Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Сирĕн кил тавра йăмралăх.

Ман умра та пур йăмра.

Çавăнпа та пуль янравлă

Çуркунне ман туйăмра.

Эп сăнатăп куç илмесĕр:

Çил çӳрет касран касса.

Йывăçсем çунаççĕ хĕмсĕр,

Ешĕл çулăм хумхатса.

Асăрхатăп каçăн-ирĕн:

Хатĕрленнĕн уява

Шав кĕрлет йăмралăх сирĕн,

Кайăк çавăрнă йăва.

Кураксен çунатлă туйĕ

Каклатса вĕçсессĕн майсăр,

Кĕвĕçет пăлханнă туйăм:

Мĕншĕн ман йăмра йăвасăр?

Пусаратăп тунсăха,

Кăлăхах чĕре çунни.

Ман ăшра яланлăха

Çавăртăн йăва, савни.

Малтанах эп сана хапрăкра тĕл пултăм,

Сан çире чăвашсен улача кĕпиччĕ,

Уруна кив тăла, çăпата сырнăччĕ;

Тин ялтан килнипе эсĕ хăвăн вăйна

Хăюсăр параттăн тимĕре хускатма.

— Выçлăхпа ман ялта пурнăçăм тĕп пулчĕ,

Çурт-йĕрĕм пуяна ĕмĕре ман юлчĕ,

Мăшăрăм вилчĕ те, ачасем юлчĕçĕ,

Ĕмĕрĕм ман кунтах иртет пуль, — терĕн эс.

— Ан кулян, хапрăкра эс çеç мар ĕçлетĕн,

Юлташсем нумаййăн. Хапрăкра пĕрлешсе

Кĕрешсе илĕпĕр хамăра кирлине.

Çакăнта эс тупăн телейлĕ пурнăçна,

Кĕрешех пирĕнпе пĕрлешсе, — терĕмĕр.

Çак кунран вара эс чăнлăха тин пĕлтĕн,

Ĕçлекен кил-йышне хавассăн çыпăçрăн,

Яланах вăрçăра пĕрлсшсе çапăçрăн,

Ялăнти тăванна вăюпа пулăшрăн.

— Е çĕнес, е вилес — çапăçас, — терĕн эс.

Ирĕккĕн сывлатăн хапрăкра халь ĕнтĕ,

Савăнса пăхатăн хăв тухнă ял çине.

Кĕрешӳ пĕтмен-ха, ялĕ те япăх-ха,

Çирĕпрех çыхăнтар ялупа хапрăкна.

Пире мунча кĕртрĕç те пограничник тумне тăхăнтарчĕç. Вăрăм шинель, симĕс кăшăллă картус, сăран атă, ешĕл погонлă гимнастĕрка пачĕç. Халĕ пĕр-пĕрне паллама та хĕн. Эпĕ те хамăн юлташа, Терентьев пограничнике, аран-аран тупрăм. Терентьев Вăрмар районĕнчи Кĕлкеш ачиччĕ. Вăл ман пекех чăваш. Эх, хисеплĕ ачасем, мĕнле аван вăл пограничник тумне тăхăнасси! Хăвна ху мăнаçлă тыткалатăн, хĕпĕртетĕн.

Çакăн хыççăн пире вĕренӳ батальонне илсе кайрĕç. Унта эпир икĕ уйăх пурăнтăмăр. Вĕренӳ батальонĕ чăрăш вăрманне вырнаçнă. Йĕри-тавра ем-ешĕл чăрăшсем, хырсем. Кунĕ-кунĕпе тулта, уçă сывлăшра вĕренетпĕр. Пирĕн взвод командирĕ — Шулипа младший лейтенант. Вăл çӳлĕ те кĕрнек çын. Салтаксем каланă тăрăх, вăл çĕр те тăватă килограмм туртать. Çапла пулин те, вăл питĕ вăрт-варт çын: турник çинче çăмăл вылять, хытă чупать, илемлĕ те ӳсĕмлĕ утать. Пирĕн те, çамрăк пограничниксен, ун пекех çăмăл та пултаруллă пулас килет.

Икĕ уйăх иртсен, мĕнле вĕреннине тĕрĕслесе пĕлмелли тактикăллă заняти пулчĕ. Заняти каçхине иртрĕ. Пирĕн взводăн малтан вăрманпа каймалла пулчĕ. Эпир темиçе хутчен те канавсем, хӳмесем урлă каçрăмăр. Тăшман çук-ха. Лаштра çирĕксем, хурăнсем чашкăрса лараççĕ. Вăрмантан тухсан шывлă канав урлă каçнăччĕ кăна — ракетăсем çуталса кайрĕç. Çап-çутă. Пирĕн умра «тăшмансем» — хăва хуллисенчен çыхса тунă щитсем. Вĕсене сапаласа лартнă. Мĕн тумалла?!Кунта шухăшласа тăма вăхăт çук. Пĕтĕм пурнăçа секунд татса парать. Эпĕ, çутă пулин те, çĕр çине выртмарăм. Мĕншĕн тесен, выртни усă памасть: «тăшман» питĕ çывăх тата пире аванах «асăрхарĕ».

Малалла

Э. Юрьева

Ак сăрт-тусен вăхăчĕ...

Гийом Аполлинер

Таçта çуралакан сассен

çӳçентерӳллĕ тĕтринче

органăн вĕçленми хоралĕ

йывăрланса çĕкленнĕ май

ылтăнланма пуçланă евĕр,

пур маншăн — тĕрлĕ илемрен

чи тĕплĕ, манăçми Илем:

вăл — Çĕрпӳ енĕн сăрчĕсем, —

эп вĕсенчен инçе чухне

вĕсен тĕлĕкри пек кĕрлевĕ.

Çав сăртсене аса илсен

«Алран кайми аки-сухи»

таçта пуçлать пек янрамашкăн, —

каçхи хир тăрăх ман ăсра

мăн йыш çул тытнăн васкамасăр;

эп вĕсенчен инçе чухне

ăрша хумĕсенче вĕсем

пурнаççĕ пек, стихия евĕр:

кăштăртату, пăшăлтату,

чĕр кĕмĕл пек чĕтрев илемĕ...

Çĕр тăрăх халăхăн хунтин

тĕрекĕсем вырнаçнă пек,

вĕсен мĕлкисене куратăп;

çав çĕрсенчи çут сывлăш та

таçти юратнă чун пек çывăх;

вĕсен сăмахсăр кĕввинче —

Малалла

Илем ăсти, ан çывăр...

Б. П.

Хĕл иртет... Ĕçлемесессĕн

Сисĕн: ăс-тăн иксĕлет,

Калăн: пурăнăç иртет...

Пур-ха шур кĕтрет — хĕл чунĕ!

Ача ăсĕ пек таса...

Юлтăр — лăпкăн çуталса.

Пултăр сан куну — ĕç кунĕ:

Хĕл сăнне сан ачалла

Курмалла, кăтартмалла.

Ан хăра: тем те пĕрлештĕр

Пĕр пулса пĕр сăнарта:

Тĕксĕм хир, сенкер ката;

Лăпкăн çырăнтăр, йĕрлештĕр

Чĕрĕ çăлтăрăн çути —

Чĕрепе çĕре çити!..

Кĕлчечек аса килет-и, —

Кĕрт — васкавсăр çутипе,

Сад чĕри пек пăнчипе...

Пăшăлтат: «Манпах — тивлетĕм!»

Çĕр çинчи кашни куну

Пултăрах — хавхалану...

Емĕрне те сирĕлмессĕн,

Шурă çутă — хăнара,

Туссенче, йышра, чунра!..

Хĕл иртет... Ĕçлемесессĕн

Сисĕн: ăс-тăн иксĕлет,

Калăн: пурăнăç иртет...

N. N.

Мĕскер сунам чуну хытса çитсессĕн?

Ак пĕр сĕнӳ. Умри ют ачана

Эс — кур. Тăнла. Ик-виç сăмах ăна

Кала — çемçен... Сасартăк илтĕн эсĕ

Ун хуравне: «Эс лайăх калаçан».

(Ку — чăн пулни! Çакна эп хам илтсеттĕм!)

Эппин, халь тин эс вĕренме пуçлан

Калаçăва гаЛ. Çӳçенсе сисетен:

Хальччен иккен çакна та эс пĕлмен,

Юратура — тин букваре уçатăн!

Хăрушă, Эс халь пĕтесле чĕтрея.

«Йăлт йăнăш пулчĕ. Пурнăç пĕтрĕ», — тен.

Пĕтмен. Ăнлантăн. Çĕнĕрен пуçлатăн

Халех пуçла. Паян та — ĕлкĕрен.

Кĕр çитнĕ май,

Кĕр тулăх май

Мĕн чухлĕ савăнăç.

Ай-хай

Туйсем кĕрлеççĕ ялсенче.

...Эп пултăм шăллăм туйĕнче.

Тусай хĕрне качча вăл илчĕ,

Тулса тăрать туй кĕреки...

Кайран та калăп ун пирки,

Халь кин çинчен калассĕм килчĕ.

Кам таврашсем — ыйтса пĕлмен,

Пуян-и ашшĕ — тĕпчемен.

Хĕр япали — миçе сăхман,

Миçе минтер —

Эп шутламан.

Пурнатпăр урăх ĕмĕрте.

Юрла-ташла, кин, хĕпĕрте.

Сăну-пуçу — çурхи чечек,

Чĕлхӳ — чĕвĕл чĕкеçĕн пек,

Яштак пĕвӳ сан — шурă хурăн,

Тăратăн пĕтĕм куç тулли.

Пул вашават,

Килйышлă пурăн,

Юратура эс телейли.

Эс пирĕн çын, эс паянтан

Пĕр пек хисеплĕ те пĕр тан.

Тапранчĕ туй,

Мăн пӳрт кĕрлет.

Курка çĕклет хăна-вĕрле.

Кĕрекере ав мăнакка

Хуллен калать пĕр тăхлача:

— Эпир вĕт тухрăмăр качча...

— Çапла, — тет лешĕ, — тамăка...

Ĕнтĕ ташă пуçланать.

Тухрĕ икĕ пуçана...

Йăл-ял çиçет сар Уртемей,

Тинех вăл тупрĕ чăн телей.

Малалла

I

Ку тăрăхра Хирпи ялĕ чи пысăккисенчен пĕри. Кунта ултă яла пĕрлештерсе тăракан «Авангард» колхоз правленийĕ, çыхăну уйрăмĕ, вăтам шкул, виçĕ пысăк лавкка, пульница, Культура керменĕ, ача пахчи вырнаçнă. Ял çыннисемшĕн ĕçĕ те çителĕклĕ: колхоз выльăх чĕрлĕх — ĕне, сысна, сурăх, лаша — самăртать, пĕрчĕллĕ культурăсем çитĕнтерет. Улма-çырла сачĕ те пур.

Хуçалăха çак ялтах вăтам шкул пĕтернĕ, ӳссе çитĕннĕ Василий Михайлович Ионов ертсе пырать. Вăл çамрăк-ха, вăтăра та çитмен. Ял хуçалăх институтĕнчен хĕрлĕ дипломпа вĕренсе тухнă та тăван ялах таврăннă. Парти райкомĕпе район ĕçтăвкомĕ çамрăк специалиста хăйсемех вĕрентсе кăларнă: Василий Михайлович колхоз стипендиачĕ пулнăскер. Çемье çавăрма ĕлкĕреймен-ха.

Ăна ытла та пысăк хуçалăха тытса пыма Саратоври аслă парти шкулĕнче туптаннă Николай Сергеевич Кузнецов пулăшать. Колхозăн парти организацийĕ пĕчĕк мар — çĕре яхăн коммунист. Хирпи ялĕ хуларан аллă çухрăмра кăна вырнаçнă пулин те, ялта çамрăксем тытăнса тăраççĕ-ха. Комсомолпа профсоюз организацийĕсем председателе социаллă тата культурăпа, спортпа çыхăннă ыйтусене тивĕçлĕн пурнăçлама хавхалантарса тăраççĕ.

Малалла

М. А.

Эп саншăн — роза çутине ялтратрăм,

Çеçкисене чунра суйла-суйла;

Ун çутипе поэзие çутатрăм —

Эс çук пулсан та — ĕмĕр çунасла.

Эпиграфран ку пулĕ — эпитафи,

Анчах — эп ăсансан çеç, — чылайран!

Халь, кунăм пур чухне, — чĕремĕн тавĕ

Хĕрӳ пăшăлтату пек — санпалан.

Кави Юлдашева

Ман ял мар та, — пур пĕрех

ытларах юратмалла

пулнă манăн çав яла:

халăхне кăна та мар, —

палламан-курманнине,

иртене те çӳрене,

ун сăнне, ун пиншакне,

инçетри ĕмĕлкине;

ытларах юратмалла

пулнă манăн ун шкулне:

шкул йышне кăна та мар, —

çав училищĕн çуртне,

ун хапхийĕн хăмине,

унăн штукатуркине;

ытларах юратмалла

пулнă çав райцентра:

ун клубне кăна та мар, —

ун кашни çулне, çуртне,

пахчари вĕлтĕренне,

унăн кивĕ кĕперне,

çав кĕперĕн карлăкне...

Туссене çеç мар иккен

ытларах юратмалла

пулнă манăн... Çав яла

(паянхи тунсăхăма

ун чухне пĕлес пулсан)

ытларах юратмалла

пулнă манăн...