Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Юратмастăп тетĕн,

Куçна ав тартан.

Манран мĕн кĕтетĕн?

Эп те, эс те тан.

Нимĕн те пĕлместĕп,

Пĕлессĕм килмест.

Пурпĕр ĕненместĕп —

Юрату вилмест.

Чуна улталаймăн,

Сисĕмлĕ чĕре.

Вутра пурăнаймăн,

Ĕмĕр те пĕрре.

Çырлине иккĕнех

Татрăмăр пулсан

Вăхăт çитрĕ тинех

Çиме, ăнлансам…

Сăмах çăмхине сӳтетĕп,

Шухăшăм таçта инçе.

Каласа парас-ха, тетĕп

Васильев Ваççа çинчен.

Çар çынни пулма шут тунă,

Пирĕн Вася пĕчĕкрен.

Çак тĕллевĕ çирĕп унăн,

Ĕмĕтленнĕ кунсерен.

Офицер пулмашкăн кирлĕ,

Пиçĕ кăмăл, ыр вăй-хал.

Çавăнпа та каçлă-ирлĕ

Вася чупнă çухрăмшар.

Лапталла та шав вылянă,

Туслă пулнă шашкăпа.

Çăмха хыççăн хăваланă,

Футболла чупа-чупа.

Итлемешкĕн вăл юратнă

Пĕчĕк чух халап-юмах.

Пит кĕрнеклĕ Улăп–паттăр,

Асне килнĕ яланах.

«Улăп пек тĕреклĕ, вăйлă,

Ман пуласчĕ, асанне».

Паттăрла вылянă вăйă,

Хăтарма хăй халăхне.

* * *

Пирĕн тус ялта çуралнă.

Тăван ен — Хирти Турхан.

Урамсем лаштра юманлă,

Çак яла килсе кур-ха.

Пахча-çимĕç акса тунă

Ĕçлĕ халăх ку енче.

Уй-хирте чылай вăй хунă,

Вася каникулсенче.

Çĕрулми миххи те йăтнă,

Малалла

Çурçĕр çитнĕ. Митя Кудларов хавас кăмăлпа, çӳç-пуçне вĕçтерсе, ашшĕ хваттерне пырса кĕчĕ те пулĕмсем тăрăх хăвăрт утма пикенчĕ. Ашшĕпе амăшĕ выртма хатĕрленнĕ-мĕн. Йăмăкĕ вырăн çинче романăн юлашки страницисене вуласа выртать. Гимназире вĕренекен шăллĕсем çывăраççĕ.

— Ăçтан эсĕ капла? — тĕлĕнсе ыйтрĕç ашшĕпе амăшĕ. — Мĕн пулнă сана?

— Ох, ан та ыйтăр! Эпĕ нихçан та кĕтмен. Çук, кĕтмен эпĕ ку япалана! Куна... куна... ĕненме те майĕ çук!

Митя ахăлтатса кулса ячĕ те, телейĕ ытла капланса çитнипе ура çинче тăма пултараймасăр, кресло çине кайса ларчĕ.

— Ĕненме хал çитмест! Эсир ăна ăша та илес çук!

Йăмăкĕ вырăн çинчен сиксе анчĕ, утиялпа пĕркенсе, пиччĕшĕ патне пычĕ. Гимназистсем те вăранчĕç.

— Мĕн пулнă сана? Йăлт сăнтан ӳкнĕ!

— Савăннипе вăл, анне! Халь ĕнтĕ мана пĕтĕм Россия пĕлет! Пĕтĕм Россия! Çут тĕнчере коллежски регистратор Митя Кудларов пурри çинчен халиччен пĕр эсир кăна пĕлнĕ, халĕ ун çинчен пĕтĕм Россия пĕлет! Аннеçĕм! Эй, турăçăм!

Митя, сиксе тăрса, пӳлĕмсем тăрăх чупса çаврăнчĕ те каллех ларчĕ.

— Мĕн пулнă вара? Кала-ха йĕркипе!

Малалла

Çурма тĕттĕм пӳлĕм,

Çурма тĕттĕм каç...

Нихăçан та ӳлĕм

Шăппăн ан калаç.

Ма йĕместĕн эсĕ,

Ма кулмастăн хуть?

Чарăнма пĕлмесĕр

Кулăп пĕреххут.

Тен, умри этемшĕн

Кулмăп-и, каçар.

Кăмăллатăп темшĕн

Çиçĕмлĕ каçа...

Çук, кулмарăн эсĕ...

Макăрмарăн та,

Нимĕн чĕнеймесĕр

Хытрăн вырăнта.

Çурма тĕттĕм пӳлĕм,

Çурма тĕттĕм каç.

Сывпуллашас умĕн

Шăппăн ан калаç...

Кĕçех хула ыйăха путрĕ

Çутă хыççăн çутă сӳнсе;

Хуралçă Уйăх хунарне çутрĕ

Çăлтăрсене вăййа чĕнсе.

Çӳл тӳпере те Çĕр çинче

Çунаççĕ хунарсем ирччен,

Сăпка юрри юрлать тĕнче…

Пĕр эпĕ çеç çак каç пĕччен.

Çуллахи шăплăха хăратнă

Такси çунат хушса вĕçет,

Чунра аса илӳ вăратрĕ,

Куçне çаплах пĕрмай хĕсет.

Ним ăнланмасăрах утатăп —

Асамĕ йышлă ку тĕнчен.

Юлташ пулса юлма ыйтатăп

Хунарсене çутăличчен.

Мĕн ачаран хăратăп сĕмлĕхрен.

Ухмаха ернĕн хама хам туятăп.

Пĕчченлĕх. Çĕмлĕх — маншăн ĕлĕкрен

Шуйттан çуратнă йĕкĕреш. Суятăп…

Чун çăлтăрĕ сӳннĕнех туйăнать

Çав сĕмлĕхре, часрах хĕрес хуратăп.

Уçăмлă мар хăрушлăх йăтăнать

Çӳл тӳперен, тĕрлĕ мĕлке куратăп.

Пуç арпашман, çук, сывă, чиперех,

Пĕчченлĕх. Сĕмлĕх — пурнăç ĕмĕлки.

Çĕн саманан чăнлăхĕ еплерех?

Ниагари кăтăрнă шыв сикки.

Шыв ташшине тĕтрене çавăрать,

Илемлĕ курăну çак – куç ултавĕ.

Çав миражра та сĕмлĕх çывăрать,

Çылăх ăшне путайнă пилĕн тавĕ.

Хăтăлмалла, çĕршывăм, сĕмлĕхрен,

Ун чухне тин куçран пăхма вăтанĕ

Усал-тĕсел, эс çимĕн йӳç хĕрен,

Пылне-çăвне ачу-пăчу тутанĕ.

Сăртлă-туллă та çырмаллă

Вырăн пур Виръял енче.

Паттăр чăваш: Пăрттас ятлă

Пурăннă-мĕн ку енче.

Пулнă вăл патвар та вăйлă,

Пулăшнă хăй халăхне.

Вырăспа та туслă пулнă,

Хӳтĕленĕ хăй йăхне.

Хусана парăнтарсассăн

Вырăс килнĕ пир(ĕ)н енне.

Шупашкарта хуçаланнă,

Килĕшмен ку чăвашне.

Тарăхнă чăваш, туллашнă,

Вырăссене парăнман.

Пухăннă та тухса кайнă

Чăвашсем Шупашкартан.

Утсан-утсан пырса тухнă

Вăрттăн тарăн çырмана.

Шупашкаркасси ят панă

Хăйсем çитнĕ вырăна.

Çак ялта-мĕн Пăрттас паттăр

Пĕр виç ĕмĕр каялла

Пурăннă, çĕре сыхланă.

Пулнă вăл чăваш Турхан.

Вырăссемпеле туслашнă,

Туслаштарнă хăй йăхне.

Çар пуçтарнă та хăтарнă

Мускава тăшмансенчен.

Варçă хирĕнче вăл пулнă

Чăн-чăн паттăр утаман.

Ахаль мар ăна ят панă

Чăвашсем Пăрттас-Турхан.

Пирĕн çĕршĕн йывăр пулнă

Ун чухнехи самана.

Пăрттас тăнăçлăхшăн тăнă

Ирĕк паман тăшмана.

Мининпа Пожарский пулнă

Малалла

— Эсĕ-çке ку, Платон пуçана.

— Эпĕ-ха, Антун пуçана. Мĕнле çĕмĕрттеретĕн?

— Аран-аран, хул ай таран. Ху мĕнле?

— Хуллен, ерипен. Кил-ха, лар-ха тĕл пулнă чух. Калаçар. Района килес терĕн-и?

— Тупăнчĕ-ха сулланмалли. Ăçта ĕçлетĕн?

— Трактористах тесе шутлатăп-ха хама хам. Эс ăçта?

— Çав ĕçрех, монтертах. Ялтан яла чупатăн, свет юписем шутлатăп. Хи-хи-хи!

— Мĕн тата?

— Мыскара тупанчĕ ман валли.

— Мыскара тетне?

— Вăл çынна-мĕне шарламалли япала мар, пуçана. Аха. Асту, арăмна каласа ан парах.

— Мĕн мерекке вара вăл тери?

— Ялтан яла чупатăп терĕм-нç. Аха. Çĕнкасра пĕр хусах арăма свет кĕртсе патăм. Ну, пĕрмай йăлăнать те, туса парас, терĕм. Аха. Туса патăм. Унăн пурте хатĕр пулнă. Виçĕ кун тухаймарăм вĕт çакăн патĕнчен.

— Кунта санăн хăрушши ним те çук. Питĕ лайăх.

— Чим-ха, эсĕ малалла итле. Аха. Хайхи кунтан тахăшĕ пĕри маткана кайса систернĕ.

— Ну, систерсен мĕн? Манăн саннинчен хăрушрах. Эпĕ, акă, ĕç вырăнĕсĕр тăрса юлтăм.

— Тăхта-ха эç, каласа пĕтерем. Аха. Хайхи тахăшĕ ман маткана кайса систернĕ те, вăл, çил-пăспа тулхăрса, ай, тамаша, ĕрĕхтерсе çитрĕ. Эпир, леш хусах арăмпа, иксĕмĕр ларатпăр.

Малалла

Маншăн çавах: эс килни, килменни.

Канăçлăха ахалех ан вăрла.

Эсĕччĕ пуль «сывă пул» текенни,

Мĕншĕн тата урăхла хыпарлан?

Хамăн пуянлăх ман — эс пĕлменни:

Пур вăранман туйăмсем чĕрере.

Çак пурнăçра, тен, сана пӳрменни

Ман сан валли те çитет ĕмĕре.

Ак — ярайман çырусенĕн тĕрки.

Парăп ăна вут-кăвар мăшкăлне.

Вăхăтăн, кур, улшăнми кун йĕрки —

Юр ӳккелет ешĕл курăк çине...

Умсăмах

Халăх сăмахлăхĕнче,

Çар пуçĕсен ĕçĕсем

Вилĕм витĕр çул туса

Ĕмĕр юлнă упранса.

Ламттайсен кунне-çулне

Йĕрле-йĕрле пынăçем

Уçăлаççĕ çул-йĕрсем,

Авалхи ĕçĕ-хĕлсем…

…Вăштăр çилĕ вĕрнипе

Сас килет пек аякран.

Пайтул Хăлат лашипе

Вĕçнĕн туйăнать унта.

Учĕ пынăн кĕçенсе

Тек малалла вирхĕнет.

Чĕннĕ пекех утаман

Тăшмана хирĕç тăма …

Хуракасăн ялĕнче

Кун çути курнăскере,

Паттăр Пайтулăн ятне,

Манмĕç Çĕрпӳ енĕнче.

Арăмĕ те манăçман

Çĕрпӳ тавралăхĕнче.

Савнă Пайтула Мерчен,

Йывăрлăха парăнман.

Тӳснĕ тертлĕ хĕн-хура,

Пусмăр пурнăç тутине.

Ўстернĕ сăваплăхра

Ывăлпа хĕр пĕрчине…

Халĕ Улхаш енĕнче

Тăнăç пурăнăç тăрать.

Çĕнĕ ĕмĕт-тĕллевпе

Халăх малалла утать.

Паттăр çар пуçĕ

… Чĕмпĕр-Саран хушшине

Вырăс патши хушнипе,

Малалла