Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Тухмассерен укăлчаран

Çын хĕпĕртет тырпул курсассăн.

Çурхи ĕç-пуç,

Тем тĕрлĕ сасă

Пурнаççĕ симĕс калчаран.

Тăван уй-хир,

Кăçал чун кĕнĕн

Сывлатăн ирĕк, уçăрах.

Тапса тăрать тăпра сĕткенĕ

Кашни тĕмре те çулçăра.

Ĕçчен çын туйăмĕ пек тулăх,

Ун чăрсăр вăйĕ пек хастар

Çӳлтен-çӳле ӳсет çĕн тулă,

Шалтан-шала ярать тымар.

Калча юрлать, итле пĕр си,

Унта савса пĕрлешнĕ мар-и —

Хĕрсен юрри,

Мотор сасси,

Чаш çумăрсен ирхи хыпарĕ.

Алка çаксан пучах чиперрĕн,

Шăркан шур ĕнтрĕкĕ иртсен,

Пучахсемпе пĕрлех-çке пирĕн

Тĕвве лараççĕ ĕмĕтсем.

Кĕркуннепе колхоз пӳлми

Тырра пухсассăн пĕр çĕре,

Çав ĕмĕтсем, сӳне пĕлми,

Çиçеççĕ ылтăн пĕрчĕре.

Ĕмĕтленни пулать.

Хир тăрăх

Çӳрет хĕру кун ахаль мар —

Çӳлтен-çӳле ӳсет çĕн тырă,

Шалтан-шала ярать тымар.

Чиперкке хĕрсене каччăсем юратаççĕ,

Çутă уйăх пăхать вăтанса.

Вĕсене йăпатса шăпчăксем юр юрлаççĕ,

Манăн çеç ăш çунать кулянса.

Чиперкке ташшине каччăсем ал çупаççĕ,

Вăйăра каçсерен вăл ташлать.

Калăн, уншăн кăна çăлтăрсем вăй выляççĕ,

Ман тĕлте йăмра çеç каш кашлать.

Чиперкке аллисем ĕç тытса ывăнмаççĕ,

Сăрланаççĕ вĕсем писевпе.

Чиперкке шыракан каччăсем ăнланмаççĕ:

Хĕр чипер сăнпа мар, ăсĕпе.

Пирĕн Çĕн Вĕрен ялне

Çитрĕ пысăк çуркунне.

Микула хăй тракторне

Илсе тухрĕ сӳрене.

Ĕçне лайăх тăватчĕ,

Ĕçĕ кал-кал пыратчĕ.

Тар юхтарса ĕçлетчĕ,

Куна хиртех вĕçлетчĕ.

Пирĕн яла хăрушшăн

Пырса кĕчĕ «хура» кун,

Микула паян Мункуншăн

Кӳпсе лартрĕ сăмакун,

Йăлтах «сӳнчĕ» каçпала.

(Айăпра мар кунта тĕн).

Пирĕн ĕçчен Микула

Кабинăрах çыврать мĕн...

Ун чухне урамра хĕллехи çил-тăман иртĕхетчĕ. Çитĕннисен каçхи вăтам шкулĕнче вĕренекенсем «Мĕн вăл паттăрлăх» темăпа сочинени çырса пĕтерчĕç те, Ижендеев тракторист сасартăк ыйтрĕ:

— Çапах та, Вера Ивановна, калăр-ха, мĕн вăл паттăрлăх?

Класран тухса кайма ĕлкĕреймен ачасем ахăлтатсах кулса ячĕç. Литературăпа вĕрентекен Вера Ивановна пĕр хĕрелчĕ, пĕр шуралчĕ.

— Чим-ха, Ижендеев, — терĕ вăл, вĕриленсе килнĕ кăмăлне пусарса, — эсĕ шăп та лăп йкĕ сехет хушши мĕн çинчен çыртăн вара?

— Çырасса çыртăм-ха та... — мăкăртатса илчĕ мăнттай кӳлепеллĕ тракторист. — Хам мĕн çырнине хам та ăнланаймастăп... Йăлтах кĕнекесенче вулани... Павка Корчагин, Олег Кошевой... Хальхисене илсен, космонавтсем тейĕпĕр... Питĕ аван! Питĕ тĕрĕс! Анчах хамăр камсем эпир? Ăçта пирĕн паттăрлăх! Мĕнре?

— Паллах мĕнре, — сăмах тĕртме васкарĕ йĕп чĕлхеллĕ Уткин шофер. — Авă, Курак Мишши фермăна ĕне сума кайса кĕчĕ. Курсах тăрăр, кĕç героя тухать!

— Куратпăр-ха ăна, — йĕкĕлтесе илмесĕр тӳсеймерĕ Шахин учетчик. — Мишша фермăна мĕншĕн кайса кĕнине те лайăх чухлатпăр. Унта унăн Мариç пур...

Малалла

Кĕр çилĕ çулăхма ăста,

Пырать пĕр утăм та юлми.

...Хир анĕ.

Кишĕр, купăста.

Йăран-йăранăн çĕрулми.

Пуян кĕр!

Сан ĕçчен сассун

Йыхравĕ кăмăллă та савăк.

Хĕрсе каять сасартăк чун.

Ăша кĕрет янравлă сăвă.

Çĕнни çинчен çырас.

Ахаллĕн

Мĕнех сăвва эп ăнкарни?

Ман колхозра çĕн мăшăр халĕ

Ыйтмасть туй хыççăн анкарти.

Килти пахча — алран кайми ĕç,

Хĕрӳ куна сая яни.

Халь унсăрах тем чухлĕ çимĕç

Туянтарать колхоз ани.

Куçать кĕр мулĕ лавăн-лавăн.

Чипер кин, алăк уç вăр-вар.

Сире — сăра пички пек кавăн,

Тус тути пек пылак хăяр.

Хĕп-хĕрлĕ питлĕ сад улми,

Чие çырли — çупкамĕ ывçă...

Ача пулсан та сак тулли,

Ларас çук халь пĕри те выçă.

Кунçул тĕнчи

Татах çуталĕ —

Ак çĕнĕ паллă хамăрти:

Ман колхозра çĕн мăшăр халĕ

Ыйтмасть туй хыççăн анкарти.

Таван ял. Чăваш çĕршывĕ

Куç умне тухса тăрать.

Сĕм вăрманĕ, юханшывĕ

Хăй патне çаплах туртать,

Сахал мар эп шухăшлатăп,

Тăван ялăм, сан çинчен.

Чĕремпе санпа юлатăп

Хамăн ĕмĕр иртиччен.

Ытамлать пире «Канаш».

Юратать Сана чăваш.

Çемйипех вулать хавас,

Чăтайми кĕтет юлташ.

Çывхарать, ав, Çĕнĕ çул.

Эс çак çул та пул «Канаш»!

Чи юратнă ыр ХАÇАТ,

Ытарми аван юлташ!

Мĕнле илемлĕ çут тĕнче!

Епле вăл анлă, тулăх!

Пур кунпа каç çак çĕр çинче,

Пур çумăр, пĕлĕт, улăх.

Тĕлĕнмелле кĕтречĕ ун

Татах нумай. Этемлĕх.

Хăй Çын — питех хăватлă чун,

Унра тĕнче илемлĕ.

Çынна туртать çулла йăмра,

Çĕрле тухать çут уйăх.

Вылять вăл ăшă каç шывра,

Сикет, чупать хум тăрăх.

Çынран вăйли мĕскер пур-ши?

Анчах вăл Çĕрсĕр чирлĕ.

Ăна хăйне те кил ăшши,

Çемье хунавĕ кирлĕ.

Пилеше юр ӳксен тин тутă кĕрет, теççĕ. Анчах кăçал малтан ӳкнĕ юр ним сисĕнкисĕр ирĕлсе пĕтрĕ те, çанталăк хайхи раштав уйăхĕн варрине çитичченех пĕр тикĕс ăшă тăчĕ. Калăн, ытарайми ылтăн кĕркуннен вĕçĕ те çук.

«Ан шарла, сивви килсе çапĕ-ха вăл, кĕтсех тăр! Пӳрт кĕтессинех килсе шартлаттарĕ, — шухăшлать хăй ăссĕн Натали аппа... — Эпĕ пур, ывăлăма паянччен те çăм чăлхапуç çыхса параймарăм».

Натали аппа урам енчи чӳрече умĕнче ларать. Йĕпсе тытнă пӳрнисем унăн хăвăрт-хăвăрт вылянаççĕ; çип вĕçĕ туртăннă май урайĕнчи çăмха, чун кĕнĕ пек, унталла та кунталла кускалать.

Пӳрт умĕнчи пахчана пирĕн енче усапка, теççĕ. Мĕн ачаран ĕçе хăнăхнă йăрă пӳрнисемпе йăлă хыççăн йăлă витĕрнĕçем Натали аппа тӳлек хăмăр куçĕпе кантăк витĕр урамала тинкерет. Хăй кăшт çеç илтĕнмелле юрлать:

Усапкари улмуççи,

Ĕмĕрлĕхе чун йӳççи...

Юрăри пекех, усапкари улмуççипе пилеш йывăççи юнашар лараççĕ. Çулçи тăкăнса пĕтнипе улмуççи йăлтах çаралса юлнă. Мĕскĕн те салхуллă курăнать. Пилеш йывăççи çинче вара хĕп-хĕрлĕ сапакасем чăн-чăн шĕл-кăваррăн тĕлкĕшеççĕ.

Малалла

Хаярран иртрĕ пирĕн ĕмĕр,

Лăсканчĕ çитмĕл çичĕ хут,

Пăрланчĕ çĕр, тĕпренчĕ тимĕр,

Тустарчĕ тăвăл, виртрĕ вут.

Пире якатрĕ пурнăç вирлĕ,

Хуратрĕ çĕр, тасатрĕ шыв

Эпир чăтни те пулчĕ кирлĕ

Сана, вутри Тăван Çĕрщыв!

2000, кăрлач, 1