Кăра çилсем. Виççĕмĕш кĕнеке
Кăнтăрлаччен Тарье кил хушшинче тем ĕçлесе çӳрерĕ: арчаран тем кăларкаларĕ, таçта çĕклерĕ. Кăнтăрла иртсен, Вилюк шкултан таврăнсан, вăл таçта кайма пуçтарăна пуçларĕ: сăхман тăхăнчĕ, пуçне çăм тутăр çыхрĕ, туя илчĕ.
— Анне, эсĕ ăçталла каятăн? — ыйтрĕ Вилюк, урок вĕренме сĕтел хушшине кĕрсе ларнă чух.
— Микулай патне вулăса кайса килес терĕм-ха. Эсĕ, Вилюк, пӳрте ача-пăча чĕнсе ан тултар. Çĕрле чипер питĕрĕнсе вырт. Ан хăра.
— Юрĕ. Эсĕ, анне, мĕншĕн ватă супнă карчăк пек туя илтĕн?
— Таянса пыма мар, йыт-качка пырса çыпçăнасран, — терĕ амăшĕ. — Ну, ачам, выльăхсене апат парса хуп вара, эпĕ кун çутипе утам-ха.
Волисполком председателĕн амăшĕ васкаса вулăс ялне утать. Çанталăк пĕлĕтлех те мар, темшĕн тавралăхра тĕксĕм сăн карăнса тăрать. Тарье аслă ывăлне вăрçма çул тăршшĕпе хатĕрленсе пырать. Çĕрĕ-çĕрĕпе апла та, капла та шухăшласа ывăннă вăл.
— Ĕçлесчĕ çынсем пек лăпкă вырăнта, — шухăшлать вăл, анчах хальхи пурнăçра лăпкă вырăн ăçта пуррине тупаймасăр каллех çилленет. Ăна ытларах çиллентерес тесе, инçех те мар ун умне икĕ уйăп вĕттĕн-вĕттĕн пускаласа чупса тухрĕç. Тарье пырса çитерехпе вĕçсе кайрĕç, маларах çул çине пырса ларчĕç. Ку хĕрлĕ пĕсехеллĕ кайăксем унăн тата тепĕр канăçсăр шухăшне вăратрĕç.
— Тĕнчере пур çамрăк чун та, — калаçсах утрĕ Тарье, — пĕччен пурнăçа тиркет, хăйне мăшăр тупма тăрăшать. Çĕлен усал ĕнтĕ, сăхма кăна пăхса тăрать, хăй валли усал мăшăр тупать. Пăсара хуралтă таврашĕнче пурăнать, унăн та хăй пекех шăршлă мăшăрĕ пур. Икĕ чун пĕрлешсен, вĕсене тĕнче илемлĕрех курăнать. Тĕнче тип-тикĕс мар, хăш чухне чип-чипер çыннах усал мăшăр пырса лекет. Манăн Микулай ăс енчен те, сăнар енчен те ăнăçлă çын, темле илемлĕ хĕр те качча сиксех пымалла, анчах вăл ĕçе путнă та, тĕнчере хĕрсем пуррине те манса кайнă. Акă уйăпсем пĕлтĕрхи хыт-хурана пĕрле çиеççĕ, хăйсен чĕлхипе чĕвĕл-чĕвĕл туса илеççĕ, пĕрне-пĕри ăнланаççĕ.
Уйăпсем пăрр! вĕçсе кайрĕç те çул çине урăх таврăнмарĕç, анчах та Тарье шухăшĕ çапах та сыпăнсах пычĕ, татăлмарĕ.
— Вĕсем хăйсен йăвине кайрĕç ĕнтĕ, канаççĕ. Пĕччĕн чуна ăшă пӳртре те сивĕ пек, кичем. Халĕ манăн Микулай кантурти пӳлĕмре мамма пекех пĕр-пĕччен ларса шухăшлать пулĕ...
Чăнах та Николай Вавилов çав вăхăтра, çынсем ĕçрен тахçанах кайса пĕтнĕ пулин те, сĕтел хушшинче пĕр-пĕччен ларать, ăна пĕччен тăрса юлни савăнтарать, мĕншĕн тесен шухăшлама никам та чармасть. Ун патне кун хута такам та кĕрсе тухать, пĕри ăшшăн калаçать, тепри макăрать, тата тепри сĕтел çапса кăшкăрать, турă ячĕпе, эсрел ячĕпе те ылханать. Николай хăй пӳлĕмĕнчех пурăнать, ирхине, халăх шавлама тытăниччен сиксе тăрать, хăй вырăнне пуçтарса шкапа чикет, çапла студент чухне те сарлака та хăнăхса çитнĕ пурнăç йăлăхтармасть. Вăл пĕр кун хушшинче купаланнă хута пăхса тухнă тĕле тĕттĕмленсе пычĕ, лампа çутса лартмалла пулчĕ.
Инке çула тухиччен чухласа илеймерĕ тата шухăша кайнипе хулленрех утрĕ пулас. Атăл хĕрринчи сăрт çине пырса тухнă вăхăтра тĕттĕм пулса çитрĕ, лапамри вулăс ялĕ хура пысăк купа пек, унта сарă хуртсем пач-пач сайра çуталса выртни хăрушшăн курăнчĕ. Вăл çур енне кашкăр кĕтĕвĕсем çӳрени çинчен, Хурапха хирĕнче пĕр ватă мăкăлти карчăка çисе яни, юр çине кăвакарнă çивĕтне кăна хăварни çинчен аса илчĕ, ялта кăмака çумĕнче итлесе ларма нимех те марччĕ, анчах хура хирте çил пĕлтĕрхи хăмăла чăштăртаттарса иртсе кайни те акăш-макăш пысăк саслă пек туйăнать. Йытăсем вĕрни çывăхрах илтĕне-илтĕне кайсан, инке чунланчĕ те талпăнсах утрĕ.
— Ывăла ăс вĕрентме каятăп та, — хăйне вăрçса илчĕ вăл, — хама ăс çитмест иккен, кун тăршшине те виçме пĕлместĕп, килти ăшă кăмакана пăрахса каçа хирĕç тухрăм та утрăм.
Вăл вулăс кантурĕ хапхи патне пырса çитнĕччĕ çеç, таçтан хуралтă çумĕнчен пĕр хура мĕлке шуса тухрĕ те кăшкăрчĕ:
— Кам килет?
— Ара эпĕ-çке, — терĕ Тарье.
— Кам эсĕ? Кам пулатăн?
— Этем. Кам пулам урăх?
— Хăш ялсем?
— Йĕлмекассисем.
— Эсĕ-çке ку! — Мĕлке Тарье умне пырса тăчĕ. — Аван-и, сывă-и? Эпĕ кунта хуралта тăратăп-ха.
— Ахаль те чун ура тупанĕнче пыратчĕ, тата эсĕ, Макçи, сехране хăпартрăн.
— Мĕн эсĕ çĕрле тăпăлтатса çӳретĕн, кашкăр шăлне лекес килет-и? Вилюк килтен хăваласа кăларчĕ-и? — мăкăртатса калаçрĕ Макçи, Тарье утас çулĕ çине тăрса.
— Эсĕ, Макçи, манăн çула пӳлсе ан тăр-ха. Микулай патне килтĕм эпĕ.
— Кĕме юрамастъ.
— Амăшне хăй ачи патне кĕрсе тухма та юрамасть. Эсĕ, Макçи, хăвна кура мар иккен, саккунсем те шухăшласа кăларатăн.
— Микулай Петровчăран ыйтам-ха, — Макçи кантур çуртне чупсах кĕрсе кайрĕ.
— Хамăн ача çук пекех, — тарăхса шухăшларĕ Тарье, — хамран туртса илчĕç те хурал тăраççĕ.
Макçи Николай патне кĕме ирĕк парсан, кĕме каллех чарасран хăранă пек Тарье хăвăрт ывăлĕн кабинетне кĕчĕ:
— Ай, ту-у-ур, кунта ачам, саккунсем хытă иккен, хамăн кӳршĕри Макçи хам çуратса ӳстернĕ ача патне те кĕртесшĕн мар.
— Вăл сана тĕттĕмре палласа илеймен ĕнтĕ.
— Палласа илсен те кĕртмерĕ, кунта чупрĕ.
— Макçи пичче саккуна пăхăнма питĕ юратать, хальхинче ытларах пăхăнса кайнă, — Николай амăшне хулĕнчен тытса уттарчĕ, сĕтел хушшине хăйпе юнашар лартрĕ. — Ма питĕ çĕрлене юлса çӳретĕн, анне?
— Хăв пырса тухмастăн та. Сана, ачам, кил те, минтер те кирлĕ мар пулас, хутпа пичет кăна пултăр. Сана ялти çынсем пысăк çын теççĕ, эсĕ çак сивĕ пӳлĕмре сĕтел çинче выртса пурăнатăн. Ху кам иккенне те манса кайнă ĕнтĕ эсĕ. Упа пек пĕччен ларатăн.
— Кунта, анне, эпĕ пĕччен мар, кунта халăх туйри пек нумай пулать. Пĕр ĕçĕ ташлать, тепри йăванса каять, тепри макăрать. Хăш-пĕр чукне ĕнсе кĕçтет те, ăна хыçма та вăхăт çук.
— Мунча та кĕместĕн пулĕ эсĕ, ирхине питне çусан хутпа шăлатăн-и?
— Эсĕ, анне, ан тăрăхла-ха, чăнах та вăхăт çук, — хĕрӳллĕн каларĕ Николай. — Пĕр ялта çынна вĕлереççĕ, тепринче тырă пытараççĕ, тата тепринче пушар кăлараççĕ. Ĕмĕр-ĕмĕр пынă пурнăçа ӳпне-питне çавратпăр, тепĕр май лартатпăр.
— Эсĕ апла, ачам, ĕмĕртен пухăнса пынă пылчăка хырасшăн та çынсене таса çулпа çӳретесшĕн, çынсен чĕрисене те тасатасшăн.
— Çапла, анне, эпĕ пурнăçа тасатасшăн, йĕркелесшĕн, пĕччен мар, халăхпа пĕрле.
— Ах, ачам, сана пăхатăп та, — терĕ амăшĕ, йывăррăн сывласа илчĕ, — чун ыратать, чĕре те хăрать. — Куçне шăлкаласа илчĕ. Чунне хăратса тăракан шухăшне каласа яраймарĕ, урăх сăмах персе ячĕ: — Эсĕ хăвăн пурнăçу çинчен мансах кайнă. Халĕ тĕнче тулли хĕр. Пĕрне те суйласа илейместĕн-и? Хамăр ялтах чип-чипер Зоя Тимофеевна вĕрентекен çӳрет. Манăн ытла ватăлса кайиччен сан патăнта пурăнас, ачусене утьакки тăвас килет-çке. Сан, ачам, канăçсăр власть сĕтелĕ хушшинчен тухасчĕ те канлĕрех ĕçе кĕресчĕ, авланасчĕ.
— Эпĕ те, ытти çынсем те канлĕрех ĕçлеме тытăнсан, мĕн пулĕ-ши, анне? — Николай, амăшне ăнлантарма йывăр пулсан та, каласах терĕ. — Варламсем сиксе тăрĕç, нумай çынна сенĕкпе чиксе вĕлерĕç, юпасем çине çакса тухĕç, сана та, анне, ачашшăн пăхса тăмĕç.
Николай амăшĕ шартах сикрĕ. Çĕрĕ-çĕрĕпе ыйхă паман сăлтава ăна ывăлĕ ытла уççăн каларĕ. Уççăн каланă пирки вăл хăрушлăх ытла куçкĕрет ума пырса тăчĕ. Вăл хăрушлăха ĕненменçи пулсан, хăрушлăха сирсе яма пулать пек амăшĕ лăпкăн каларĕ:
— Мана мĕн тесе тивмелле, халиччен килсе кĕнĕ ют автана та туяпа персе курман эпĕ.
— Кулак мĕнле тискеррине эпĕ питĕ аван пĕлетĕп, анне. Вĕсем мана та, сана та, пĕчĕкçĕ Вилюка та хĕрхенсе тăмĕç.
— Хăрушă япаласем çинчен каçа хирĕç ан калаç, Микулай, — терĕ амăшĕ.
— Халлĕхе савăнмалли çукрах, — Николай сĕтел çине чавсаланса пĕшкĕнчĕ. — Вулăсра акма вăрлăх çук. Йĕлмекассин те çурхи тырă вăрлăхĕсем çук. Пусса акмасăр хăварăпăр-и, мăян ӳстерĕпĕр-и?
— Ара, пуянтараххисем кивçен памĕç-и? — амăшĕ ачине хĕрхеннĕ пек пăхса илчĕ.
— Пуяннисем, анне, пусăсем акмасăр çап-çара тăрса юласса кĕтеççĕ, тырра питех те хакла сутма хатĕрленсе пытараççĕ.
— Нумаях пулмасть, — терĕ амăшĕ, — ман пата Тихха арăмĕ пырса ларчĕ. Çĕнĕ пуян Антун Илпер çырми пуçĕнчи йăмралăхра тырă пытарни çинчен каласа пачĕ.Тăватă лав, тет. Эсĕ, Микулай ачам, эпĕ каланине çырса ан пыр-ха, мана çылăха ан кĕрт. Чăнах та вара Антун сенĕкпе чиксе вĕлерĕ. Ан çыр, ачам, хамăр кӳршĕсемпеусал ан пул, урлă ан пыр.
— Антуна хĕрхенес те Йĕлмекасси çыннисене вăрлăхсăр хăварас-и? — Николай, кулнă пек, амăшĕ çине пăхрĕ.
— Çапах та эсĕ, ачам, Антуна ан тив. Вăл пăхма кăна йăваш пек, тем кăтартĕ, çурт-йĕре çунтарса ярĕ.
— Антун пеккисем вулăсра нумай, анне. Вĕсенчен хăраса ларсан, эпир вĕсен кулли пулăпăр. Вĕсене хĕстерме çирĕп власть кирлĕ. Пирĕн çирĕп власть пур!
— Влаçĕ пулĕ те-ха, анчах эпĕ акă сан пата хăнана килтĕм, санăн ман ватă шăммăмсене кăнмалăх çемçе вырăну та çук, пӳрт ăшши те çук. Эпĕ сана, ачам, хама пăхма мар, çĕнĕ камун тума çуратрăм иккен, çĕнĕ саккун кăларма...
— Ан ӳпкеле, анне. Атя каяр, Татьяна Николаевна патне вырнаçтарам сана.
— Вĕсем иккĕш урама тухсан Станук Макçи чупкаласа пырса тăчĕ.
— Эсĕ, Микулай шăллăм, аннӳне ман хваттере илсе кай. Вырăн пушах, Иркка та çук, — терĕ вăл.
— Ырă сăмахушăн тавах, Макçи, — терĕ Тарье. — Сирĕн хваттере утса çитме вăй çук, кунта çывăхри Изотовсем патне кĕрĕп ĕнтĕ.
Чăнах та, Тарье аран утрĕ, пĕр пĕчĕк тумхах пулсан та, такăнчĕ. Николай ăна хулĕнчен тытсах пычĕ.
— Инкене курманни нумай пулатчĕ, — терĕ Татьяна Николаевна, алăк уçса. — Хăнасем килессине пĕлнĕ пулсан, малтанах хатĕрленеттĕм, юрĕ ĕнтĕ, чей ĕçсе те пулин савăнăпăр, калаçса ларăпăр.
— Мана халĕ пӳрт ăшши те, Татьяна Николаевна, тем пек хаклă. Манăн Микулайăн пӳлĕмĕнче хăй валли те ăшă çук.
— Эсĕ, инке, Николай Петровича ан ӳпкеле, — Татьяна Николаевна инкен тум-тирне çакнă май калаçрĕ. — Манăн Дмитрий Изотович та арманта пĕр пĕчĕк кивĕ пӳртре пурăнать. Вăл арман заведующинче ĕçлет те киле хутран-ситрен кăна килкелесе тухать. Эпĕ ун патне ĕнер кайрăм та шалт тĕлĕнтĕм. Ĕлĕк ялта тимĕрçĕре ĕçленĕ чух, лаçра тĕтĕм палкаса тăрать пулин те, эсĕ ăна астăватăн ĕнтĕ, инке, таса çӳреме юрататчĕ, халĕ хам упăшкана аран палласа илтĕм. Çӳçне çăнăх ларнă, хăлхи шăтăкĕсене те çăнăх тулнă. — Вăхăт çитĕ-ха, тет, эпĕ каччă пек хӳхĕм çӳрĕп, тет.
— Манăн Микулай та санăн упăшку пекех калаçать: «Вăхăт çитĕ-ха», — тет. — Инкен ăшă пӳртре кăмăлĕ çемçелчĕ пулас.
— Ара эсĕ, Николай Петрович, мĕншĕн хывăнмастăн тата, — терĕ Татьяна Николаевна.
— Кайса ĕçлем-ха.
— Чей ĕçме ларсам-ха.
— Эпир Макçи пиччепе ĕçĕпĕр.
— Татьяна Николаевна, эсĕ ăна тытса ан тăр. Чăнах та Микулайăн ĕçĕ нумай, сĕтел çинче хутсем купалансах выртаççĕ, — терĕ Тарье.
— Эпĕ сана, анне, ирхине лашапа леçсе хăварăп, — терĕ Николай, кайма хатĕрленсе алăк хăлăпне тытрĕ.
— Ан кай-ха, ачам, — Тарье хăвăрт пычĕ те ывăлне хăлхаран пăшăлтатса каларĕ: — Эсĕ манпа пырăн та Антуна хĕстерме тытăнăн. Вăл вара Петте арăмĕ каласа панă иккен тейĕ, пире, Вилюкпа иксĕмĕре, тем инкек кăтартĕ. Эсĕ, ай-тур-тур, хальтерех яла пырса ан тух, эпĕ ыран çуранах каятăп.
15
Маняпа Иркка сиккелесе савăнăçлăн Манясен хваттерне пырса кĕчĕç.
— Ăçта çӳретĕр? — ыйтрĕ Татьяна.
— Атăл хĕрринче пултăмăр. Ах, пăр илемлĕ юхать-çке Атăл тăрăх! — пĕр-пĕрне пӳлсе каласа кăтартма васкарĕç хĕрачасем.
— Пăр каять те, хыçалтан тепĕр пăр хуса çитет те, чăнкăр-чăнкăр! туса çапăнаççĕ.
— Хĕвелĕ вара мункун хĕрĕ пек савăнăçлă. Эпир те Атăл хĕрринче питĕ нумай вылярăмăр.
— Нумай вылянă хыççăн, хĕрĕмсем, ĕçлеме илемлĕ, — терĕ Маня амăшĕ.
— Мĕн ĕç пур, анне?
— Çак пушă тăнă пӳлĕмре кăмака хутмалла. Стенисем пăсланса ларнă, стени-пăталукĕпех сăтăрса тухмалла, урайне сĕлтĕ шывĕпе çумалла.
— Эсĕ хушсан, икĕ ура та пĕр харăс. Халех! — хатĕр пулчĕ Иркка.
— Анне, хĕлĕпе хутман пӳлĕмне мĕн тумалла, килсе пурнакан пулать-и?
— Ямшăк Михали килсе кайрĕ, иртнĕ каç волисполкомра лару пулчĕ, унта ăна çĕр комитечĕн председательне суйласа лартнă. Ялта çуртсăр-йăвасăрскер кунта пурăнас терĕ. Пирĕн пата килме аçу хушнă. Вара Улангин та пĕрле куçса килес терĕ, Николай Петровича та амăшĕ кунта куçарасшăн, сивĕ кабинетра хытă сĕтел çинче çывăрса çитĕ ăна. Виççĕшĕ те кĕçĕр çĕр каçма кунта килеççĕ.
— Халех... — терĕ Иркка, урайне ларса. — Эпĕ çăпатана салтса пăрахам-ха, урана шыв витнĕ.
Йĕпенсе шăннă урисене салтса пăрахсан, хĕрачасем ĕçе тытăнчĕç. Маччаран шурă пăс татăлса анмаллах алăка хытă тапса уçрĕ Маня. Пӳлĕмре, пĕр кĕтесре, тимĕр кравать ларать, тепринче — шкап, варринче — сĕтелпе пукансем. Каланккă кăмакана кĕленчеллĕ кирпĕчпе тунă. Ку пӳртре ĕлĕкрех вулăс старшини пурăннă, хăй кунтан тухса тарнă чухне вăл пӳлĕм урайĕсене пуртăпа каскаланă, маччана чернил сапса варласа хăварнă.
Маня пĕр çĕклем ăвăс вутти çĕклесе килчĕ, пĕшкĕнмерĕ, ура çинченех кĕрĕслеттерсе пăрахрĕ.
— Мĕншĕн ара эсĕ, Маня, пӳрт çĕмĕрсех çӳретĕн, — Иркка урлă-пирлĕ выртакан вут пуленкисене кăмака умне купалама тытăнчĕ.
— Эпĕ вутта юриех çапла пăрахрăм, — Маня маччана пăхса илчĕ. — Унти шурă пас тăкăнтăр, кăмакана хутсан ирĕлсе кайса пăт-пат тумласа ан тăтăр. Тĕрĕс-и?
— Апла тесен тĕрĕс, — килĕшрĕ Иркка.
— Питĕ тĕрĕс турăм та урайне кĕрĕс! пăрахрăм, — чăвашла сăвăлатса та калама пултарнине пĕлтерсе каларĕ Маня.
Иркка кăмака хутса ячĕ, ăвăс вут пуленкисем, пĕр-пĕринпе харкашса кайнă пек, шартлатнине итлерĕ.
— Вулăсра ĕçлекенсен кăмакинче — чĕрĕ ăвăс вутти, айта, яра пар! Çун ĕнтĕ, епле те пулин ăшăт.
Шатлатсан-шатлатсан вут тиврĕ.
Ачасем чупкаларĕç, икĕ таспа мунчала татăккисем илсе килчĕç; каткана шыв кӳчĕç, чӳлмекпе шыв тултарса кăмака çăварне лартрĕç.
Хĕвел те анчĕ, каç та пулчĕ, нумайранпа тирпейлемен пӳлĕмре тара ӳкиччен ĕçлерĕç икĕ хĕрача.
Кăмакара вут çунса пĕтсен, пӳртре лӳп ăшă сывлăш тулсан, хуралнă кантăкран ылтăн çурла пек уйăх пăхса илчĕ. Хĕрачасем урая çуса алăк патне пырса çитрĕç. Вĕсем урая çуса пĕтернĕ çĕре Михаляпа Улангин килсе кĕчĕç.
— Эпир пурăнмаллах килтĕмĕр, Татьяна Николаевна, — терĕ Михаля.
— Килĕрех ĕнтĕ, — йышăнчĕ вĕсене кил хуçи.
— Апат лартасчĕ эппин, — терĕ Улангин, хутаç салтса. — Кунта пирĕн какай та пур-ха, арăм килсе пачĕ.
Кăмакана апат пĕçерме лартсан, часах какайăн ырă шăрши пĕтĕм пӳртре сарăлчĕ.
Михаляпа Улангин паян питĕ ывăннă. Ыйхăпа хырăм выççи яшка пиçиччен питĕ хытă тавлашрĕç. Пĕрре ыйхă выçăхнине çĕнтерсе вĕсене кăтăша ярать, кăшт куçа хупсан кăмакаран тухакан апат шăрши çиес килнĕ туйăма кăтăкласа илет те выçăхни ыйха çĕнтерсе куçĕсене уçтарать.
Апат пиçрĕ. Калама çук тутлăн туйăннă яшкана вĕсем чылайччен çимесĕр тăхтарĕç. Николай Вавилов хваттере пырасса кĕтрĕç. Анчах çур çĕр те çитрĕ — Вавилов килеймерĕ. Вара ăна пай хăварса Михаляпа Улангин, кĕçĕрлĕхе юрать-ха тесе, урайне шинелĕсене сарса выртрĕç. Выртнă-выртманах иккĕшĕ те тарăн ыйха путрĕç.
Вăхăт иртни тĕттĕм пӳртре паллă мар. Чӳречене пӳрнесемпе шăкăртаттарни иккĕшне те вăратрĕ.
— Кам унта? — ыйтрĕ Михаля, кантăк патне пырса.
— Эпĕ ку, Вавилов! — илтĕнчĕ сасă, вара Михаля Вавилов лаша çинчен аннине курчĕ, унпа юнашар Шерхулла та лаша çинчен анчĕ. Каçхи тĕттĕмре икĕ лаши те хура пек курăнчĕç. Михаля хăвăрт утса алкум алăкне кайса уçрĕ. Вавиловпа Шерхулла пӳрте кĕнĕ çĕре Улангин лампа çутса кăмакаран апат кăларчĕ те сĕтел çине лартрĕ.
Шухăшсем
I noticed that your chuvash...
I saw that your chuvash...
Тĕлĕнмелле вăйлă сăвă, çав вăхăтрах епле...
I noticed that your chuvash...
Best activator windows free download htt...
Hiring https://contractorfinder...
I noticed that your chuvash...
Hi, This is worth checking out: ...
I noticed that your chuvash...
Тĕрĕс-тĕк...