Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

О. Таллеровăна

Курман та пуль эпир ăна хĕлле.

Кĕре вара — ирттернĕччĕ пĕрле.

Вăл — вилнĕ пекчĕ... Эпĕр ун чухне

Туймарăмăр питех вăл пуррине:

Вăл — çук пекехчĕ, эпĕр, этемсем,

«Вил çутçанталăк», терĕмĕр ун чух.

Пурнатпăр-и? — Мăнаçлаймалăх çук,

Пурнатпăр — кунсерен ватăлнăçем.

Хĕл иртрĕ. Мĕн пиллерĕ вăл сана?

Вăй çук. Илем те чакнă. Çав кăна.

Ак, халь куратăп — çавă туратах,

Вăл улшăннă, вăл çитĕннĕ. Анчах,

Вăл çĕнелсе анчах иккен ӳсет!

Вăл ватăлать. Анчах та çĕнелет

Вăл, тин çуралнă пек, çуллен-çулах!

Калать сана: «Тен, эс те çĕнелен?

Тĕн, Çĕнĕлĕх кăшт урăх пуль çынсен.

Анчах та пĕл эс: Çĕнĕлĕх пурах».

Сыв пул, турат. Тавах сана, турат.

Кайран, паллах, çак тĕм типсе хăрать.

Анчах кунтан кайман пек çухалать...

Çĕрте вăл. Сывлăшра — мĕлки ун пур!

(Каллех — хĕвел. Каллех каять ав юр.)

Мĕлке çеç мар. Ак, çĕнĕ тĕм — каллех.

Те урăх тĕм вăл... Те каллех — хăех!..

Вилми чун, ман анне!

Мăнăн чун Элчине

сан вялми кĕллӳсем ман пирки калĕçин!..

Кам эп халь? — пĕтĕм пурнăçшăн ывăннă çын.

Йăлăнсам маншăн эс!

Турă панă кĕтес

вăй пӳрсе пиллĕ пултăр кăштах та пулин...

Тархаслатăп.

Аминь.

Ку пĕве çитсе те хĕршĕн

Эп урам тăршши виçмен.

Куртăм та сана эп темшĕн

Çунтăм. Сисрĕн-и?

— Сисмен...

Ир-ирех, килет çеç шуçăм,

Эп тухаттăм акана.

Сан çинчен каймарĕ куçăм.

Сисрĕн пулĕ?

— Кăшт кăна...

Халăхпа эп утă çултăм,

Ман паккусăм тикĕсчĕ.

Сан çине пăхса йăл култăм.

Сисрĕн пулĕ?

— Сиснĕччĕ..

Тулă хӳхĕм ӳсрĕ, выртăм.

Халь кĕретĕп авăна.

Юратса сана эп ыртăм.

Сисрĕн пулĕ?

— Аванах...

Пичкене сăра та тулĕ

Туй тумашкăн кĕр çитсен.

Юратни сан урăх пулĕ?

Каласамччĕ?

— Çук, сисмен...

Макар Макарч пĕр больницăра татти-сыпписĕр вунă çула яхăн ĕçлет. Ăна таврари халăх пурте паллать. Макар Макарч, тесех чĕнеçĕ.

Макар Макарч авланман çын, япшар фельдшер. Çавăнпа та вăл больницăна пынă хĕрарăмсемпе пӳлĕмре чылаях та пуплесе ларма юратнă. Анчах паян пĕр çамрăк хĕрарăм та курăнман, ват карчăксем çеç кĕре-кĕре тухнă. Кун каçиччен вăл, пĕр илемлĕрех хĕрарăм курăнмасан, ĕçлеме пултарайман. Çавăнпа та паян кĕрхи çанталăк тĕслĕ ларнă.

— Кĕме юрать-и, Макар Макарч?

— Кĕрĕр, кĕрĕр.

Çутă пушмаклă, шурă шупăрлă, пурçăн тутăрлă пĕр кĕрнеклĕ хĕр кĕрсе тăчĕ пӳлĕме. Тутăр вĕçĕпе тутине хӳтĕленĕ. Те вăтаннă пек пулса, нимĕн те чĕнмест.

Макар Макарч ку хĕртен хăй те вăтаннă пек пулчĕ. Анчах сасартăк кĕрхи сăнне пăрахса çурхи сăнпа улăштарчĕ. Хăйĕн кăтра çӳçне ĕнсе çинелле шăлса, çӳхе тутисене кулнă пек туса, сăмах пуçласа ячĕ.

— Килех, мĕн сăмахпа-ха, хĕрĕм?

— Шăл.

— Çан пек илемлĕ хĕрсен те шăл ыратма пĕлет-и вара?

— Уямасть пуль вăл.

— Хитре хĕрсен ыратмасть, теççĕ те.

— Хитрисен ыратмасть пуль те, эп хитре мар çав.

Малалла

Пĕтĕм çылăхăма халь асра çĕклекен,

Кам эс, чун Хуралçи?

Чун Тӳрийĕ патне чĕнме килтен иккен,

Хурлăх, Турă тарçи.

Чар Эсрел элчине, — ан васкатăр килме!

Эп сунни — çак анчах.

Тен, сăваплă Йыхрав чĕрере йăл илме

Пултарайĕ кăштах.

1

Шухăшлатăп хăш чух: çын мĕнпе пурăнать?

Тен, тăватă хăват этеме хураллать:

Пĕри — Сывлăх иккен, Мул теер теприне,

Авалтан Влаç тееççĕ çав виççĕмĕшне,

Тата мĕн-ши тепри? — Иăнăшмастăп пуль эп:

Вăл — çынсем хушшинче пире пӳрнĕ Хисеп.

Çылăхпа пархатар пур-мĕн çак вăйсенче,

Ыррине çеç илмест вĕсенчен халь тĕнче.

Çын чунне пĕтерме астарать-тĕр юри

Çынлăха маннисен çак тăватă турри!

2

Сывлăха асăнар. Мĕн унран пахарах?

Халь ак сывлăхсăрри — сыввинчен вăйлăрах.

Сывлăха астарать пур çĕрте те усал.

Мул пиркн — пуплем мар, уншăн çук ман вăй-хал.

Влаç — ик енлĕ хăват: кирлине йышăнар,

Ун тарçи пулар мар, çын хуçи пулар мар.

3

Чăн та, кирлĕ çынна кăшт управлă Хисеп,

Тен, айван ăсăмпа ăна суннăччĕ эп,

Туяс тенĕччĕ, тен, ун сыхчуллă вăйне!

Эп, хальччен пĕлменскер, пĕлес çук вăл мĕнне.

Ытларах та калам: чăнласа эп пĕлни —

Пур пек çынлăхăма çылăх евĕр туни.

Сăнарлам: пулăсем çуралаççĕ шывра,

Малалла

Ик вĕри тута кăварĕ

Пĕр кăвар пулса çунсан,

Савăнса каччи каларĕ:

— Йӳçĕ мар иккен... сухан.

Пахчара пике çӳренĕ.

Каччине вăл пĕр çеçке

Чĕрмелли сухан çитернĕ:

«Йӳçĕ мар-и?»

— Тутлă-çке...

Тутлă та... куçсем шывланнă,

Каччă «йĕрнĕ» пĕр кана.

Юрату çапла пуçланнă.

Йӳç сухан — сăлтав кăна.

Хура Йăван Хăвакли

Юхтаратчĕ хăватли.

— Тупăшлă япала! —

Тетчĕ Хăвакла.

Комсомолка Анюк

Асăрхарĕ ку ĕçе:

— Куна чăтма çук, —

Терĕ хĕрсе.

Ларчĕ, çырчĕ хаçата,

Тĕрлесе шур хута:

«Хура Йăван Хăвакли

Юхтарать хăватли.

Укçа пухать çӳпçине,

Инкек кӳрет çынсене.

Ӳсĕрпе Емелкке

Çухатнă çĕлĕкне.

Сăмакун ĕçнипе

Нил çапăçнă кӳршипе.

Арăмне Микула

Хĕненĕ ĕçке пула.

Пĕтерет ку Хăвакла.

Ăна халех чармалла!»

Çитрĕ унта пĕр çын çиçтерсе,

Ыйтрĕ тĕпчесе:

— Хура Йăван Хăвакли

Эсĕ пулатăн-и?

Юхтаран теççĕ хăватли.

Мана памăн-и?

Шăнтăм çил çинче...

Каятăп инçе.

Эпĕ кунти мар.

Ан хăра — пулсан пар —

Терĕ хăна

Ун-кун сăна-сăна.

Шутлать Хăвакла:

«Мĕн хăрамалла?

Йĕркеллех ку хăта

Уринче — çăпата.

Мăк сухаллă.

Сулĕ — пĕр аллă.

Милици сăнĕ çук.

Сутас килех килнĕ чух».

Çийĕнчех сасăпах каларĕ,

Хăнана хавхалатрĕ: —

Малалла

I

Нумаййăн весем. Пĕр теçеткене пĕрре çеç çитмест. Тĕрлерен çитсă, сатин кĕпе-йĕмсем тăхăннăскерсем пĕр учрежденин кил картишĕнчи тусанлă сарайĕнче шуй пуçараççĕ. Пĕри ăна калать, тепри тепĕрне калать, виççĕмĕшĕ ик уран сиксе пурне те хăйне илттересшĕн.

Ку çӳллĕ, сарлака сарайне вĕсем кашни кун пуçтарăнаççĕ. Ирхине тăхăр сехетсем хыççăн пуçтарăнаççĕ те мĕн каçчен çакăнта айкашаççĕ. Хушăран çеç урамра рессорлă тăрантас сассипе лаша таканĕ сасси чăнкăртаттарма тытăнсан уçă тăракан хапхаран учреждени çумĕпе тротуар çине чупса тухаççĕ.

— Ку кам ашшĕ пулчĕ, пит хытă вĕçтерсе иртсе кайнăскер, инженер карттуслăскер сан аçу вĕт вăл, Юрий?!

— Ман! — тесе хыттăн, пысăк çын пек каласа хурать вара Юрий. — Сан аçун кун пек карттус ĕмĕрне те пулас çук!

— Ман аттен сатто çӳçĕ... пăрçа урапи пек! — чи асли вĕсем хушшинче — сторож ачи — Çитăр. Вăл тăххăр тултарнă. Чи кеçĕнни, пиллĕк анчах тултарнăскер, машинистка хĕрĕ, Нина. Тротуар çинче çапла тавлашса кайма тăнине курсан сторож ачи Çитăр яланах сассине мĕнле те пулсăн пысăкрах тума тăрăшса:

— Ну-ну, пăрахăр волокитчиксем пек хăтланма, сарайне айтăр! — тет.

Малалла

(Реквием вырăнне)

Çӳренĕ çĕртен çитме май килсен

Çитсе тапта ман тăпрама...

П. Хусанкай

(Сăн ӳкерчĕк айне халалласа çырни, 1957).

Акă ун кĕнекисем,

пилĕк-ултă кĕнеки...

Калăн — ун япалисем,

калăн, — ал ăсти вилсен

унсăр юлнă ал пăчки...

маншăн — çавăн пек вĕсем, —

сăвă пуххисем çеç мар,

«вилĕмсĕр аç-тăн» çеç мар!

Тен, платник япалисем

вăл вилсен ун ывăлне

туйăнаççĕ çапларах:

вĕсенче куллен-кунах

ал ăшши упраннă пек,

тăлăха пĕр çав анчах

сасăсăр ăшăтнă пек... —

«Камччĕ саншăн вал?» — тесен

шăллăмăрсене шавах

хурланса чун-чĕререн

калăп эпĕ пĕр сăмах:

ăшăччĕ вăл, ăшăччĕ!..

Тăлăх ӳснĕ ачасем,

кăшт çырма пуçланисем,

çав ăшша кăштах туйма

туртăнатчĕç ун енне, —

ват салтак, вĕсен чунне

вăл пĕлетчĕ ăшăтма, —

Малалла