Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Ĕнтĕ шăпчăк юррине

Катаран илтетĕп.

Шăпчăк саслă савнине

Чунтанах кĕтетĕп.

Юратусăр пурнăç çук —

Пĕтĕмпех ăнлантăм;

Анчах иккĕн утнă чух

Калама вăтантăм.

Çавăнпа-шим урама

Кĕçĕр эс тухмарăн?

Манăн тунсăх юррăма

Итлесе пăхмарăн.

Юрату вăл — сăмах мар,

Юрату вăл — çулăм.

Санпа ĕмĕр юнашар

Ман утасчĕ, чунăм!..

Эп малтан çуран утатăп

Тӳрĕ, такăр сукмакпа.

Çутă иршĕн савăнатăп,

Киленетĕп улăхпа.

Таврара йăл-йăл кулаççĕ

Сывлăм сыпнă чечексем,

Мана ăшшăн саламлаççĕ

Илĕртӳллĕ куçĕсем.

Кăмăл ырă-çке ытла та,

Улăх тăрăх утнăçем

Кĕвĕлетĕп те юрлатап

Чи илемлĕ юрăсем.

Самантрах çапла тухатăп

Çывăхри шоссе çине,

Эпĕ савăнса пăхатăп —

Çул инçе пире чĕнет.

Çул тӳп-тӳрĕ те çап-çутă,

Икĕ енĕпе — вăрман.

Манăн та, сан аслаçу та

Кун пекки авал курман.

Эп кăштах кĕтсе тăратăп,

Ак автобус та килет!

Чарăнать вăл, эп ларатăп,

Туянатăп пĕр билет.

— Ак кунта сан вырăн, — теççĕ, —

Ларт кунта чăматанна. —

Тăванла кĕтсе илеççĕ

Палламан çынсем мана.

Лартăм, малалла вĕçетпĕр,

Кĕскетсе инçе çула.

Тулă хирĕ, тинĕс евĕр,

Хумханса кăна юлать.

Çутçанталăк илĕм-тилĕм

Çутă иршĕн савăнать.

Малалла

Ĕнер рейхстаг çуртне атакăланă

Танкист

паян хирте суха тăвать.

Ĕçлет мотор пĕр тикĕссĕн, кал-каляăн,

Ку вăл —

телейшĕн юрлакан хăват.

Телейшĕн, миршĕн тракторсем кĕрлеччĕр,

Уй-хирĕ пултăр пулăхлă, паха!

Колхоз парторгĕ, ĕнерхи разведчик,

Суха тарăнăшне виçсе пăхать.

— Аван, — тет вăл. — Çĕре хускат йăлтах эс,

Калчашăн пултăр сиплĕрех апат.

Совет çынни — тӳлек кунçул салтакĕ,

Вăл коммунизм тырпулне акать.

Ĕнер сапер кĕреçипе фронт тăрăх

Траншея алтнă ятсăр паттăрсем

Хирте лартаççĕ йывăç,

усал шăрăх

Чĕр пурнăçа ан типĕттĕр тесе!

Телейшĕн, миршĕн вăрмансем кашлаччăр,

Çĕр çийĕн вĕртĕр лăпкă нӳрĕ çил!

Вĕри ĕçре ан ывăнтăр хĕр-каччă,

Ан тутăхтăр пахчаçăн кĕреçи.

Çанталăк улшăнĕ,

тип шăрăх чакĕ,

Шывсем кӳлленĕç кашни тип варта.

Совет çынни — тӳлек кунçул салтакĕ,

Малалла

Тахçан авал пысăк вăрман çумĕнче пĕр пĕчĕк ял лăпчăнса ларнă. Ял çыннисем ĕçчен те пуян чунлă пулнă. Вĕсене çывăхри вăрман тăрантарнă, ăшăтнă. Çурт-йĕр çавăрма пĕренесем, кăмака хутма вутă турттарнă. Пӳрт тăррине витме чĕренче е çăка хуппи, пештĕр çыхма тата çăпата тума пушăт хатĕрленĕ. Курăс хутса мунчала тунă. Савăт-сапа ăсталама та юрăхлă йывăçсем вăрмантанах касса килнĕ. Карçинккапа лăпă çыхма хăва хуллисем те унтах тупнă. Милĕкĕ те, улми-çырли те, кăмпи-мăйăрĕ те, сиплĕ курăкĕ те — ытлашшипех пулнă вăрманта. Çавăнпа ĕнтĕ мĕн авалтанах: «Вăрман — пирĕн пуянлăх», — тенĕ.

Çак пуян вăрман сывлăшĕпе, сиплĕхĕпе, илемĕпе киленсе пурăннă та ĕнтĕ пĕчĕк ялти пысăк чунлă çынсем. Ялти çамрăксем те хăйсен кулленхи ĕçĕ-хĕлĕпе вăхăта ирттернĕ, ашшĕ-амăшне ĕçре пулăшнă, каçхине вăййа тухнă.

Икĕ чипер хĕр, Катуçпа Сайрухха, пĕр-пĕринчен уйрăлмасăрах çӳренĕ, питĕ туслă пулнă вĕсем. Вĕсен туслăхне çынсем те ăмсаннă.

Пĕррехинче амăшĕ Катуçа вăрмана серте татма янă. «Кайса пуçтарса кил-ха, хĕрĕм, пĕр хутаç серте, тутлă яшка пĕçерсе çийĕпĕр», — тенĕ. Ашшĕ-амăшне итлеме хăнăхнă хĕр ача хаваспах килĕшнĕ.

Малалла

Юрий Анисимова, Якаел чăвашне,

«Татмелиоряци» ертӳçине

Кашни çĕршыврах пур сăрт-ту, путăк-лакăм,

Пур шурлăх, ахратлăх, пурах лачаки те...

Тăван çăлкуçсен таппине тасататăн

Уйчӳк ĕçĕсен авалхи маçакки пек!

Сăвар çĕрĕнчи çăлкуçсем таса шывлă,

Шерпет пек çиçет умма лартнă тумламĕ.

Тăван тăвана тăварпа чыса хывнă,

Кам тӳснĕ, кам сиснĕ — вилсессĕн те манмĕ.

Тумлам çуттинче ĕмĕтсем шутсăр аслă,

Асамлă тивлет ăрăмне те кӳреççĕ...

Чăваш çăлкуçне кам упранă, кам каснă —

Çавна ачаран эс пĕлетĕн, тӳреçĕм.

Тутар çĕрĕнчи чăвашсен чунĕ анлă,

Çăлкуç пек тулли вĕсен кăмал турамĕ.

Тăван пек картса тăварпа çăкăр патăн —

Пин ылтăн чуну нихăçан та хуралмĕ!

1995, чӳк, 29.

Хусан.

Алексей Крысин

журналистпа уйрăлни

Юлташăм, тусăм, яшлăхри тăванăм,

Бенгал çути пек пулчĕ пирĕн чун —

Пĕрре хыпса, шап-шурă ялтăравлăн

Çунса кĕлленчĕ шутлă Çутă кун.

Шурă хута эсĕ пайтах хуратрăн

Этем ĕçне килпет кӳрес тесе.

Ыр вăрлăх акрăн, çутă кĕмĕл сапрăн,

Шыва-шура тăмарăн тиркесе.

Хура кунсен хупламĕ пулмĕ аслă,

Хыçра упранĕ ĕç те ĕмĕт çеç.

Пултарнине тăвайрăмăр пулсассăн

Йăх-тăхăм манмĕ пирĕн тивĕçе.

1994, çĕртме, 9.

Муркаш, Пăсăрман.

Чун хурланнă самант та пулать тĕрлĕрен.

Каялла таврăнми ырлăх пек ас илетĕн

эс хăшне хăш чухне, вăл паха пуринчен.

Çав мĕн-ма аплине питĕ лайăх пĕлетĕн.

Акă эпĕ каллех кулянатăп, йĕреп.

Пурнăçра мĕн пуррин кичемне чăтаймасăр

юмахла ĕмĕтпе çунатланчĕ чĕре,

ун çумне çапăнса пĕр арканчĕ хавассăр.

Пăлханса çапăну хăй чăн ырă самант.

Пăлхансам, пăлхансам, йĕр те савăн, чĕреçĕм.

Нимĕнле тĕссĕр сăн сӳнтереймĕ сана.

Вулканла вутланан чĕресем çĕнтереççĕ.

Пăрлă сивĕ шывсем — таса мар сăмахсем, —

чашласа-чашкăрса, чĕреме шăнтаймарĕç.

Итлесе çерçие — куртăм эп шăпчăксем.

Ахаль çеç хĕр-упраç чуншăн пулчĕ йăпанăç.

Вĕренсе эрлĕке çавăрма савнăçа,

пурнăçра ĕмĕтри япала çук пулин те,

илемлетрĕм эп хамăн айван пурнăçа,

сӳнесле арканса кашнинчех эп йăл илтĕм.

Ĕмĕтри тĕссене пурнăçра шыракан,

вĕсене ĕненсе пурнакан, тупаймасăр,

амăш вилнĕн, усать яш пуçне тăруках.

Эпĕ, ним тупмасан та, телейлĕ, хаваслă.

Малалла

Ман марри, хуть мĕн ту, манăн мар.

Мĕн ăсаннă — ман мар, килесси — манăн, манăн.

Ăнăçусăр декабрь, ăнăçуллă январь...

Анăçуллă-ши? Килччĕ часрах, кил, тăванăм.

Тĕтĕрет çил-тăман мыскари,

пĕтĕмпех мыскара пирĕн пурăнăç тăршшĕ.

Хуть мĕн ту, манăн мар, манăн мар ман марри —

ман марне мĕн майпа ман тумашкăн эп тăрăшăп?

Уйăраймăн çĕртен пĕлĕте,

мăкăрланчĕ пирте хĕлĕпе çиллĕ тăвăл.

Ман пулни манăн мар ĕнтĕ акă пĕртте,

аслă пулнă чунсем аслă мар ĕнтĕ, тăвăр.

Эп кĕретĕп куна, эп тухап,

тертленеп вăрăм çĕр нушинчен тухаймасăр.

Çухатап шанчăка, çухататăп, тупап,

тертленеп тупсăмне, тупсăмне тупаймасăр.

Мĕн вăл шанчăк? Пурнас кун пурри.

Мĕн ăсаннă — ман мар, килесси — манăн, манăн.

Сывă пултăр малти пурăнăç мыскари,

сывă пултăр пирти мыскара çил-тăманĕ!

Çуркунне юр кайса пĕтме пуçласан, Ваçук ашшĕ çырма хĕррипе йывăçсем лартма пуçларĕ. Пĕчĕк Ваçук та ашшĕнчен юлмарĕ, унпа пĕрле йывăç лартма тухрĕ. «Атте, пĕр йывăçне ларттар-ха, — тет ача. Ашшĕ ăна йăмра хулли тыттарчĕ, кĕреçепе шăтăк чакаларĕ. Ваçук патака шăтăка ячĕ, çĕрпе хупларĕ.

— Ку йывăç сан пултăр. Йăмра вăл, хăйĕн тымарĕсемпе çырмана шыв çуркаласа пĕтересрен хӳтĕлет. Эсĕ ăна шăвар, вара вăл хăвăрт симĕсленсе чĕрĕлсе кайĕ, — тет ашшĕ.

— Атте, ку патакăн тымарĕ те çук-çке. Унтан йывăç епле ӳссе çитĕнтĕр-ха? — тĕлĕнет Ваçук.

— Мĕнле пысăк та лапсака йывăç пулĕ ак эсĕ шкултан вĕренсе тухнă тĕлелле, — тет ашшĕ кулкаласа.

«Туяран та йывăç ӳсет иккен. Апла пулсан атте ма кукăр-макăр туратсем лартать-ха? Тӳрĕ те илемлĕ патакран йывăçĕ те хитререх пулмалла пек-çке», — тесе шухăшлать ача. Пиччĕшĕ ăна ĕнер çеç, вăрмантан килсен, шĕшкĕ туратĕнчен тунă патак панăччĕ. «Ку сана лашалла чупса выляма лайăх пулĕ», — терĕ вăл. «Çав патакран питĕ хитре шĕшкĕ тĕмми ӳссе лармĕ-ши?»

Ваçук, кил хушшине кĕрсе, кĕтессе тайăнтарса хунă патака илчĕ. Унтан ăна хăй лартнă йăмрапа юнашар çĕре чиксе хучĕ.

Малалла

Венчетре эп ăнсăртран тĕл пултăм,

Каçарсам, чĕнмен пулсассăн та;

Пĕлĕш-тантăша курса пуç султăм,

Ытлашши çын пултăм эп унта.

Шап-шурă пĕркенчĕк

Сан çинче паян эп куртăм.

Шап-шурă пĕркенчĕк, —

Пуç тайса ырă çеç сунтăм.

Шап-шурă пĕркенчĕк

Телее хупларĕ курттăм,

Шап-шурă пĕркенчĕк,

Шап-шурă пĕркенчĕк...

Алтарь умне çурта çутса лартайрăм,

— Ан çывхар! — кĕл турăм, — ман пата...

Куçăма чуп тунă чух та тартрăм,

Чуна йывăр пулчĕ, тупата!

Куçăмран куççуль юхать таттисĕр,

Çуртасем йĕреççĕ шăранса...

Тăрса юлтăм пĕр-пĕччен, савнисĕр, —

Чиркӳрен тухатăп вăтанса.