Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Кунта ĕмĕрсем ыр ятпа пурăнаççĕ.

Аваллăх упрать мĕн пулса иртнине.

Кунта юрăçсем ача евĕр туяççĕ,

Кунта Низами пехиллет вĕсене.

Кунта ĕмĕтсем тӳпене çĕкленеççĕ,

Çут çăлтăр пулса çутатаç çынсене.

Кунта сăмахсем кайăк евĕр вĕçеççĕ,

Çунат та хушаççĕ çыравçăсене.

Чĕрем кайăк пек халь тапать питĕ хăвăрт,

Аваллăх кунта яланах хăнара.

Кунта кам пулман — килсе курăр та хăвăр

Аваллăхпала туслă пулăр вара.

Ак мунча та çак мунча,

Кун пекки патшан та çук!

Ĕмĕтленнĕ-ши хăнча

Эп çакна тĕлленнĕ чух.

Пĕр енче вут каптăрми,

Тепринче — шывсен пăрми.

Кăшти-кашти пăрсанах

Пурте хатĕр вĕт сана!

Çапăнма та шикленӳ

Шутсăрах тирпейлĕрен.

Иленӳ те киленӳ

Тупрăмăр Йĕлмелĕре!

1999, пуш, 25.

газ кĕртнĕ мунчи, Çарăмсан.

Куратап тутлă тĕлĕксем,

Çурхи каçсем çинчен.

Савниçĕм, тавçăрсам, сиссем, —

Эп юнашар, ирччен...

Хăватлă туйăм ман ăша

Ачашшăн кăтăклать.

Пĕлесшĕн ырă шухăша,

Усаллине — кăклать...

Çав тĕлĕксем пек, яланах

Айван та эп, таса.

Куратăп чĕррĕн пек сана,

Илетĕн-ши аса?

Савниçĕм, хыт чупту мана,

Часрах! Тăраниччен!

Татах тĕл пултăм эп сăнна,

Телейлĕ эп ирччен...

Робинзон Крузо çинчен кĕнеке вуласа тухнă хыççăн манăн та çын пурăнман утрав çине кайса курас килчĕ. Шутланă — тунă. Пĕччен кайма хăрарăм, Амура пĕрле илсе каяс терĕм. Пирĕн йытă Амур ятлă. Вăл питех те ăслă йытă, çынна çыртмасть, анчах та ют çынна киле кĕртмест. Хампа пĕрле сумка, палатка тата икĕ кунлăх апат-çимĕç илес терĕм. Географи картти çинче тинĕс варринче вырнаçнă пĕр пĕчĕк утрав шыраса тупрăм та Амурпа пĕрле çула тухрăмăр. Нумаях та утмарăмăр, кушак сасси илтĕнсе кайрĕ: «Мяу-мяу!» — тени манăн сумкăран илтĕнет. Пăхрăмăр та сумкăра кушак лара парать, пирĕн килти кушак. Суслик сумкăран сиксе тухрĕ.

— Эсĕ кунта мĕн тума кĕрсе ларнă?

— Ĕнер эсир Амурпа калаçнине илтрĕм те манăн та сирĕнпе пĕрле пырас килчĕ, вăрттăн эсир сисиччен сумкăна кĕрсе лартăм.

— Юрать эппин, виççĕн кайăпăр, — терĕм эпĕ.

Утсан-утсан вырăна çитрĕмĕр. Юхса пыракан йăмра пĕрени çине ларса тинĕс варринчи утрав тĕлне чарăнтăмăр. Сумкăри палаткăна вырнаçтарса лартрăмăр. Апат пĕçерме шутларăмăр.

Пĕлĕтре пысăк кӳлĕ курăнать.

— Суслик, кайса пулă тытса кил-ха. Кӳлĕри пулă тинĕс пуллинчен тутлăрах пулаканччĕ.

Малалла

Эп ывçăма ыраш пĕрчи илетĕп,

Савса пăхатăп пĕчĕкçеç тĕшше.

Шухăшăмпа, ĕмĕтĕмпе кĕретĕп

Эп ун асамлă, куç витми ăшне.

Çак пĕрчĕре — хăватлă çĕр сĕткенĕ,

Хĕвел ăшши те ырă çумăрсем

Колхозник вăйĕпе пĕр тĕвеленнĕ

Вĕри ĕçре сипетлĕн хĕртĕнсе.

Унта пайтах этем ăсне те хунă, —

Пайтах имленĕ юнпа тар ăна.

Ахальтен мар ырашăн ылтăн хумĕ

Мăнаçлăн та сулмаклăн ярăнать.

Ан тив, тата хăватлăрах хумхантăр

Колхоз уй-хирĕнчи çăра тырпул.

Кашни пĕрчех пире хастар вăй патăр,

Тăшман çамкишĕн пуля пултăр вăл!

Тарăн юр айĕнчен тухакан нӳрĕ çĕр

Тутă вăрлăх ыйтать кĕвĕçсе.

Аслă çĕр ырă вăрлăхпала пĕтĕçтĕр,

Пире кӳтĕр паха çимĕçсем.

Яри уçăлнă уй хапхинчен хирелле

Трактор тухрĕ. Ак ун умĕнчен,

Çĕрлехи тĕлĕк пек, шур тĕтре сирĕлет,

Çĕнĕлле çуралать çут тĕнче.

Çак палланă машина çине çулсерен

Тухаканччĕ ларса каччă-тус.

Анчах халь саламлатăп эп çамрăк хĕре, —

Пике-хĕрĕм, пуçна эс ан ус!

Паттăр йĕкĕт, пĕлетĕн, халь урăх çĕрте,

Вут-кăварлă хĕрӳ акара.

Халь вăл çулăм акать, тăшмана вăл хĕртет,

Унăн ĕçĕ унта пахарах.

Çавăнпа та, хире тракторпа тухнă хĕр,

Сан ĕçӳ те халь пултăр хĕрӳ!

Вăрлăхпа та юнпа акăнан аслă çĕр

Çитĕнтертĕр часрах Çĕнтерӳ!

Ан ман мана.

Кунсем сивĕ чухне

Çил хумĕпе килсем ман патăма.

Чухлатăп чунăмпа эс çумрине,

Вут евĕр пĕçертетĕн ăшăма.

Ан мана мана.

Çĕрсем вăрăм чухне.

Сасартăк вăранатăп ыйхăран.

Эс аякра калас сăмахсене

Итлетĕп, пĕр-пĕрне юратнăран.

Ан ман мана.

Килсессен çутă ир.

Хĕвел ăшшипеле эс ачашла куçа.

Калаççĕ: юрату вăл — тунсăх, чир, —

Эс çук чухне пит йывăр яш пуçа.

Тус тумашкăн хăрамарăм,

Чунăма хушса суйларăм,

Хамăр касри сар хĕре.

Тĕлĕкре те шухăшларăм,

Антăхса кайса куçларăм,

Лăш! сурмарĕ яш чĕре.

Вăтанса, савса шӳтлерĕм,

«Юратап» теме пĕлмерĕм

Чун суйланă пикене.

Туй пуличченех çӳрерĕм,

Йăлăнтарчĕ — ӳкетлерĕм

Мăшăр пулма кĕркунне.

Ĕмĕте кĕç пурнăçларăм,

Савни пулчĕ-тăчĕ арăм.

Тавтапуç ылтăн кĕре!

Ахаль мар ăна юратрăм,

Çĕнĕ çăвăсем çуратрăм,

Чăн-чăн юрату — пĕрре!

Çыру-чĕнӳ

Мăнтарăн Çĕр чăмăрĕ! Чăваш Çĕрĕ! Çав тери шеллетĕп сана. Мĕншĕн тесен эсĕ мана çӳлтен пăхсан пĕр пысăк, çав тери таса мар çӳп-çап шăтăкне аса илтеретĕн. Чăваш çĕрĕ вара хура сĕрĕм кăларса йĕрет. Çӳп-çап шăтăкĕ йĕри-тавра çын евĕрлĕ пĕчĕк кăткăсем хăйсем валли çурт-йĕр çавăрасшăн ăшталанаççĕ, анчах вĕсен çурчĕ ишĕле-ишĕле анать, хăйсем сĕрĕм-тĕтĕмпе чыхăнса антăхаççĕ, ĕнсе каяççĕ те çӳп купи çине ӳкеççĕ. Çавна май çӳп-çап купи тата пысăкланса пырать.

Эпĕ çӳлтен татах та тинкерсе сăнатăп, итлетĕп. Хальхинче мана темле армак-чармак йывăç курăнчĕ. Чавашсен несĕл йываççи-ши? Çук иккен-ха. Ку чĕрĕ йываç куççульпех йерет. Тимлерех пăхатăп. Чăваш йăмри иккен. Мăнтарăн чăваш йăмри…Ĕлĕк ватăсем чăваш çĕрĕ çинче лартса ӳстернĕ, хисепленĕ, юратса пăхса тăнă чăваш йăмри тесе калаймăн ăна халĕ. Пĕтĕмпех урăх: çӳллĕшĕ-сарлакăшĕ те, тымарĕ-хунавĕ те.

— Эсĕ мĕншĕн йĕретĕн, — ыйтатăп çакскертен.

— Ман хуйхăм ĕмĕр-ĕмĕр хампа пĕрле, — терĕ вăл. — Тахçан эпĕ те çамрăк пулнă, юратса та курнă.Савнине тăшмансем шывра путарса вĕлернĕ хыççăн хам та ĕмĕрлĕхех кунта, шыв хĕрне, килсе вырнаçрăм. Çил тухсан савнине юрă юрласа паратăп, чун кӳтсе килсен куççулĕпех йĕретĕп. Çапла, ĕлĕкрех пирĕн йăх та сумлăччĕ, хисепреччĕ: çырма тытаттăмăр, хуралтăсене пушартан сыхлаттăмăр, тутлă шăршă сарса ял илемне кӳреттĕмĕр,-тесе вĕçлерĕ те хăйĕн сăмахне йăмра тата хытăрах куççульленсе йĕме тытăнчĕ.

Малалла

Мăшăрăм!

Сана телей сунатăп!

Шухăшăм ялан пĕр сан çинче.

Мăшăрăм!

Ман шанчăклă çунатăм!

Çак сăвва çыратăп сан çинчен.

Мăшăрăм!

Сана сывлăх пиллетĕп!

Юрататăп вăйлăрах куллен.

Эп кун-çулăн таппине сисетĕп,

Юрату ан çунтăр вăл хуллен.

Çулсем иртнĕ май çакна туятăп:

Эсĕ маншăн — тăванран тăван...

Мăшăрăм!

Юратăва шанатăп —

Çăлтăр пек хĕмлентĕр вăл ялан.