Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Ман пурнăçăм-шăпам — икĕ çыран.

Пурнатăп эп тутар çыранĕнче,

Сăпкамçăм ман — чăваш çыранĕнче,

Кĕпер хывма пуçларăм çавăнтан.

Чăвашстана куратăп тĕлĕкре,

Пуçа таятăп, йăмрасем, сире.

Тутарстана усратăп ĕмĕтре,

Чăваш пики кулли — ман чĕремре.

Эй, Чăвашстан, хĕвел-урхамахпа

Çĕкленейсе, тепре çӳресчĕ ман,

Ачалăхри çарансемпе, çулпа,

Вара каллех кĕтсе ил, Тутарстан.

Кĕрхи шăплăха

Эп паян кураймастăп.

Тĕнче тĕрлĕ тĕслĕ тумпа тумланать.

Санран уйрăлса телее тупаймастăп,

Атя,

Кĕр çитсен те,

Çурхи туйăм çунать.

Каларĕç:

«Пуян вăл... Пӳрт мар, лартнă чаплă кермен!...»

(Хăйсем ман патра пачах та пулман!)

Каларĕç:

«Ăна ĕненсен — кайран пит ӳкенен...»

(Хам чăн сăмахпа юлташа эп сутман).

Каларĕç:

«Халь пĕтрĕ! Унран çын пулмасть нихăçан!»

(Шаралăм пит ватă, тухса çӳреймест).

Каларĕç:

«Ун куккăшĕ пуçлăх, тус пул унпалан!..»

(Чăнах, çын черечĕ умра халь пĕтмест).

Каларĕç:

«Пит чаплă, талантлă! Мухтатпăр сана!..»

(Анчах чĕрисем хупă пулчĕç вĕсен).

Каларĕç:

«Телейлĕ!.. — Пиллет ăраскал самана...»

(Куçра пуррине, эх, курмарĕç вĕсем...)

Кĕр çитсе алăкран шаккарĕ. Таврари йывăçсем ылтăн тум тăхăна пуçларĕç. Сап-сарă çулçăсем çĕр çине çут çăлтăр пек ӳкеççĕ. Эпĕ çак илемлĕ вăхăта çав тери юрататăп, пушă вăхăт тупăнсанах паркра уçăлса çӳретĕп. Пĕррехинче эпĕ кунта самаях пысăк сап-сарă вăрă тупрăм. Вăл мана питĕ килĕшрĕ, эпĕ ăна пӳрте илсе кĕртрĕм. Хитре вăрăна ытараймасăр чечек куршакĕ ăшне акса пăхас терĕм.

Эпĕ ăна кашни кунах шăварса тăтăм. Тăрăшни сая каймарĕ, виç кунтанах вăл шăтса тухрĕ.

Чечек вăрри пулман-мĕн, йăмра вăрри пулнă! Пĕчĕк куршакра тем пысăкăш йăмра çитĕнме пултараймасть, пысăкрах чӳлмек шыраса тупрăм , йывăçа унта куçарса лартăм. Вăл кунсерен çитĕнсех пычĕ, пӳрт маччинех çитсе перĕнчĕ. Унтан йăмра çинче çулçă мар, укçа çакăнса тăма пуçларĕ. Кĕçех ылтăн çулçăсем тăкăна пуçларĕç. Йывăç айне икĕ пичке лартрăмăр, вĕсем часах тулса та ларчĕç. Вăхăт шăвать, эпир пуйсах пыратпăр. Кун чухлĕ укçана ăçта чикес?

Эпĕ 18 тултартăм, манăн качча каймалли вăхăт çитрĕ. Пĕр каçхине пирĕн пата пĕр палланă каччă хăйĕн тăванĕсемпе мана çураçма килчĕ. Эпĕ ăна килĕштермерĕм, ăна качча тухма килĕшмерĕм. Çакна пĕлсен каччăн амăшĕ тарăхса кайнă, çĕрле пирĕн пата килсе йăмрана тĕпрен касса пăрахнă. Халĕ йăмра çук, пирĕн малашне укçа çук, çак каччах качча тухмалла пулать-ши? Юратман çынпа мĕнле пурăнас? Эпĕ йывăç тункати çумне кайса лартăм та макăрса ятăм. Манăн куççуль йăмра тункати çине ӳкрĕ те вăл çутатса çӳлелле çĕкленчĕ. Хытă хăранипе макăрма чарăнтăм. Йăмра тункати ăшĕнчен пĕр хитре каччă тухрĕ те мана лăплантарма пуçларĕ, хăй мĕнле майпа йывăç пулса тăни çинчен каласа кăтартма пуçларĕ. Ăна пĕр хаяр тухатмăш тухатнă пулнă: «Енчен те хăçан та пулин сан çума хитре хĕр килсе ларать, эсĕ каялла каччă пулса тăма пултаратăн», — тенĕ.

Малалла

Чĕлхем, тăван чĕлхем,

Эс пуртанах — чунра

Çиçет шевле-хĕлхем,

Чупать вăй-хал юнра.

Сĕм вăрмана тухсан

Туяп: кашла-кашла

Йывăçĕсем тасан

Юрлаççĕ чăвашла.

Çуралнă ялăмра

Çунатлă чĕлхепе

Пуплет яштак йăмра

Çумри çĕмĕртлĕхпе.

Выл хĕррине ансан,

Сар хĕрсемпе ташлă, —

Кунта йăлтах ансат,

Кунта йăлт пакăшла!

Çӳçе — çинçе çилхе —

Çилпе сиккеленет.

Чĕлхем, чечен чĕлхем

Çулçа сирсе çӳрет.

Сăр хĕрринчен ларса

Тухам-и Атăла,

Ашра вут кăларса,

Анам анаталла.

Вуншар чĕлхе юрри

Вĕçет тӳпенелле.

Чăваш кĕвви пурри

Чуна çĕклет епле!

Шур акăш — пăрахут —

Çитсен Шупашкара,

Сас пачĕ: ту-ту-тут! —

Тус-тантăшсем умра.

Тĕп хулари хĕрсем

Манман-ха чăвашла...

Эппин, чĕлхем, хĕрсем,

Вут-кайăкăн вашлат!

...Тĕнчемĕр уçлăхне

Сассу çитет пулсан,

Чĕлхем, ху хĕлхемне

Сӳнтермĕн эс нихçан!

Тĕплĕ çын Варсун хуçа!

Ак мунча та çак мунча!

Икĕ кĕрĕк, пĕр кунча!

Сăра ĕç те ăшши пар!

Ăшша пиçрĕн — тух та тар!

Чăтайманĕ тартăрах!

Сыпаканĕ сыптăрах!

Пичке хырăм пултăрах!

Эпир кунта мунчара.

Лапка çинче — маччара!

Ан ятла, Варсун пичче!

Мунчуна мухтать тенче!

Эх чух, тăваннă чух

Çĕпĕрте те хуйха çук!

2003, юпа, 18.

В.Д.Васильев таврапĕлӳçĕ мунчи.

«Тăван» ансамбль ертӳçине

Николай Никонорова

Ачисем лапка тулли,

Ĕçмелли сĕтел тулли!

Ăшши-пăшши панă чухне

Пирĕн кăмăл та тулли!

Çат-çат Микула,

Хуткупăсçă Микула!

Пултаратăн юрлатма,

Пултаратăн вылятма,

Вылятатăн милĕке,

Авкалатăн пилĕке!

Чăхха кирлĕ сар тулли,

Пире кирлĕ хĕр кулли,

Акăш-макăш Чĕппе мунчи —

Пултăмăр вĕт йыт пулли!

Çат-çат Микула,

Хуткупăсçă Микула!

Пултаратăн юрлатма,

Пултаратăн вылятма,

Çатти çап-ха вирлĕрех,

Асра юлтăр ĕмĕре!

Эх! Тавах Чĕппе хуçа!

Сĕрĕм тивмĕ-ши пуçа?

Тивсен тивтĕр! Хăямат!

Малалла

Тăван чĕлхене

Çеçпĕл Мишши

Çепĕççĕн, сулмаклăн,

Савăккăн, хăватлăн

Янăратăн эсĕ, ман тăван чĕлхем.

Тимĕре тататăн,

Чул сăрта вататăн,

Сӳннĕ вучахра та эс чĕртен хĕлхем!

Савнă ялăмра-и,

Шавлă хулара-и

Сан сассун йыхравĕ пуçтарать пире.

Атăлăн — Мускавăн

Илтĕнен мухтавлан, —

Çитмĕл çичĕ халăх саламлать: хитре!

Венăра тăрать-и,

Берлинра утать-и

Ирĕклĕх салтакĕ,

чыслăха туйса, —

Туслă чĕлхесенĕн

Хушшинче, кервенĕн,

Сас паратăн эс те, кăмала уçса.

Ĕмĕрсем пилĕ

Халăхăн илемĕ,

Кунсерен çĕкле эс иксĕлми вăйна!

Чăвашлах хавассăн

Калаçать Некрасов,

Пушкин та, Шекспир та йышăнчĕç сана!

Хăшпĕр каппайланнă,

Çын тивĕçне маннă

Йăхсăр-хурăнташсăр каçăр сăмсасем

Сан пирки, мăнаçлăн,

Кăрккасем калаçнăн,

Павăраç пулин те, шанчăксăр, тесе,

Эп сана шанатăп,

Малалла

Шкултан килтĕм те пулă тытма каяс терĕм. Пĕчĕк кӳлĕ пирĕн пӳрт умĕнчех. Ун йĕри-тавра темиçе йăмра çитĕнет. Вăлтасене хатĕрлерĕм, пахчаран ăман пухса тултартăм. Пĕчĕк витре илсе кӳлĕ хĕррине тухса лартăм. Кăштахран ман çума Саша килсе вырнаçрĕ, унтан — Денис. Алеша темшĕн курăнмарĕ. Ларатпăр виççĕн пулă хыпасса кĕтсе. Темшĕн паян пулă кĕмест. Вăхăта ирттерме пĕр-пĕрне интереслĕ пулăмсем пирки каласа кăтартма пуçларăмăр. Малтанах манăн каламалла пулчĕ.

«Зоя аппапа кăмпана кайни халĕ те асрах. Çумăр çунă хыççăн Зоя аппа мана кăмпа татма чĕнчĕ. Асанне пире асăрханарах çӳреме хушрĕ. Эпир пĕчĕк витресем йăтса вăрмана çул тытрăмăр. Нумаях та утмарăмăр, кăмпа тĕлне пултăмăр. Васкаса пухма пуçларăмăр.

— Пăх-ха, еплерех хитре кăмпа! — тетĕп эпĕ аппана, хĕрлĕ шĕлепкеллĕскере курнă май.

— Ку вăл шăна кăмпи, çимелли мар, наркăмăшлăскер, — тет мана аппа.

Хăй еплерех хитре, анчах çимелли кăмпа мар, тĕлĕнмелле!»

— Нимĕн тĕлĕнмелли те курмастăп, шăна кăмпи вăл, — тет тилĕ.

Ман калава итлеме кролик, чĕрĕп тата тилĕ килсе тăнă пулнă. Вĕсем пире вăрман пурнăçĕнчи тĕлĕнтермĕшсем çинчен татах та нумай каласа пачĕç. Çăвар карса итлесе лартăмăр. Пулмарĕ пулă тытасси.

Ача ури çине тăрать,

Тăрать, тăрать,

Пит савăнса амăш кулать,

Кулмасть ача,

Ӳкмест, тăрать.

Унтан мĕнпур вăйне пухса,

Утса вăл

Кайрĕ малалла.

Сасартăк ӳкрĕ такăнса,

Йĕмере,

Тăчĕ,

Ăнтăлчĕ мала...

Сунатăл ăнăçу, туссем,

Малтан мала утакана.

Кĕтеççĕ инçетри çулсем

Канма пĕлмен хастар çынна.