Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Çĕр тытаймĕ текех — тымар çĕрĕк.

Ват юман ĕнтĕ хатĕр ӳкме.

Пурпĕрех пурăнас ĕмĕт чĕрĕ.

Тен, вăл памĕ ӳкмешкĕн ӳпне.

Аса килчĕ хунав янă ĕмĕр.

Туллашан тăвăлпа кĕрешни.

Çавра кӳлĕ парни — çутă тĕкĕр.

Вĕллесен вăрманти сар ĕшни.

Пăхрĕ ватă — кайран йăпанмалăх —

Чечек çурнă ĕшне еннелле:

Хунавра ашкăрать çĕн юманлăх,

Ача пек кармашать çӳлелле.

Калас сăмах — çынна,

Илтес сăмах — хама,

Кашни уяр куна

Кĕртесчĕ сăввăма.

Мĕн пулмалли пулать.

Иртни кăна килмест,

Ах, ма-ши чун вăркать?

Унра халь тунсăх çеç.

Сиресчĕ те — май çук,

Вăй-хал пĕтет иккен,

Кайсах пырать кун-çул,

Кайсах пырать куллен.

Аса илӳ кăна

Чун-чĕререн тухмасть,

Çĕклейĕ-ши чуна

Кĕрхи сип-сивĕ каç?

Шанатăп та çакна,

Шанманлăх та хамрах,

Калас сăмах — çынна,

Хама — илтес сăмах...

Чулпа печĕç — чулланмарăм,

Вута хучĕç — эп çунмарăм.

Шыва ячĕç — эп путмарăм,

Пурăнатăп. Сып-сывах.

Чул катса çурт купалатăп,

Шыв-шура пӳлсе хуратăп,

Çулăмпа эп туслашатăп,

Ӳстеретĕп ывăла.

Чул чĕреллĕ вăл пулмарĕ,

Ывăлра çăлкуç сăнарĕ,

Чĕринче — хĕвел кăварĕ,

Эп телейлĕ çавăнпа.

Ывăлпа сурт купалатпăр,

Пахчара çĕн çăл чаватпăр,

Каннă чух кăвайт хуратпăр,

Ăмсанса ман пурнăçа.

Чулпа печĕç — чулланмарăм,

Çунтарасшăнччĕ — çунмарăм,

Путарасшăнччĕ — путмарăм,

Пурăнасчĕ-ха татах!

1

Тимĕр тин кăна тĕлĕрсе кайнăччĕ. Унăн хăлхине темĕнле хуллен çеç тăкăртаттарнă сасă сăрхăнса кĕре пуçларĕ. Вăрманта улатакка юман хуппине кишĕклет тейĕн. Çав сасăпа Тимĕр кĕçех тĕлĕк курма та тытăнатчĕ пуль ĕнтĕ, — ун пек чухне тĕлĕкрипе чăнни сисĕнмесĕрех пĕрлешсе каять, — анчах ăна арăмĕ, Çинук, аяккинчен кăлт тĕртрĕ те:

Ашшĕ, вăран-ха, кантăка шаккаççĕ, — терĕ.

Упăшки вăрт-вартах вырăн çине тăрса ларчĕ. Ыйхă тĕлĕшĕпе хăй нимĕн те тавçăрса илеймерĕ-ха.

— Мĕн пулнă? —тесе çеç ыйтрĕ вăл урмăшрах сассипе.

Çав вăхăтра каллех шакканă сасă илтĕнчĕ. Тахăшĕ пӳрне вĕçĕпе кантăка асăрханса та çине тăрса тăкăртаттарать.

— Калинккене питĕрмен-çке, кам амакĕ çӳрет унта? — мăкăртатса илчĕ Тимĕр.

Çу варринче çанталăк шăрăха кайнипе вĕсен пĕчĕк килйышĕ каç-каç çенĕкре выртса тăрать. Пӳртне иртнĕ кĕркунне çеç лартнă та, унта çаплах-ха çĕнĕ пĕренесемпе хăмасенчен техĕмлĕ сухăр шăрши кĕрет. Сывлăш уçă, çĕрле кăна мар, кăнтăрла та сулхăн, шăна та аптратмасть. Мĕн каласси, çĕнĕ пӳрт-çуртăн ырă хĕрт-сурт ун.

Çутă пуçлă сарлака кравать çинче вĕсем виççĕн çывăраççĕ; шалта, стена çумĕнче — ашшĕ, хĕрринче — амăшĕ, вĕсен хушшинче — виçĕ çулхи ывăлĕ Леонид, килти пек каларăш, Линит. Эпир те малашне ăна çав ятпах чĕнĕпĕр. Чи пĕчĕкки вара, çичĕ уйăхри Елинкки, кравать çумĕнчи сăпкара ăшă йăва тупнă.

Малалла

Хум — шурă пулă пек шултра.

Хӳре çапать пуль çăтăл-çатăл...

Ялан куç умĕнче, шутра

Эс, тусăм Атăл.

Пăра тĕпрет те тикĕсле.

Аркантăр-и сехмет хăвачĕ!

Ялан хăюлăх тинĕсне

Ман çул хывасчĕ.

Кĕр шăтарса эс сăрт айне.

Чул çырана хăйра та шăйăр.

Анчах нихçан чун çыранне

Ан хӳтĕр хăйăр.

Хĕвел акан шевле йĕрне

Хуплас тесе ан хăптăр пĕлĕт.

Çăрттан пек, терт сĕрекине

Лекминччĕ ĕмĕт.

Пур вĕтĕр-шакăр шарлака

Лăплантарма эс çеç пултарăн,

Сан пек пуласчĕ сарлака.

Пуласчĕ тарăн.

Пасарби Цеков поэта

Шур çĕлĕклĕ Казбек çук Чăвашра,

Кунта пăхать хĕвел те чалăшрах.

Çапах тăван тавралăхăм кӳренмĕ.

Ту тӳрленсен,

Чупса каять тӳремлĕх,

Кăвак вăрман пуçлать сана кĕтме...

Çут пайăрка —

Çавалĕ те Кĕтне.

Хăва кĕпи сенкер тӳпе тĕслех.

Çил варкăшĕ —

Пин хĕлĕхлĕ кĕсле.

Сăрнай сассиллĕ сарă хăмăла

Ĕçчен этем каять-çке кăмăла,

Савса мухтать çĕр хăйĕн паттăрне:

Ярса илсе вăл çăлтăр алтăрне

Çĕр сĕткенне тултарчĕ туллиех.

Çӳле çĕклерĕ — пултăр телее!

Телей пуртан, пурнас кунçул пуртан.

Чун тасалать, Мăн Атăл пек, пăртан.

Юлташ, çитсем!

Сăра та чашкăрать,

Сана кĕтсе кĕçенчĕ хуратур.

Шур çĕлĕклĕ Казбек çук Чăвашра.

Казбек пекех хăватлă халăх пур!

Сап-сар автан кашта çинчен

Пусне пăрса сăнать мана.

Ун ашшĕ мар-и эп килсен

Лексеччĕ пĕлтĕр хурана?

Ак шаклатать те калинке,

Килсе çитет тури инке.

Ун пур саппунĕ айĕнче

Хутпа пăкланă кĕленче.

Çуйхашнă сасă илтĕнет:

«Кукка, кукка...»

Хапха чĕрикĕ, —

Улт-çич ача сырса илет.

Утайманни те пур пĕр-иккĕ.

Кĕтнех пуль эпĕ килессе,

Тус-тантăшсем персе çитеççĕ.

— Паян пит шăрăх-çке, — тесе

Сĕтел енне пăхса илеççĕ.

Кунта шӳте сума сăваççĕ.

Кунта кашни — Йĕп Ахванеçĕ.

Сӳнтернĕ май пирус тĕпне,

Пĕри кăларчĕ, кур, «йĕпне»:

— Уйрăлайман-мĕн эс ялтан,

Хула çумне çыпçăнайман...

Çилленĕп-и? Шӳте хавас:

— Ялта чух пĕр туйран юлман.

Чыса яман.

Çынна сутман.

Сиртен ман мĕншĕн уйрăлас?

Туя сасси тулта шăк-шак.

Кĕрет ман вăрçăри юлташăм.

Çемçелнĕ мухмăрлă шăмшак.

Е хăтланать юри ултавшăн?

Пырса ларать те ман çума, —

Малалла

Çурмаллапа нихçан та килĕшместĕп,

Мĕн-ма тесессĕн çуккă çур тĕнче.

Çур пурнăçа шанмастăп, ĕненместĕп

Маттур, хастарлă халăх йышĕнче.

Çур сăмаха та ĕненмест чĕрем ман,

Тулли сăмахлă калаçу кăна.

Çур туйăмпа çын нушине пĕлеймĕн,

Вăй-хал хушаймăн хуçăлан чуна.

Çурма телейшĕн савăнса тăрас-и?

Эп — çĕнĕ пурнăç тăвакан этем,

Лартап-и йывăç е хыватăп касă —

Тулли телейшĕн ман чунри çĕклем.

Çурмаллапа нихçан та килĕшмен эп,

Мĕн-ма тесен çурма тени çурмах...

Çак пурнăçра сана кăна ĕненĕп,

Ялан-ялан тулли текен сăмах...

1

Пин те тăхăрçĕр хĕрĕх улттăмĕш çул. Вăрçă хыççăнхи чи йывăр çул. Апла пулин те...

Кăнтăралла тайăлса выртакан Уканеш пусси тăрăх çурхи шыв талккăшĕпе çуталса юхма тытăнсан, сенкер тӳпере хуркайăкпа тăрна картисем вĕçе-вĕçе ярăнса ирте пуçларĕç.

Челевер сăмсахĕнчи çерем типсе çитнĕ ĕнтĕ. Кĕçех ешĕл курăк шăрт пек тапса тухмалла. Çерем çинче вĕтĕр-шакăр ачасем кусналла выляççĕ. Çăпатисене салтса пăрахнă. Çарран. Хĕлле — кĕрт çинче — вăрçăлла вылятчĕç-ха вĕсем. Ытларах — партизанла. Йăлăхтарчĕç пулас вăрçă вăййисем. Халь тавай кусналла та лапталла.

Ырлăхĕпе шырлăхĕ пĕрех тенĕ пек, иртнĕ хĕлле утă-улăм çитменнипе, ял çыннисем чип-чипер усрас выльăх-чĕрлĕхне те тыта-тыта пусрĕç. Ачасене мĕскер! Пакăлчак шăмми нумай пухăнчĕ. Ачасемшĕн ырлăх ĕнтĕ ку — кусна терĕш кĕсъе тулли. Акă халь шаклаттараççĕ кăна.

— Ак сире — сулахай! — кăшкăрать пĕри.

— Чур, сулахайпа — шутра мар! — хирĕçет тепри. Ачасем ахăлтатса кулаççĕ. Вĕсенчен тахăшĕ сулахай алăпа вылять иккен...

Иментей Таисĕпе Янкурас Сăпанийĕ те Челевер сăмсахне тухса тăнă. Анчах вĕсем ачасенчен чылай аякра. Çерем çинче çуйхашни вĕсен хăлхине теплерен çеç пыра-пыра кĕрет, ахаль те канăç кăмăлĕсене тата ытларах ăшăтать, хăйсен ача чухнехи вăхăтне аса илтерет.

Малалла

Чăваш халăх артистие

Мефодий Денисова

Маннă пуль ăна, тен, эсĕ,

Юлнă пуль вăл манăçа?

Астусам, Михуть Денисов,

Хăрăм пек хура каçа.

Çулçӳрев инкеклĕ мар-и?

Ан шыра сăлтав-мĕне, —

Грузовик шуçа пуçларĕ

Çырмана, ахрат тĕпне.

Филармони харсăр йышĕ

Кĕтнĕ тейĕн инкеке —

Пуç çĕклерĕ йăшăл-яшăл,

Çăлăнать сике-сике.

Епле хамăр васкамастпăр?

Ан та кĕт, Паваркасси, —

Чăхăмларĕ пирĕн транспорт —

Пулĕ-ши тапранасси?

Çул çине тухсан, юратчĕ...

Калама кăна канас, —

Сас памасть хыçри Чурачăк,

Курăнмасть малта Канаш.

Эс, шофер, маттурччĕ. Туп ăс...

Ха! вăл пĕртте васкамасть:

— Положени — шăтăк купăс.

Хуть мĕнле турт — каламасть.

Параппанçă, концертмейстер,

Юрăç, ташлакан пике —

Мĕнлерех кăна тĕртместпĕр?

Чун кĕмест грузовике.

Кĕр сивви самай ĕретлĕ.

Малалла