Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

(«Дагестан —

сăрт-ту çĕрĕ» ярăмран)

Кахибри çу каçĕ,

ыйăх пиллесем!

Шуррăн палăраççĕ

сакля тăррисем.

Пĕчĕк ылтăн пĕлĕт

ту çине шăвать, —

те курать ыр тĕлĕк,

те сӳнме хăрать.

Айлăмсем хуралчĕç,

çутă — çав кăна, —

ту хысакĕ чарчĕ

ирчченех ăна.

Вăранатăп: пур-и?

Пур-ха, çавăнтах.

Çав-çавах вăл шурă,

лăпкă çав-çавах.

Ак тепре пăхсассăн

куртăм: çук иккен, —

нихăçдн каймассăн

хăнăхса çитсен...

Çавăн евĕр пулĕ

асăм та кунта,

çунĕ, çиçĕ, — юлĕ

савнă вырăнта.

Чĕрĕлĕ, лăпланĕ

хăйĕн еккипех.

Пĕр-пĕр каç ăсанĕ,

лăпкă пĕлĕт пек.

Эх, Михала, Михала!

Часрах ĕçе каймалла.

Анчах эсĕ мухмăрла.

Пуç ыратать пулмалла?

Пуç, пуç, пуç, пуç.

Шыçса тухнă хăрах куç.

Мухмăр тени мĕн тени?

Кĕленче тĕпне йĕрлени.

Çут кĕленче тĕпĕнче

Михалашăн çут тĕнче.

Ух, ух, ух, ух.

Киле çитме хăват çук.

Киле каяс вырăнке

Лекнĕ çырма варрине.

Çырма тĕпĕ — лачака.

Михала, ав, — пылчăка.

Рас, рас, рас, рас.

Пылчăкран мĕнле тухас?

Каччин-каччин качаки

Хӳре тăратса çухăрать.

Пирĕн Михала ухмаххи

Лачакара кăшкăрать.

Ит, ит, ит, ит...

Чăннипелех ку камит.

Тăрать, тăрать, тăраймасть,

Ура ярса пусаймасть.

Ни малалла-каялла.

Хăш еннелле каймалла?

Пылчăкалла,

Татах, татах шалалла.

Пылчăк çине йер тăвать,

Малалла

Çӳрен хĕвеллĕ Пушкăртра

Çӳретĕп эп эрне.

Мĕн чухлĕ шыв çак вăхăтра

Тăванлăх кĕперне

Сарса хумарĕ çул çинче?

Мĕн чухлĕ хыр-вăрман

Хăйсен янравлă юрринче

Пире телей сунман?

Уй анлăшĕ, çаран тăршши

Саламлă пур çĕрте.

Турамăш курăкĕн шăрши

Симпыл пек ӳсĕртет.

Тӳпе кăвак ирпе тăрсан.

Кăнтăрлапа тинкер —

Шевле çуса тасатнăран

Хĕр куçĕ пек сенкер.

Çăлкуç чĕнет-и хăй патне —

Пыратăн тĕлĕнсе:

Миçе валак тăсать алне

Тулли курка сĕнсе?

Туремлĕхрен кăштах иртсен,

Çул ту çине хăпар

Кунта çил çулĕ, хăй çинчен

Урал ярать хыпар.

Туйса пуль ырă хыпара

Приютовă енче,

Белебейре, Юлтазара

Çĕрле çап-çут тĕнче.

Эп астăватăп: çитнĕ каç,

Туймазара ансан,

Пирĕн йышри пĕр хĕрупраç

Шалт кайнăччĕ ăнран.

Вăл вакунра вăраннăскер,

Çутта пăхать ун-кун:

— Тархасшăн калăр, ку мĕскер —

Малалла

Пĕр станцире пирĕн вакуна шукăль тумланнă çамрăк пырса кĕчĕ те, кĕнĕ-кĕменех, проводница çумне çыпçăнчĕ.

— Вакунта çын мĕншĕн нумай? Ăçта лармалла кунта? Вырăн çук çĕре билет ма сутаççĕ?

— Вырăн пур. Ак кунта, хамăр çума килĕр, — тесе, эпир ăна вырăн тупса патăмăр.

Хăй ĕçĕпе унта-кунта çӳренĕ хыççăн, проводница пирĕн пата пычĕ. Шукăль каччă каллех ун çумне çыпçăнчĕ:

— Вакунта мĕншĕн пăчă? Кантăксене уçмастăр, пассажирсемшĕн тăрăшмастăр! — тет.

— Халĕ каçа хирĕç аптăрамалла мар, кăлăхах тиркешетĕр, — терĕмĕр эпир.

Шукăль пассажир пирĕн еннелле кăн-н пăхрĕ те: «Мĕнле кăлăхах? Мĕнле апла? Вăкунта çакăн пек пулмалла-и? Мĕншĕн вĕсен хутне кĕретĕр?» — теме тытăнчĕ.

Каярахпа вăл шыв ĕçме кайрĕ. Вăл чĕрре кĕрсе тавлашни аякранах илтĕне пуçларĕ:

— Шыв мĕншĕн сивĕ? Мĕншĕн вĕретместĕр? Çынна мĕншĕн хисеплеместĕр?

— Вĕретнĕ, ара, сивĕнчĕ пуль, — терĕ проводница.

Разъезда çитрĕмĕр. Вунă минут тăмалла. Шукăль пассажир унăн-кунăн уткалама тапратрĕ:

— Мĕншĕн капла нумай тăратăр? Мĕнле йĕрке ку? Çитес çĕре хăçан çитмелле?

— Эсир ытла канăçсăр-çке. Ара, поезд шăп та лăп расписанипе çӳрет, — ăнлантарчĕç ăна пассажнрсем.

Малалла

Г. Юмарта

Эп сан патна çырса туя пуçларăм:

«Мĕн тес?», «Мĕн тăвăн?» тетĕп час-часах.

Мĕн тăвăн? — Тăвасса эп тукаларăм,

Тăваймăп тек е тумăп — хăвăртах.

Эдгар¹ каларăш, эп пĕр ту сăнарăм,

Ялтрать çав ту çинче хăруш сăмах:

«Désespoir»² — ак французла каларăм.

Мĕн тăвăн? — чăвашла — калас çуках.

Музыкăраччĕ чун! Анчах мĕн евĕр

Ӳсет таçта та Çĕрĕклĕх сĕрлевĕ,

Иртĕхӳ çеç — ăс ĕçĕ вырăнне.

Çапах — ик-виçĕ çутă эп куратăп,

Эп — çав шутра — тĕттĕмлĕхре сăнатăп

Сан сăнарун ыр халлă çутине.

Сукмакăм, хир сукмакĕ

çитет вăрман хĕрне.

Илсе кĕрет вăл акă

тăваткăл ĕшнене.

Ман ыйхăм-юмахăм

чиперрине туйса

утатăп эп вăраххăн

тунсăхăма манса.

Куккук-и е сирена

кăшт сас парать таçта?

Каç çутипе хĕрелнĕ

шыв хĕрринчи ката.

Мĕлке ак картлăн-картлăн

ӳкет сулахайран.

Ӳссе ларать хăватлăн

унта хура юман.

Турат çине пусатăп —

шăнтать вăл урана.

Никам та çук, туятăп, —

пĕртен-пĕр эс кăна.

Çулçа та хускатмасăр

эс ĕшнене кĕрен.

Мана та курăнмасăр

ман тĕлĕкре çӳрен...

Унеçĕм ĕçкĕре-хăнара

Ĕçрĕ ăш сăра:

— Лайăх тунă сăрине,

Яма пĕлнĕ хăмлине.

Кăпăклă,

Ĕçме вăхăтлă, —

Пуплесе илчĕ сăмах майĕпе,

Йăвашшăн ерипе.

— Нимех те хатĕрлемен те эпĕр...

Сăри килĕшет пулсан, ĕç-ха тепĕр...—

Тыттарчĕ килхуçи арăмĕ алтăр.

«Унеçĕм хырăмĕ сарăлтăр», —

Терĕ пулас ăшĕнче.

Çавăн пек туйăнчĕ куçĕнчен.

— Хать тесен хатĕрех!

Ах, сăри сим пекех! —

Çавăрса хучĕ Унеçĕм виççĕмĕш алтăр.

Епле çивĕч те паттăр!

— Кавруç!

Пăх кунта: укçа пĕр ывăç.

Хушатпăр пулĕ çуттине?

Вĕçтер сăмакунçă патне! —

Хĕрсе çитнĕ Унеçĕм

Тăпăртатрĕ пĕр вĕçĕм,

Укçисене силлесе,

Эрех валли пиллесе

Пачĕ Кавруçа!

— Ме, пул хуçа!

Тупса кил эрех.

Ĕçетпĕр пурпĕрех!..

Вĕçтерчĕ Кавруç Унеçĕм укçипе

Вăрттăн, сарайсем хыçĕпе —

Эрех шырама —

Кайри урама.

Кавруç часах таврăнать,

Хаяррипе хăналать.

Ĕçеççĕ эрех

Пĕр черкке, тепре...

Ĕçнĕ хушăрах

Тиврĕ пĕрне сахалрах:

Малалла

Тунсăхласан кил-çурт та тăвăр,

Йĕплет тем мурĕ кăкăрта.

Эппин, çула пуçтарăн хăвăрт.

Билет тӳрех ил Пушкăрта.

Силлет вакун пĕр-икĕ талăк.

Тахши пĕлтерĕ: Юлтаза!

Туссен алли кĕç ыталать ак,

Куратăн çывăх юлташа.

Кĕтет сана вăл:

Чей вĕретнĕ,

Шур вырăн сарнă пăлтăра.

Ир вăранма кунта вĕренĕн, —

Иптеш, ĕçчен çын, ир тăрать.

Хăна пулмашкăн килнĕ çеç-и?

Тăхтавсăр эс çула васка.

Выртан каска мăкланнă, теççĕ,

Якалнă, тет, çӳрен каска.

Халапĕ мул пирки-мĕн çакă,

Тупра çине халь алă сул.

Ӳт-пӳ виçи кăштах сан чакĕ,

Чуну туянĕ хаклă мул.

Пăр пек шыва кĕрсе эс уçăл,

Ту тăррине ырмасăр çит.

Ăшу хыпсан — çăл, акă.

Ку çăл —

Кунти илемĕн пĕр шăрçи.

Ишимбайра кăлар эс нехтă.

Йышпа выр тырă Тӳртлĕхре.

Кĕстенлĕ тăрăх хĕп-хĕрлех тăм,

Çап кирпĕч пĕр-пĕр эртелре.

Ялта хĕрет-и вăйă-кулă —

Туй ачилле сиксе ташла.

Чăвашсене кунта тĕл пулăн, —

Калаç тăван пек чăвашла.

Малалла

Кашни кунах çакăнтан пуçланнă ĕç кунĕ.

— Хĕрсем, сакайне кĕрсе улма илсе тух-ха. Васкарах пĕçерес, — тăратнă вырăн çинчен кашни ир хăйĕн хĕрсемне Пракух арăмĕ Пăраски.

— Илсе тухниех пур кăмака айĕнче, — вырăн çинчен васкаса тăрса кăмака айĕнчи улмана шуратма тытăннă пĕчĕкçеç питлĕ-куçлă, эреветлĕ-теветлĕ, сарă хĕр Маюк.

Анчах паян йăлт урăхла. Урăхла пуçланчĕ ĕç кунĕ.

— Сыснасене панă-им кунти улмасене, инке? — тĕлĕнчĕ Маюк, кăмака айĕнчи иртнĕ каç улмапа тултарса лартнă пушă алтăра тытса.

— Çук...

— Кунта улмасем çук-çке...

— Сан кахаллупа. Илсе тух çĕнĕрен!

Чылайччен тĕлĕнсе тăчĕ Маюк. «Илсе тухаймарăм-ши вара иртнĕ каç? Çук. Илсех тухрăм. Лайăх астăватăп. Инке мăшкăлать пулас. Çук. Илсех тухрăм. Шăп сакайĕнчен тухнă чухне хăйă сӳнчĕ. Ак, çакăнта лартрăм. Халь...»

— Мĕн сĕнксе тăратăн тата? Кĕрсе ил! — шухăша кайнă хĕрсемне кăшкăрчĕ инкĕшĕ.

Сакай алăкне вăрахăн уçса анчĕ сакайне Маюк. Хăрарĕ. Çӳçенчĕ. Куçне-пуçне шăлкаларĕ.

— Ай-уй! Ай! — сакай шăтăкĕнчен улмасем вĕçе-вĕçĕн тухса кайнине кура кăшкăрса ячĕ Маюк.

Малалла

Н. Ч.

Çапла, пăхасса та эс çӳллĕ пăхатăн,

çапла, пăхнă май эс пуçна каçăртатăн, —

мĕне-ши çапла ăсунта тинкерен?

Тен, чун çӳллĕшне эс çапла палăртатăн,

ăна ху сисмесĕр мана пĕлтерен.

Ас вăйĕ — виçевлĕ, ăна эп пĕлетĕп, —

унра перекетлĕ пулма вĕренетĕп;

ăшри хумхану палăрать-и сайра? —

Чун çӳллĕшĕ çеç упрансанччĕ теетĕп, —

ялан, ман тĕрек пек, пурнать вăл санра.