нăклаттарнă ăна. Чăх çăмарти пысăкăш мăкăль ĕнси çине ахальтен тухса ларман ĕнтĕ".

Хулара ӳснĕ пулин те хĕрĕхри Вова чăвашла лайăх калаçать. Уçă кăмăллă та уçă кутлăскер, кашни килмессерен çĕнĕрен те çĕнĕ хыпар пĕлтерет, тăванĕсен пурнăçĕ пирки кала-кала кăтартать.

Олег патшалăхăн мар предприятире сварщикре ĕçленĕ иккен. Хăй пекех чăвашла пĕлмен пĕр хĕрарăм патĕнче хут уйăрттармасăр пурăннă. Киле кĕнĕ эппин. Кун пек арçынсене "посол" та теççĕ хăш-пĕр ялта. "Хут уйăрттарманнипе-ши, килсе те курăнмарĕ ама, пĕрре те килмерĕ. Олега та алăк урати урлă каçармĕ, килне кĕртмĕ. Ара, калека мĕн тума кирлĕ ăна, тĕрĕс ĕнтĕ, — тет кулянса та тарăхса Вова. — Хĕрĕх çул хушшинче çакна тĕплĕ-тĕплĕ ăнланса илтĕм: хĕрарăма икĕ япала кирлĕ — лайăх та... тата укçа. Вĕсем пулмасан, тивĕçтермесен эпир, арçынсем, çӳп вырăнĕнче çеç", — ăслă сăмах каланăн куçне-пуçне ялтăртаттарчĕ арçын. "Аплах мар ĕнтĕ", — тетĕп хирĕçлесе, вăл хăйĕннех перет: "Апла ма килмерĕ-ха, ятне туса хăть ма курăнмарĕ-ха? Мĕн те пулин татăлса анатчĕ-им? Çапах темиçе çул пĕрле пурăннă вĕт, тӳщеке пĕрле ăшăтнă. Çакăн хыççăн мĕн темелле-ха ăна? Ăçта кайса кĕмелле тет халь Олегăн?! Пурăнмалли вырăнĕ çук, прописки тата кунта мар, Татарстанра. Инвалидноç илес тесен тутарсен больницинче выртмалла. Кам кайĕ унпа, туалета та хăй тĕллĕн çитсе пушанайман арçынпа?!"

Калаçсан-калаçсан хăй пирки те, хăйĕн çемйи çинчен те сăмахлать Вова. Çамрăк чухне самбо спорчĕпе интересленнĕ иккен вăл. Ăмăртусене хутшăннă, спорт мастерĕсен йышне кĕнĕ. Çакăн хыççăн пурнăç урăпи унăн сулăнкăсене лексе арканма тытăнать. Юратнă хĕрĕпе венчете тăма хатĕрленнĕ самантра урăххине, темле майпа унран хырăм мăкăртнă Нинăна качча илме тивет. "Çапла хăтланнăшăн загса каймарăм, паспорт çине штамп çаптармарăм. Киле те илсе каймарăм Нинăна, ун патне, унăн пĕр пӳлĕмлĕ хваттерне пурăнма куçрăм", — тет çав вăхăтри кунсене аса илсе Вова. Чие йывăççи айĕнче ăнсăртран ӳкерсе хăварнă вăрлăхран паха çимĕçех тĕвĕленмест пулĕ çав: кĕтмен ывăл вĕçкĕн ӳсет, çын япалине вăрланăшăн тĕрмене ăсанать. Çут тĕнчене кĕçех хĕр килет. Вовăн амăшне асăнса çĕн кайăка Ольга ят параççĕ. Пурнăçне амантнă ашшĕ Ульхана чĕри патне илет, леш тĕнчене ăсаннă ашшĕ-амăшĕнчен юлнă виçĕ пӳлĕмлĕ хваттер пайне /пропискăна/ пĕртен-пĕр ăна кĕртет. Пурăнма вара Нина Çидоровна патĕнчех, пĕр пӳлĕмлĕ хваттертех пурăнаççĕ. Виçĕ пӳлемлине мĕншĕн пушă тăратаççĕ тетĕр пулĕ-ха. Ăна пушă тăратма Вова утериех тайлăк мар. Унта пасарсенче кăнтăр çимĕçĕпе суту тăвакан азербайджансене янă. Уйăхне виçĕ пин тенкĕлле. "Ульха хĕр çулне çитсе качча кайиччен, хваттер кирлĕ пуличчен пурăнтаратăп кăнтăр çыннисене, — тет Вова. — Виçĕ пин çав тери сахал пулсан та — мана çитет. Иккĕмĕш ушкăн инваличĕ пулнăшăн тата патшалăх парать".

Сăмах май, Нина Сидоровнăн аппăшĕн упăшки те инвалид. Вăл та ĕçкĕпе аташнă. Иртнĕ çул шалкăм çапнă та, çавăнтанпа хваттерĕнчен тухмасăр выртать. Вупшем, ку çемьесенче хĕрарăмсем çеç стройра, турта хушшинче.