Электронлă вулавăш

Юмах юратакансем,

Пухăнăр ман патнарах;

Ним ĕçсĕр ларакансем,

Килĕр тата çывăхрах.

 

Эпĕ авалхи çынсем

Епле пурăнни çинчен

Кунта ахаль лариччен

Юмах ярса пĕлтерем.

 

Малтан ӳсĕркелем-ха

Сасă лайăх тухмашкăн,

Унтан вара юмаха

Тин тытăнăп ямашкăн.

 

Юмахри ĕç час пулать —

Унтан пит ан тĕлĕнĕр.

Юмах ĕнтĕ пуçланать,

Хăлханах чиксе итлĕр.

 

Ӗлĕк таçта инçетре

Пĕчĕкçеççĕ ял пулнă.

Çав ялта пĕр кĕтесре

Ик чухăн çын пурăннă.

 

Нихăçан çителĕклĕх

Тырă-пулă тăвайман,

Çынсем пек выльăх-чĕрлĕх

Виличчен тытса курман.

 

Хăйсене пурăнмалăх

Пĕр япала тăвайман,

Пӳртне хутса тăмашкăн

Вутти-шанки те пулман.

 

Пĕрре вĕсем сивĕпе

Виçĕ кун аптранипе

Кайнă пĕрле вăрмана

Хăрăк-харăк пуçтарма.

 

Пĕр-ик кунлăх пуçтарсан,

Кăшт пăртак ларса кансан,

Киле чăклăх варрипе

Утрĕç юрăн çийĕпе.

 

Кун хĕлле часах иртет;

Сĕм вăрмантан тухиччен,

Тикĕс çула тупиччен

Каç пулса та хай килет.

 

Каçхипе питрех шăнтнă.

Вĕсен тумтир хушшипе,

Хăйне ирĕк пулнипе,

Паттăр сивĕ çул тунă.

 

Вăл вĕсене чĕтретсен,

Йĕри-тавра чĕпĕтсен

Тухнă тула канмашкăн,

Кайран татах кĕмешкĕн.

 

Çил патши урса кайсан

Вăхăчĕпе пит усал;

Хĕвел ăшши чармасан

Унтан хăтлакан сахал,

 

Çав мĕскĕнсем анчах мар

Сивĕрен аптăранă;

Сиввĕн çилли пит хаяр —

Йывăçсем те çурăлнă.

 

Мĕнпур кайăк йăпшăнса

Ларнă пуçне хутлатса,

Упа-кашкăр сивĕпе

Кĕнĕ хăйен шăтăкне.

 

Кăсем утнă çилленсе,

Аллисем çине вĕрсе.

Çил çул майĕ хăваланă,

Вăхăчĕпе талкăштарнă.

 

Вăрман витĕр тухиччен

Çухалса та кайса пăхнă,

Ял çывăхне çитиччен

Юр ăшне те кĕрсе тухнă.

 

Пайтахах çулпа утсан

Вĕсем хăй çутти курнă.

Çав хăй çуттине курсан

Вĕсем тем пек савăннă.

 

Йывăр çултан хăтăлсан,

Ялĕ патне çывхарсан,

Вĕсем ĕнтĕ савăнса

Тытăннă кулкалама.

 

Çук пуриăç аса килсен,

Вĕсем кулма чарăниă.

Хуйхисем тулса килсен,

Пĕри вара каланă:

 

Çак асапа куриччен,

Капла чухăн пурниччен

Вăрмантах выртса хытас,

Кашкăр çимĕçĕ пулас.

 

Ку тĕнчере ыр курса

Пуянсем çеç пурнаççĕ,

Пирĕн пеккин макăрсах

Иртет хăйĕн пуриăçĕ.

 

— Вăл чăнах, — тенĕ тепри,

Хăшин хисепсĕр тупри,

Теприн çиме те çитмест,

Ниçтан пĕр пус тупаймасть.

 

Ку каланă вахăтрах

Инçех те мар, çывăхрах

Тĕлĕимелле ĕç пулнă —

Ăна иккĕш те курнă.

 

Çӳлти пĕлĕт тӳпинчен

Çăлтăр хăйĕн вырăнчен

Вĕçсе аннă çĕр çине,

Вĕсем пынă çул хĕрне.

 

Çав çăлтăра курсассăн,

Вĕсем харăс каланă:

Акă пĕр кăкшăм ылтăн

Пит лайăхчĕ тупсассăн!.. –

 

Вĕсем çапла каласан,

Вуттине çĕре хурсан,

Çăлтăр ӳкнĕ еннелле

Чупа панă иккĕш те.

 

Çитмен пурнăçа курса,

Шалт йăлăхнă пурăнса,

Çавăнпа та кăкшăмпа

Пит тупасшăн ылтăна.

 

Пĕри чеерех пулнă,

Чупса çивĕчрех кайнă,

Юр тарăннине сисмен,

Ӳкессе те ним пĕлмен.

 

Пăртак чупса кайсассăн,

Унăн куçĕ умĕнче,

Тилмĕререх пăхсассăн,

Шурă юрăн çийĕнче

 

Чăнах выртна темĕскер,

Сарă ылтăн тĕслĕскер.

Пăхма аякрах та мар,

Ытла пысăках та мар.

 

Хавасланса çитсессĕн,

Çут кипкене курсассăн,

Чĕннĕ юлташне килме

Телей пĕрле валеçме.

 

Леш те чупса çитсессĕн

Ларнă пĕрле юр çине

Салатмашкăн кипкине,

Мĕн пуррине пĕлмешкĕн.

 

Анчах ылтăн тупайман:

Вăл, кĕтни, унта пулман.

Ун вырăнне хутланса

Выртнă ача çывăрса.

 

Çав ачана курсассăн,

Иккĕшĕ те тĕлĕннĕ,

Пăртак шухăшласассăи,

Пĕри çапла каланă:

 

— Ямăта ан емĕтлен!

Санпа манăн телей çук:

Эпир ылтăн-кĕмĕле

Ӗмĕрте те тупас çук.

 

Ку ачана халь тупни

Пире ĕнтĕ мĕн пайта?

Хамăрăн та пӳрт тулли,

Хăварар ăна кунтах.

 

Халĕ йывăр самана:

Çиме тупма çăмăл мар,

Пире ютă ачана

Çăкăр пама тивĕç мар. —

 

Тепри çукшăн хуйхăрман,

Хăйĕн ачи-пăчине

Тăрантасран хăраман —

Шаннă хăйĕн вăй çине.

 

Кирек епле пулсан та

Вут пек çуннă чĕринче,

Çавăнпа та ăшĕнче

Шухăшланă ак çапла:

 

«Кун сăмахне итлесен,

Мĕн усси пулĕ мана?

Çакăн пек ыр ачана

Çылăх пулĕ илмесен».

 

Кăшт çапла шухăшласан

Тем пек йывăр сывласан,

 

Каланă вăл юлташне

Хăйĕн йывăр шухăшне:

 

— Ку ачана çакăнта

Хăвармастăп çывратса,

Эпĕ ăна хам пата

Илсе каятăп йăтса...—

 

Çак сăмаха каласа,

Илнĕ ачана алла,

Авантарах чăркасан,

Вĕсем утнă ялалла.

 

Юлташĕ пит тĕлĕннĕ

Унăн ырă чĕринчен,

Хăй те халĕ ӳкĕннĕ

Чунĕ тулса çитиччен.

 

Вĕсем яла çитсессĕн,

Урам варне кĕрсессĕн,

Леш каланă юлташне,

Ача йăтса килнине:

— Çакă халь тулнă мула

Кăмăлтан уйăрмалла,

Сан кил-йышу хутшăнтăр,

Ун кипки мана пултăр...

 

Тепри ăна каланă:

—Кипки санпа манăн мар

Вăл çӳлтен хăйпех аннă —

Ачанах ăна парар. —

 

Урампа пăртак кайсам,

Вĕсем уйрăлса кайнă.

Ачалли, киле пырсан,

Алăкне кăшт шакканă.

 

Шакканине илтсессĕи,

Уçнă мăшри алăкне;

Сыв çитнине пĕлсессĕн,

Сывлăш кĕнĕ ун ăшне.

 

Упăшки, пăртак тăрсан,

Вут çĕклемне пăрахсан,

Каланă хăй арăмне

Çул çинче мĕн тупнине:

 

— Эп вăрмантан килеттĕм.

Тупрăм аван япала.

Ман кăмăла пĕлесшĕн

Турă пачĕ пулмалла.

 

— Ах, мĕн тупрăн, упăшкам?

Пар-ха, пăхса савăнам!

Пирĕн çурт халь пуш-пушах,

Тултармалли вырăн пайтах.

 

Упăшки унтан кайран

Кăтартнă хăй ачине,

Арăмĕ, ăна курсан,

Шартах çапнă аллине:

 

— Ача пирĕн хамăрăн

Эс сахал терĕн-и-мĕн?

Тем пулас ку ачашăн...

Мĕнле ӳстерес пирĕн?..

 

— Ку — çăлтăр-ача, арăм,

Унтан хăрамалли çук.

Эпĕ халь ăна тупрăм

Çулпа утса килнĕ чух...

 

— Арăмин çилли иртмен,

Пĕрмай вăрçса çӳренĕ.

Ним тусан та килĕшмен —

Тем пек чунĕ çĕтĕлнĕ.

 

Вăл пуринчен те ытла

Çук пурнăçшăн хуйхăрнă,

Çавăнпа та вăл çапла

Упăшкине пит-вăрçнă.

 

Кăшт шухăшлакаласан,

Унăн чĕри çемçелнĕ.

Тата пăртак çес ларсан,

Унăн тухнă куççулĕ.

 

Упăшки çав вăхăтра

Пынă арăмĕ умне,

Хăй аллинчен ачана

Хунă ун арки çине.

 

Арăмĕ алли çине

Илнĕ çăлтăр-ачана,

Унтан хăй ачи çумне

Хунă ашă сăпкана.

 

Пăртак апатлансассăн,

Вĕсем выртнă çывăрма,

Ыйхăран вăрансассан,

Тăнă ачана пăхма.

 

Упăшки ун кипкине

Илсе арчана хунă,

Арăмĕ те пăлчрине

Салтса илсе пытарнă.

 

Çапла, ача çамрăкран

Вĕсем панче пурăннă,

Вăл пăртак пысăклансан

Ачисемпе вылянă.

 

Çăлтăр-ача ӳснĕçем

Тĕреклĕленсе пыпă.

Унăн пичĕ-куçĕсем

Якалнăçем якалнă.

 

Ватти-вĕтти тĕлĕннĕ

Унăн сăн-сăпатĕнчен,

Ашшĕ-амăш савăннă

Кăмăлсем тăраниччен.

 

Хитре пулни ачана

Кайран пăсса пĕтернĕ.

Ашшĕсем ăна-кăна

Сисмесĕрех ӳстернĕ.

 

Ялти мĕн пур ачаран

Вăл кулмасăр хăварман,

Хăй çăлтăртан пулнипе

Çынна ним вырне хуман.

 

Çулпа иртсе çӳрене

Ахаль ăсатса яман:

Мĕн те пулсан вĕсене

Тумасассăн вăл чăтман.

 

Уксах, чăлах, хăр-суран

Е суккăр, е хăлхасăр —

Пурте çăлтăр-ачаран

Юлман мăшкăл курмасăр.

 

Ашшĕ-амăш çавăншăн

Ăна вăрçса та пăхнă, :

Пăртак лăплантарасшăн

Çӳçĕнчен те лăсканă.

 

Ашшĕ çавă ачана

Тем пек чарасшăн пулнă.

Хĕненĕ чухне ăна

Çапла каласа вăрçнă:

 

«Сана эпир хĕрхенсе

Çакăн пек ӳстертĕмĕр.

Ырă çын тăвас тесе

Ку таранччен пăхрăмăр».

 

Тем каласа вăрçсан та,

Вăл хăлхана та чикмен,

Ӗç пăртак хушсан тата

Вырăнĕнчен те сикмен.

 

Ун вырăнне выляма

Ачасемпе юратнă,

Ир тăрсанах урама

Сăтăрланма сулланнă.

 

Вăл вăййа пит ăстаран

Ăна пурте итленĕ,

Ял вĕçри ача таран

Ун хыçĕнчен çӳрене.

 

Вăл хăй тантăшĕсене

Таçта ертсе çӳренĕ,

Хăйĕи юлташĕсене

Шав усала вĕрентнĕ.

 

Пĕрре çак ача тулта

Пĕчченçиех вылянă,

Çав вăхăтра урампа

Арăм пынине курнă.

 

Вăл хĕрарăм çак яла

Пынă çăкăр пуçтарма.

Вăл ывăннă пулмалла,

Çитсенех ларнă канма.

 

Çăлтăр-ача час курнă

Ун пек иртсе çӳрене.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн