Электронлă вулавăш

Ку çеç мар-ха. Ку çеç мар канăçсăрлантарать каччăна. Чунĕнче темĕнле ăнлантарма йывăр пушăлăх пуррине туять вăл. Çак туйăм ĕнер е виçмине çуралман. Чылай маларах. Савнă хĕрĕ урăххин арăмĕ пулса тăнине пĕлсен темĕн татăлчĕ унра. Тĕттĕм пушлăха путрĕ. Ăна каччă чунĕпе çеç мар, пĕтĕм кĕлеткипе туйса тăрать. Пушлăх. Вĕçĕ-хĕррисĕр пушлăх.

Укăлча хапхи умĕнче тĕл пулнă хĕрарăмра савнă Таньăна палласа илейменни те ăнсăртран пулмарĕ пуль çав. Пачах ăнсăртран мар. Çунса кайнă юрату кĕлĕпе пĕрле асран çывăх сăн та çухалнă курăнать. Манăçнă. Е çук. Тĕксĕмленнĕ, анчах пуçĕпех çухалман. Ахальтен мар Иван хăй çӳрес çулĕ ял вĕçнелле пачах выртман çĕртен кунне темиçе хут вĕсен çурчĕ умĕпе иртет. Ахальтен мар киле таврăнсан илнĕ Таня çырăвне, ĕнтĕ çĕтĕлме те ĕлкĕрнĕскере, татах та татах вулать. Хăй те ăнланмасăр темĕн шырать.

Акă халĕ те вăл ун аллинче. Кашни йĕркине, кашни сăмахне, кашни сас паллине пăхмасăр пĕлекен çыру.

«Ваня! Эсĕ манăн çырăва алла илмесĕрех çухатма, çурса тăкма е çунтарса çилпе вĕçтерме пултарăн. Çапах ыйтатăп — ан васка! Вуласа тух. Вĕçне çитиех. Эпĕ ĕнтĕ эсĕ мана каçарма пултарасси пирки ĕмĕтленместĕп. Манăн сан умра нимĕнле айăп çук пулсан та. Анчах ша-натăп: ăнланма тăрăшăн. Çакна кăна шанатăп. Шанман пулсан çак йĕркесене те çырман пулăттăм», — тесе пуçланă çырăва.

Иван самантлăха чарăнчĕ. Куçне хупрĕ. Малалла вуламарĕ. Тĕрĕссипе, вуларĕ, анчах сăвă каланă пек пăхмасăр, хăйĕн асĕнчен. Çапла вуланă май мĕн çырнине куçĕ умне кăларса пычĕ.

Нумай çырнă Таня. Нумаййи çинчен аса илнĕ... Иван военкомат алăкĕнчен кĕрсе каинă самантран пуçласа укăлча хапхи умĕнчи тĕлпулу таран. Хăйĕн кашни утăмне, мĕнпур шухăшне.

Каччă çырăва вĕçне çитиех çапла куçне уçмасăр, хăй асĕнчен вуласа тухрĕ. Юлашки пăнчă таранах. Пурте уçăмлă, пĕтĕмпех ăнланмалла. Иван хĕрĕн шухăш-кăмăлне, мĕн калас тенине веçех ăнланчĕ пек ĕнтĕ. Анчах темшĕн ун чĕри çаплипех; «Мĕншĕн? Мĕншĕн юратăва упрай-марăн?» — тесе пăлханчăклăн тапрĕ. Мĕн ку? Ыйту е ӳпкелешӳ? Турех калаймăн. Тен, ыйту та, ӳпкев те — пурте пĕрле. Çапах каччă Таньăна ӳпкелемерĕ. Такама, теме — анчах ăна мар. Пачах урăхла. Ытларах хăйне, пĕр хăйне айăпларĕ, Айăпне те, сăлтавне те хăйĕнче шырарĕ.

Иван хăйĕнпе мĕн пулса иртнине ăнланаймарĕ. Çак самантра Таньăна пĕтĕм чĕререн курайми пулнă пулсан ăна чылай çăмăлтарахчĕ. Анчах ытла вăйлăн та черченнĕн юратнăран кăшт çеç кураймасăр тăма та пултараймарĕ. Каялла таврăнма май çук. Кăна вăл пĕлет. Малашлăх та ытла тĕтреллĕ-çке! Нумаях пулмасть унăн кашни утăмĕ, пĕтĕм ĕмĕчĕпе шухăшĕ Таньăпа, пĕр Таньăпа çыхăннăччĕ. Халĕ çакă çук. Пурнăç вара малаллах шăвать. Иванăн та пурăнмалла. Пурнăçне çĕнĕрен йĕркелемелле. Анчах мĕнле?

 

8

Тук, тук! Тук, тук!

— Такам алăка шаккать мар-и? — хыттăн кĕрлекен магнитофон сассине кăшт пĕчĕклетсе сăмах чĕнчĕ Диана.

— Çук пуль, Хăнасене килме иртерех-ха. Иван килес тĕк хăй уçса кĕрет — уçă пур унăн, — газ плити çинче пиçсе пыракан апата тутанса пăхнă май сăмахларĕ Рая.

Диана чĕнмерĕ. Хăлхи урăхла илтрĕ пулас. Тук, тук! — ун иккĕленĕвне сирсе янраса кайрĕ пӳлĕмре.

— Ай-уй, килсе çитрĕç-ши? Пирĕн вара нимĕн те хатĕр мар, — тӳрех хыпаланса ӳкрĕ Рая. — Алăка эсĕ уç-ха.

Эпĕ кунта тирпейлем.

Диана ума çакнă саппунне салтса алăк уçма утрĕ. Тĕкĕр умĕпе иртнĕ май çӳç-пуçне якаткаларĕ.

Тук, тук!

Хĕр алăка уçрĕ.

— Хĕрсем, эсир çывăрсах кайман пулĕ те унта, плита умĕнче? — Диана мĕн те пулин калама ĕлкĕриччен хушса хучĕ Иван. — Алсем йăтăнса анаççĕ. Пулăш-ха, — хăй аллинчи сумкăсемпе пакетсен пĕр пайне хĕре тыттарчĕ вăл. — Роберт, мĕн эсĕ алăк урлă та каçаймастăн. Айта, айта. Ирт.

Диана тинех Иван пĕччен маррине асăрхарĕ. Пуçне çеклерĕ те пĕр вĕриленсе, пĕр пăлханса кайрĕ. Пит çăмартийĕсем хĕмленсе çуннине туйса илчĕ. Анчах çав самантрах хăйĕнпе темĕн пулса кайнине пытарма васкарĕ. Килнĕ каччăсене алăкран кĕме çул парам пек туса тĕттемрех кĕтеселле пăрăнчĕ.

— Паллашăр. Ку — Диана, ман аппан çывăх тусĕ, — хĕрпе пулса иртнĕ улшăнăва вуçех асăрхамасăр каччăпа паллаштарма пуçларĕ Иван. — Ку — Роберт, ман юлташ. Пирĕн кӳршĕ ялсем.

Халĕ ĕнтĕ килнĕ каччă та Диана çине сăнаса пăхрĕ. Вăл та ăна палларĕ курăнать. Тутине кулăпа çиçтерçе темĕн калама пăхрĕ. Анчах Диана сăмах чĕнтермерĕ. Хыпаланса аллине тăсса пачĕ.

— Салам. Паллашма хавас, — тере вăл, Куçĕ вара; «Ан чĕн! Палланă ан пул!» — теçе çиçрĕ.

— Салам, — те хĕр куçĕ мĕн каланине ăнланнăран, те урăх сăлтавпа тек нимĕн те каламарĕ Роберт.

Ытти хăнасем килсен те, сĕтел хушшинче вырнаçса ларсан та Дианăпа Роберт хăйсене тин çеç паллашнă пек тыткаларĕç. Пĕр-пĕринпе сахал калаçрĕç, темрен именчĕç. Уйрăмах Диана.

Часах пĕрремĕш ташă кĕвви янăраса кайрĕ. Сĕтел хушшинчи çамрăксем мăшăрланса ташă картине тăчĕç. Дианăна хăйпе хирĕçле ларнă Роберт ташша илсе тухрĕ.

— Салам, — пăшăлтатрĕ каччă ташла пуçласан. Диана ун çине тĕлĕнсе пăхрĕ:

— Эпир санпа паçăрах пĕр-пĕрне сывлăх сунмарăмăр-им?

— Паçăр саламлани вăл — саламлани мар. Ют çынсем пек.

— Эпир санпа тăвансем-им тата?

— Тăваннине тăван мар та, анчах вуçех палламан çынсем те мар, — хĕре хăй çумне çупăрласа куç хĕсрĕ каччă.

— Паллама паллатпăр та — кун çинчен ытлашши çын пĕлмесен лайăхрах, — Роберта куçран тӳррĕн пăхрĕ Диана. — Итле-ха. Манса кай пирĕн тĕлпулусем çинчен. Мана та аса ан илтер, — терĕ вăл тепĕр самантран.

— Мĕншĕн? Эпĕ сана темпе кӳрентермерĕм пулĕ те?

— Çук... Кӳрентермен.

— Апла мĕншĕн?

Манăн аса илес килмест. Урăх нимĕн те ан ыйт.

Роберт текех сăмахламарĕ. Ташă тăршшĕпех çапла калаçмасăр çаврăнчĕç вĕсем. Каччă кӳренчĕ курăнать.

— Йывăра ан ил. Каярах эпĕ сана веçех ăнлантарса парăп. Халĕ нимĕн те ан ыйт, — терĕ Диана ташă кĕвви вĕçлениччен пĕр самант маларах.

— Хăçан?

— Кайран.

Ташă вĕçленчĕ. Малалла çĕнĕ кĕвĕ янăрарĕ. Хĕр Роберта тав туса ташă картинчен тухрĕ. Тĕксĕм пӳлĕмĕн чи тĕттĕм кĕтесĕнче ларакан диван çине кайса вырнаçрĕ. Ытлашши савăнас кăмăл пулмарĕ унăн.

— Каçарăр та, эпĕ çакăнта ларсан сире чăрмантармастăп-и? — Диана çине айăпа кĕнĕ шкул ачи пек пăхса ирĕк ыйтрĕ тахăш самантра пырса тăнă Петĕр.

— Тархасшăн. Вырăна сутăн илмен эп, — кулса ярасран хăйне аран-аран тытса чарса хаваслăн калаçрĕ Диана. Хăйĕн пăсăк кăмăлĕ пĕр самантрах çапла уçăлса кайнинчен тĕлĕнчĕ хĕр. Унăн çак каччăпа татах та татах калаçас килчĕ. Каччă вара хĕрĕн калаçас кăмăлне кăна мар, хăйне те тек пачах асăрхамарĕ. Тен, асăрхасшăн пулмарĕ. Çакă Дианăна тата вăйлăрах кăсăклантарса ячĕ. Вăл каччă çине вăрттăн-вăрттăн пăха-пăха илчĕ, хăлхипе куçĕ пĕр ăна çеç тимлерĕç.

Петĕре Диана ним чухлĕ те пĕлмест. Рая патне хăнана та вăл ăнсăртран çеç лекнĕ пулас. Рая савнийĕн юлташĕ пек паллаштарчĕç унпа паçăр. Питĕ лăпкă, ытла та лăпкă каччă. Пачах арçынла мар. Йăрăлăхĕ те çук. Пĕрре пăхсан йывăр чирпе асапланакан нишлĕ çын пекех курăнать вăл. Пĕртте чĕрĕ çын евĕр мар.

Ак халĕ те диван кĕтессине ларчĕ те тӳрех никама курми, илтми пулчĕ. Кĕлетки ват çыннăннилле кăшт пĕкĕрĕлнĕ, куçĕ пуш-пушă. Диана вилнĕ çын куçне курман. Анчах темшĕн Петĕрĕнне унăн вилĕ куç теес килчĕ. Чăннипех те вилĕ вĕсем: пĕр туйăм, пĕр пăлхану палăртмаççĕ. Ăшă та, сивĕ те мар. Илемлĕ, кăвак, пушă куç. Халăхра куç чун тĕкĕрĕ теççĕ. Петĕр чунĕнче çапла хăрушла пушлăх-ши вара? Ытла хăрушла...

Диана хăйпе çумăн ларакан каччăпа сăмах пуçарма хăтланса пăхрĕ. Кăлăхах. Петĕр «çапла», «çук» тенисĕр пуçне ытлашши пĕр сас кăлармарĕ.

— Итле-ха, Рая. Мĕнле каччă вăл Петĕр? — тусĕнчен ыйтрĕ пылак шыв илме сĕтел патне пынă Диана.

— Эпĕ хам та пĕлместĕп. Турра пĕтĕм чунтан ĕненнине çеç калама пултаратăп. Мĕн вара? Кăмăла кайрĕ-им?

— Кайма кайман та — интереслентерсе ячĕ.

— Ну, ну! Интересленсе пăх, — тусне ыталаса кулчĕ Рая. — Анчах ăна ниепле калаçтарма пĕлмелле мар. Чул стена пекех чĕмсĕр.

Диана хăй вырăнне таврăнма васкарĕ. Петĕр ĕнтĕ диван çинче пĕччен марччĕ. Унпа юнашар Роберт ларать. Каччăсем тем çинчен тавлашаççĕ. Авă Петĕр мĕнле хĕрӳллĕн калаçать. Тĕлĕнтермĕш! Диана паçăрхи Петĕр çапла чĕрĕлсе каясси пирки шухăшламан та. Чăннипех тĕлĕнмелле.

— Çын хăй телейне хăй туптать теççĕ пулин те, эпир пурте турă айĕнче çӳретпĕр. Пире унран иртме пӳрмен.

— Эп мĕн туни пĕтĕмпех турă ирĕкĕнче пулсан, манри усал та унранах пулĕ? — йĕкĕлтеш сасăпа ыйтрĕ Роберт.

— Çĕр çине пурте пĕрешкел таса та ырă пулса килеççĕ. Çын хăйне хăй пăсать. Турă умĕнче те, хăй умĕнче те пысăк çылăха кĕрет. Чи малтанах хăй умĕнче, — çаплипех хĕрӳллĕн калаçрĕ Петĕр.

— Чим-ха, чим. Хăй умĕнче çылăха кĕрет терĕн. Мĕнле ăнлантаран эсĕ çакна? — Петĕре чарсах ыйтрĕ Иван. Магнитофон пĕчченех тăлăххăн кĕрлесе ларать иккен — ташлакансем çук. Пурте Петĕрпе Роберт тавра пухăннă.

— Çапла. Хăй умĕнче çылăха кĕрет. Чунĕ мĕн ыйтнине, мĕн тума пултарнине пĕлмесĕр. Ун сассине илтмесĕр. Этем хăйĕн ăсĕпе — кунран-кун çивĕчленсе, хаярланса, хăюланса пыракан ăсĕпе — чунне сывлама памасăр пăвать. Вĕлерет. Чунĕпе пĕрле хăйĕнчи тасалăха, çынлăха вĕлерет...

— Сан шутпа, манра пĕр-пĕринпе кĕрешекен икĕ вăй пур апла. Чун тата ăс. Ăс чунпа пĕрле çынлăха та вĕлерет пулсан, пуçран катăккисем чи çынлăхлисем пулса тухаççĕ. Çĕр çинчи çынлăха упраса хăварас тесен пирĕн пурин те ăсран тайăлмалла пулать-и вара? — тавлашăва хутшăнчĕ Рая.

— Ку вăл урăх калаçу. Кунта эпир чĕрĕ-сывă çынсем пирки пуплетпĕр. Ăспа чунăн пĕр шайра, пĕр виçере тăмалла. Çавăн чух кăна этем хăйшĕн хăй канлĕх тупать. Чун ăсран е ăс чунран пысăкрах пулсан çын телейлĕ пулмасть. Чунри туйăм хумĕ е ăс-тăн сивлĕхĕ ăна вĕлерме пултарать. Вĕлерет те. Ӳт-пĕвне мар пулсан шалти пурнăç çăлкуçне.

Диана ларнă çĕртен çĕкленчĕ. Кантăк патне пычĕ. Петĕр мĕн калани пĕтĕмпех хăй çинчен каланă пек туйăнчĕ ăна.

— Этем хăйне, шалти вăйне тĕпчеме ӳркенет. Çакăнта унăн чи пысăк инкекĕ, — хăй сăмахне малалла тăсрĕ Петĕр. — Хамăрăн шалти «эпĕ»не пирĕнтен чылайăшĕ пачах пĕлмест. Эпир чылай çăмăлтарах çул тупнă. Хăрушлăхран пытанса пуçне хăйăр ăшне чикекен страус пекех хамăртан хамăр тарса пытанма пăхатпăр. Хамăртан хамăр таратпăр.

Çук, Диана текех итлеме пултараймарĕ. Васкамасăр тăхăнчĕ те хваттертен тухса кайрĕ. Тавлашакансенчен пĕри те вăл кайнине асăрхамарĕ.

 

9

Пĕт-пĕлтĕк! Пĕт-пĕлтĕк!

Диана кĕттерсе тăмарĕ. Алăка уçрĕ.

— Салам, чунăм! Таркăн тусăм! Чĕрĕ-сывах чупатна? — алăк уçăлса кайичченех такмакла пуçларĕ Рая.

— Салам, салам. Ирт хăвăртрах, — тусне хĕмленсе тăракан питĕнчен чуптуса сывлăх сунчĕ Диана. — Эсĕ мĕн пăравус пекех пашкатăн? Хыçран кашкăр хăвалать-им?

— Кашкăр-мĕнне пĕлмерĕм, анчах чипер каччă пыратчĕ вара. Çавна ирттерсе ярас марччĕ тесех чупнă çĕрте чупса, утнă çĕрте утса çитрĕм, — çиелти тумне хывнă май шӳтлерĕ хĕр. — Сирĕн çуртра канмалли кунсенче лифта сӳнтерсе лартасси йăлана кĕчĕ пулас, — терĕ вăл тепĕр-такран.

Диана чăтаймарĕ, кулса ячĕ. Ара, юратмасть Рая çуран утма. Паян вара унăн саккăрмĕш хута çитиех хăй уттипе хăпарма тивнĕ.

— Кулах, кул. Кулаканăнне ăçта çыпăçнă теççĕ-ха? — кӳренем пек пулчĕ Рая.

— Ирсерен зарядка тума ӳркеннĕшĕн асап кăтартни кăна вăл пире. Ан хуйхăр, кĕлеткӳ çинçе, ришка евĕр çинçе, пулĕ, — тусĕн вăййине йышăнса сăмахларĕ Диана.

Хĕрсем иккĕшĕ те харăс кулса ячĕç.

— Эпĕ «рюмка» кĕлеткеллĕ пулсан, эсĕ пичке пек тулса кайăн, — хăйĕн кăшт туллирех кĕлеткине кăтартрĕ Рая.

Шӳтлесе те кулса туссем пӳлĕмелле иртрĕç.

— Ĕнер мĕншĕн тухса тартăн? — кăшт кӳренчĕк саспа ыйтрĕ хăна пӳлĕмре. — Никампа сывпуллашмасăр. Шыраттарса халтан ячĕç вĕт.

— Ай-уй! Кама кирлĕ пултăм-ши эпĕ çав териех?

— Хăв пĕлместĕн-им? Е унăн ятне çине-çинех калаттарас, татах та татах илтес килет-и? Апла калам — Ро-бер-та-а! — юлашки сăмахне уйрăмах тăсса каларĕ Рая.

— Роберта? Ăçтан аса илнĕ вара вăл мана?

— Чим-ха, Диана, — тусне куçран пăхрĕ Рая. — Темĕн пытаратăн эсĕ манран. А ну, кала-ха! Мĕн пулса иртет унта сирĕн хушăра?

— Нимĕн те. Итле-ха, Рая, манăн Роберт çинчен те, моберт çинчен те сăмахлас килмест. Урăх сăмах çук-им пирĕн?

— Юрĕ, юрĕ. Анчах калаçуран пăрăнса юлтăм тесе ан шутла. Веç каласа памасăр пурпĕрех хăпмастăп, — Диана хăй калас темен чух унран пĕр ытлашши сăмах ыйтса илейрес çуккине пĕлнĕрен текех çине тăмарĕ Рая. — Эсĕ ăçта кайма пуçтарăннă?

— Чиркĕве, пыратăн-и?

— Чиркĕве-е? — ытла кĕтмен хыпар пулнăран çăварне те хупаймарĕ Рая. Диана атеист иккенне пĕлекенскершĕн çакă пысăк тĕлĕнтермĕш пулчĕ.

— Мĕн хытсах кайрăн? Е маншăн чиркӳ алăкĕ хупă-им?

— Çук та-ха, анчах... — Рая шăпланчĕ, мĕн каламаллине пĕлмерĕ.

Пĕчченех утрĕ Диана чиркĕвелле выртакан сукмакпа. Тепĕр чух ăна кам та пулин хуса çитсе е хирĕç пулса иртрĕ. Хĕр вĕсене асăрхамарĕ. Яланхинчен те ерипенрех, тем çинчен шухăша кайса утрĕ. Акă чиркӳ çурчĕн ылтăн тăррисем те курăнса кайрĕç. Яри уçă хапха умĕнче ча-рăнчĕ Диана. Тем вăхăт кĕрен-тухана сăнарĕ. Кĕмелле-ши е çаврăнса каялла утмалла? Иккĕленӳ, темрен хăрани хĕре пĕр вырăнта хăратса тăчĕ. Чиркĕве вара çынсем кĕчĕç те тухрĕç. Уçă хапха умĕнче кашниех хăй çине хĕрес хучĕ, пуç тайрĕ.

Диана та чиркӳ еннелле ярса пусрĕ. Анчах вăл хăй çине хĕрес хума та, пуç тайма та пултараймарĕ. Пĕлменрен мар, чунĕнчи темĕнле вăй ăна çапла тума чарнăран. Чиркĕве те хĕр çаплипех пуçне çӳле çĕклесе утса кĕчĕ. Васкамасăр тӳрех куç тĕлне пулнă турăш умне пырса тăчĕ.

«Турăçăм! Эсĕ чăннипех те пур пулсан, çак хут çинчи ӳкерчĕк çеç мар пулсан илтсем ман сасса, — хăй сисмесĕрех пăшăлтатрĕ Диана. — Илтсем...»

Хĕр такăнчĕ. Малалла мĕн каламаллине пĕлмерĕ. Халăх, çунакан çуртасен йывăр шăрши унăн сывлăш çулне картларĕ. Дианăн тăруках вăй пĕтсе кайрĕ, куçĕ хуралса килчĕ. Вăл хăй те сисмесĕр халиччен пĕлмен сывлăшпа пурăнакан чиркӳ çуртĕнчен уçă çĕре сиксе тухрĕ. Усал ĕç тунă пекех чупсах кайрĕ.