Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Эс пирĕнтен те çамрăкрах,

чăваш поэзин чаплă ашшĕ.

Эс — иртнĕ кун. Çав вăхăтрах —

эс халăх кăмăлĕн малашĕ.

Эс — пирĕн аслă çĕнтерӳ,

эс — пĕтĕм çут çанталăк панă

асамлă вăй, тĕлĕнтерӳ.

Çĕршыв хăйне санра упранă.

Эс, çӳллĕ пăнчă пек, — пĕрре.

Çĕршер çĕрте асра тытмалăх

сан сассупа историре

ялан калаçĕ пирĕн халăх.

П. Хусанкая

Ача-пăча!.. Хĕлле çил витĕр

чупса кĕреççĕ те пӳрте

тем тупнă пек калаççĕ: «Питĕ

«сана саватăп эп, атте!»

Кайран вара — янах хуралĕ, —

тирпейлĕ, ăслă йĕкĕтсем

шухăшларах пуплеççĕ халĕ, —

шухăшларах юратнăçем.

Çапла-çке юрату юмахĕ:

хуллен кĕрет вăл йĕркене.

Ĕнер çеç пулнă пек, асрах-ха

упратăп Шупашкар каçне.

Эп унăн кантăкне сăнатăп,

лере, тăваттăмĕш хутра,

ун мĕлкине хăш чух куратăп

вăл иртнĕ чух çут ункăра.

Ах, Вагнер, эс çапла тинкернĕ

тахçан Бетховен мĕлкине,

эс музыкăра çеç çитернĕ

ăна курас ыр ĕмĕтне.

Тен, çывăх Моцарт пит инçе пек

такамшăн туйăннă çапла...

Эп çакă виçепе виçетĕп

ун чух пăлханнă кăмăла.

Тен, халь урăхларах куратăп,

ăна çапла тинкернĕскер,

тен, канашне сахал тăнлатăп,

унччен савса итленĕскер?

Эппин, ман кăмăла пĕлтерччĕр

Малалла

Шарлак Слакра шыва кĕресшĕн

Вăр-вар анатăп çыранран.

Ирхи хĕвел, çĕн кун кĕрӳше,

Чупать хир урлă çаруран.

Питне вăл çурĕ, ывçинчен

Çут тумламсем ӳксе йăл кулчĕç.

Тен, çавăнпа пуль, кулă юлчĕ

Каçчен çиçмелĕх шыв çинче.

Вĕт хумсемпе шакăлтатса,

Шыв калаçса иртет хăй тĕллĕн.

Вăл сывлăм куçĕ пек таса,

Хĕвел çинче çунать вут-хĕмĕн.

Вак чулсене сирсе чăл-пар

Юхать, мана курмасть-и, тен?

Кам уншăн эп? Никам та мар,

Вăл ман ята пĕлмест, илтмен.

Асри ятсем унăн хăйĕн пур:

Поэзи ашшĕ — Кĕçтенттин.

Якку Ухсай, — çынни маттур,

Вĕр-çĕн роман пĕтерчĕ тин.

Вĕсем çак пĕчĕк шыв çинче

Кун курнă, илнĕ хум вăйне.

Ишме çул тытмă пит инçе —

Тăван поэзи Атăлне.

Пур çăлкуçа пĕрле пухсассăн,

Юрлать шыв йăлтăр ирсенче.

Шăнкăртатса çак кĕмĕл сасă

Янрать чăвашăн сăввинче.

Сасси миçе чунра вăратрĕ

Чĕлхен хĕрӳллĕ туйăмне?

Малалла

— Сывă-и, лайăх çӳретĕр-и? Мĕнле пурăнатăр? — пырса ал патăм ялтан хулана килнĕ юлташа курса.

— О-о, сывă, сывă! Лайăх çӳретпĕр. Питĕ те аван пурăнатпăр.

— Çемьесем мĕнле çӳреççĕ?

— Аван çӳреççĕ. Пурте сывах-ха. Пĕр... карчăк суккăр пулса ларчĕ те, тата ача çăвĕпех çăпансемпе асапланать. Ытти енчен... Э-э лайăх çӳретпĕр. Пурте сывах-ха.

— Больницăна илсе кайса пăхман-и?

— Больницăна... Илсе кайса пăхаймарăм-ха çав. Ерçӳ çук вĕт, хăвах пĕлетĕн. Кунĕн-çĕрĕн ĕçре. Ларса та канмалла мар.

— Çав ĕнтĕ, çав. Чылай ĕçкунĕ ĕçлесе илтĕн пулĕ ĕнтĕ кăçал?

— Чылаййи качки... Нумаях ĕçлеймен вара эп кăçал. Ерçӳ çук, хăвах пĕлетĕн. Ларса та канмалла мар.

— Апла пулсан, пушшех нумай ĕçкунĕ турăн пуль ĕнтĕ. Ĕçкунĕсем вĕсем, ларса канмасăрах ĕçлесен, пушшех нумай пулаççĕ вĕт.

— Çапли çапла та... Эпĕ ĕçлесех кайман кăçал. Ерçӳ çук, хăвах пĕлен. Ларса канма та ерçӳ çук. Хамăр çумри Çтаппансем ĕçлекелерĕç. Иккĕн икçĕр кунран ирттернĕ тетчĕç. Паян та ирех вăрмана тухса кайрĕç. Ерçӳллĕ çынсем вĕт, хăвах пĕлетĕн. Колхоз ĕçĕнчен пуçне урăх нимĕн те тумаççĕ. Кашни кун çавăнтах чаваланаççĕ. Мĕнпур ĕçĕ çавăнта вĕсен.

Малалла

Аннене асăнса

Хĕрес-хĕрес лараççĕ

вĕлтренĕн тĕмĕсем.

Сасартăк арпашаççĕ —

сасартăк çил килсен.

Курнаççĕ тĕксĕм хăмăр

çуртсем шыв леш енче.

Хирте утать ман йăмăк,

таçта васкать пĕччен.

Каçать вăл рельса урлă,

утать сукмакпала,

сăрт-ту çамки — шур юрлă,

ун хыçĕнче — хула.

Сасартăк эп юлатăп

пĕччен, пĕччен, пĕччен.

Эп çил çулне сăнатăп

вĕлтрен чӳхеннинче.

Çапла куçа илмесĕр

сăнап çак тĕмсене —

ула-чăла, илемсĕр,

йĕпе çулçăсене.

Сасартăк ăнланатăп:

эс çук, эс çук, эс çук.

«Анне», — тесе калатăп

ача пек, — эс çук чух...

Сана хуллен чĕнетĕп

чĕнме май çук тĕлте.

Çил чупнине итлетĕп

пĕччен йĕпе хирте.

Кантăксен ку енчи чечексем

сасартăк шăпланчĕç

юр çывăхра пулнăран.

Ман енне йăл кулса тинкерсем, —

ма тесен эп санпа ытлашши калаçмастăп,

эпĕ калатăп:

юр, куç харши, хунарсем, çил-тăман.

Ман аллăмсем лăпкă-лăпкă,

аякра-аякра.

Кантăксен харшисем,

шур хутран васкамасăр касса тунă евĕр,

курăнаççĕ чипер.

Вĕсен леш енче, хунарсем тĕлĕнче,

юр çаврăнать —

манăн ачалăхăмра чӳхенме пуçласа

çак куна çитнĕскер.

Çаврăнĕ вăл чарăнмасăр

эс çĕр çинче пур чухне.

Санпа çĕр çинче эп калаçнă чухне

çаврăнĕ вăл чарăнмасăр.

Тĕлĕкре мар, чăнласах

куртăм-и эпĕ таçта çакă шур хĕмсене?

Куртăм, — вара хупрăм куçа,

куç тĕкĕпе витрĕм эп куçсене, —

Шур хĕмсем çаврăнаççĕ

умра çав-çавах, —

эп чараймастăп

вĕсен вăййине.

Иванов çуралнă ял,

Чапа тухнă ял — Слакпуç,

Ыр сунса пире, кал-кал

Кĕтсе илтĕн.

Тавтапуç.

Поэта кунта манмаççĕ.

Янăрать ку чухнехи

Пурнăçпа телей мăнаçĕ —

Вилĕмсĕр чăваш чĕлхи.

Ĕпхӳ хули.

Пуçламăш хут

Йĕрлет ура ун асфальтне.

Утатăп та, пуçра пĕр шут:

Ăçта кĕрес-ши?

Кам патне?

Кунта çитни пулман йăхра.

Çук тус та, çывăх паллашни.

Апла, тен, пушшĕ лайăхрах:

Пур çын — пускил,

Юлташ - кашни.

Хула илет хăй ытамне

Пĕр тиркемесĕр, тăванла.

Таса чунпа тух ун умне,

Сăнна-пуçна та аванлат.

Куçса пĕтми авто е трам.

Çынсем —

Терши е урашши —

Кумлаççĕ. Илтĕнет салам:

— Пит лайăх.

— Хорошо.

— Якши.

«Кĕнекесем» —

Çĕн магазин.

Сайфи Кудаш.

Карим.

Тукай.

Юнашарах палланă çын, —

Ку пирĕн Петĕр Хусанкай.

Кунта татах поэт куран —

Кунтах Ухсай, Шавли Стихван.

Васкать хула хăй ĕçĕпе.

Шур пĕлĕтсем — çилхеллĕ ут.

Кур, Салаватăн хĕçĕ пек

Шур Атăл кукăрĕ çап-çут.

Сехет иртмерĕ, ман чĕре

Яланхи пек юрлать çемçен.

Ăçта ирттерĕп кĕçĕре?

Эп шутламастăп ун çинчен.

Ялта та çаплах чĕнеççĕ ăна: «Каçăр Уçăп», — теççĕ.

Каçăр Уçăп вăл чăнах та каçăр, вăрăм çын. Утнă чух вăл вара яланах пуçне каçăртса, кăкăрне мăкăртса çурхи хур аçи пек утать.

Каçăр Уçăп пĕрре вăрмана кайнă. Лашипе пĕртан утса пынă пулнă. Лаши начартарахчĕ. Уçăп лашипе утса пынă вăхăтрах лашинчен иртнĕ, кайнă, хăй те асăрхайман. Яла çитсе кĕнĕ чух Уçăп:

— Но-оо, утарах пар! — тесе çавăрăнса пăхнă.

Анчах Уçăпăн лаши ниçта та курăнман. Уçăп маларах кайсан, лаши урăх çулпа уттарнă пулнă.

* * *

— Эс мана паян ан çиллентер, — терĕ Çĕнĕ çул кунне ирхине Уçăп арăмне.

— Ăçтан калама пĕлтĕн куна, ачам? — терĕ арăмĕ Уçăпа хирĕç йăвашшăн.

— Ара, Çĕнĕ çул кунне çилленсен, çулталăкĕпех çилленсе пурăнать, теççĕ те...

— Э-э-э, Каçăрма! — терĕ арăмĕ çавăнтах асăрхамасăр.

— Каларăм вĕт шуйттан карчăкне. Ярса тытсан пĕрре... Тьфу!

Анчах Уçăп çавăнтах Çĕнĕ çул кунхине аса илчĕ те, арăмĕ çине сулахай куç хĕррипе пăхса:

— Эй, Ваççили атте, каçар! — тесе хăй çине хĕрес хурса илчĕ.

Малалла

Тăван çынсем ак пурнăçран каяççĕ,

кайран ăçта тĕл пулăн вĕсемпе?

Вĕсем пире мĕн виличчен паллаççĕ,

ятпа чĕнеççĕ — ĕмĕр чĕнес пек.

Кайран ăçта тĕл пулăпăр, тăванăм?

Çак çĕр çинче эпир пĕрле чухне

куллен-кунах сана курса йăпанăп,

халь вăхăт пур... Мĕн пулĕ малашне!

Çынсем-çке-ха... Çынсем пек курăнар-и,

çынсем пулса, çынсенĕн чĕлхипе

пĕрне-пĕри чĕнсе, савса юлар-и,

çыврар, тăрар халь çĕр вăхăчĕпе.

Çак вăхăт саншăн улшăнсан, этемĕм,

эс çын пулма сасартăк чарăнсан

шăпланăп та эп сасă çитереймĕп

илтме те, ăнкарма та пăрахса.

Сан хавалу вăл халĕ — çын хавалĕ,

кайран ăçта тĕл пулăп эп ăна?..

Чунра ман халăх, тупсăм пек, çуталĕ,

çав çутăра эп курăп сан сăнна.