Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Валеркан Илтер таврапĕлӳçĕне

Ах, Илтерĕм, Илтерĕм!

Ĕмĕр юлчĕ хыçа.

Яшă ĕмĕт минтерĕ

Тек лăпкамĕ пуçа...

Кам лăскарĕ те ватрĕ

Пирĕн çут шухăша.

Шатăрах касса татрĕ

Ăс-пуçа та ăша.

Çиçĕм çапнă юманçă

Хуçăлса, татăлса

Тăвăл айĕн танкканчĕ

Çапăнса, такăнса...

Пулчĕ пурнăç тăварлă,

Касрĕ шелсĕр çава.

Эс те чăтрăн, тăванăм,

Парăнмарăн çавах!

Ах, Илтерĕм, Илтерçĕм,

Яшлăхри çил çуна.

Сан яту асилтерчĕ

Иртсе кайнă куна...

1997, пуш, 15.

Я.Ухсай керменĕ.

Тахçанах ума хуманччĕ

Эпĕ хут та кăранташ.

Тахçанах умра çунманччĕ

Сар çурта — каçхи юлташ.

Юлашки хут уйрăлсассăн

Ĕмĕр иртрĕ пулмалла.

Эс манма пĕлен пулсассăн

Мĕншĕн ман астумалла?

Асилсе сана çӳрерĕм,

Сан хура куçусене.

Эх, çунтарăттăм пĕрерĕн

Çав айван шухăшсене.

Çук, сывламăп эпĕ ассăн,

Сăнаса çурта вутне.

Маншăн йĕтĕр вăл пăр сассăр,

Юхтарса сар куççульне.

Хĕвел ансан хăвăрт каç пулчĕ.

Паян манран сив уйăх кулчĕ.

Эп пĕчченех — ун пекех.

Ман еннелле эсĕ пăхмарăн,

Сан куçусем çунчĕç кăваррăн.

Анчах кăвар — маншăн мар.

Санăн умра çук манăн айăп.

Сан çул çинчен пăрăнăп, кайăп,

Утăп пĕччен, мĕн ирччен.

Ак, урăххи пулчĕ сан арăм,

Сан ĕмĕтри эп пулаймарăм.

Уйрăлчĕ çул. Сывă пул!

Алтăр çăлтăр çич çăлтăр, çиччĕшĕ те çут çăлтăр теççĕ халăхра. Мĕншĕн ыттисенчен çутăрах-ха вĕсем? Пĕри çеç мар, пурте çутă-çке. Ахальтен мар ĕнтĕ. Çĕр çинчен хăпарнă çăлтăрсем мар-ши вĕсем? Пулма та пултарать.

Пĕр чухăн çыннăн çичĕ хĕр пулнă. Çиччĕшĕ те шурă хурăн пек яштака, ĕçĕпе те, сăнĕпе те, чунĕпе те илемлĕ. Кун пек чипер те сапăр хĕрсене такам та ăмсанмалла. Ашшĕпе амăшĕ куç тулли хĕрĕсене пăхса ытараймаççĕ, вĕсене ырă-сывă ӳстерсе телейлĕ тума ĕмĕтленеççĕ. Анчах та яланах ĕмĕтленнĕ пек пулмасть çав.

Чи кĕçĕн хĕр ачи виçĕ çула çитсен амăшĕ чирлесе вăхăтсăр çĕре кĕрет. Ашшĕ çичĕ ачапа пĕчченех тăрса юлать. Кулянать, асапланать арçын. Чунтан татăлса йĕрсен те пурнăç саккунне хирĕç пыраймастăн: пĕри çуралать, тепри вилет. Мĕнле йывăр пулсан та хĕр ачисене ура çине тăратмалла. Юрать аслăраххисем пулăшаççĕ: пĕчĕкреххисене астуса пăхса тăраççĕ, пӳрт-çуртри ĕçсене хăйсемех пуçтараççĕ.

Ашшĕ вара ака-суха ĕçĕнчен уйрăлаймасть. Ытти ĕçсем те нумай хуçалăхра. Тумалли вара нихăçан та пĕтмест — хушăнсах пырать: çичĕ ачана тутă усрамалла, çи-пуçне майлаштармалла, ырă сăмахпа йăпатмалла, пуçран шăлса ачашламалла, тĕрĕс-тĕкел ӳстермелле.

Малалла

Хĕвел ури пулса эп килтĕм çĕр çине,

Кунта эп илсе килтĕм çĕн пуласлăх.

Çĕнтертĕм çут тĕнчен мĕнпур хĕн-асапне,

Пиллерĕм çынсене хĕвел çути, хаваслăх.

Ялав туса çĕклерем эп чăвашлăха,

Çав туйăмпах çĕн юрăсем çуратрăм,

Парнелĕх пултăр терĕм савнă халăха,

Кашни çынна юлташ тесе юратрăм.

Ман юрăсем — ман чун-чĕре парнийĕсем,

Эп вĕсене çĕршыв тăрăх вĕçтертĕм.

Кашни чăваш çыннийĕшĕн вĕсем,

Пулăшакан юлташ пек пулччăр терĕм.

Ман юрасем — сап-сар хĕвел кайăкĕсем,

Çӳл тӳпене çунат сулса çĕкленчĕç.

Шартламара ăш çил пулса вĕсем

Кашни çула тухакана иленчĕç.

Пит шăрăхра та лăпкă çил пулса,

Çынсен чун-чĕрине, ав, канăç кӳчĕç.

Çĕрле, çӳл тӳпери çут çăлтăрсем пулса,

Çут тенчене илем те çутă кӳчĕç.

31.08.2007.

Петĕр Мирова, «Тутарстан» хумсас тĕременне

Хусанти хумсасçă Петĕр

Сассине тĕнче итлет-тĕр:

Сасси уçă та хитре —

Пĕрре сăнă е йĕтре,

Тепре — кăйкăр пĕлĕтре!

Петĕре эсир пĕлетĕр —

Çивĕч кăмăллă çын Петĕр:

Çупăрлать савса пĕрре,

Сăвăрать тепре хивре —

Итлĕр, тимлĕр Петĕре!

Петĕр тутарпа кунаклă,

Нимĕçпе вăл пĕр сăмахлă,

Матярла парса тĕрек

Вырăса тăна кĕртет,

Чăваша вăй-хал кӳрет,

Хусанти маттурăм эсĕ

Тет сана Чăваш Конгресĕ.

1996, раштав, 6.

Шупашкар — Хусан.

1996, юпа, 28

Хусан - Ĕпхӳ пуйăсĕ

Петĕр Мирова, «Тутарстан» хумсас тĕременне

Хăлăх хусанçă пек хăраххăн

Çӳренĕ чух пĕррехинче

Тăван сăмах ăшши пĕр ахрăм

Чуна вăй пачĕ çул çинче:

Çут пайăрка пек тараватлăн

Ютри çула такăрлатса

Хусан сасси пĕрер сăмахăн

Кăтартрĕ эткерне салтса.

Ĕнентĕм. Шантăм. Çунатлантăм.

Туймарăм тăлăххăн хама.

Пĕтмест, пĕтмест пирте нихçан та

Сум паракан тăван сăмах!

1996, юпа, 28

Хусан - Ĕпхӳ пуйăсĕ

Тĕрĕссине пĕлес тесессĕн

Итле, аваллăх мĕн калать.

Тăван сăмах, тăван кĕтесĕм

Çĕр тĕрлĕ вăрттăнлăх упрать.

Ăçтан эпир çуралнă-килнĕ

Çак аслă çутă тĕнчене?

Мĕнрен хăват та шанчăк илнĕ?

Кĕл тунă хăш турăсене?

Мĕнле çулсем илсе çитернĕ

Пире çут Атăл хĕррине?

Мĕнле сăмах чуна витернĕ?

Мĕн лăплантарнă чĕрене?

Мĕнле çăлтăрсене шутланă

Мĕн авалтан асаттесем?

Çут телее епле туптанă?

Камсем эпир, эй, чăвашсем?

Тĕрĕссине пĕлес тесессĕн

Итле, аваллăх мĕн калать.

Ăна чунпа туйма пĕлсессĕн

Мĕнпур вăрттăнлăхне уçать…

* * *

Пӳлер тесен, кашни пăлханнă.

Хула ятне илтсессĕнех

Пĕри тавар сутма васканă

Ун аслă çутă лапамне.

Тепри васканă туянмашкăн,

Суту-илӳ кунта пуян.

Пĕри сутать сăсар та шашкă,

Тум-тир тем тĕрлĕ пурçăнтан.

Ав, караван килет мăраннăн

Те Индинчен, те Ирантан.

Малалла

Пуян та сарлака чăваш çĕрĕ. Вĕçĕ-хĕррисĕр хумханса ларакан тулли пучахлă уйĕсем, кайăк-кĕшĕкпе, çырли-кăмпипе пуян вăрманĕ, сарăлса выртакан кăвак шывĕсем — вĕçех Аслă Пӳлер ытамĕнче вырнаçнă.

Аслă Пӳлер халăхĕ нихăçан та пушă лармасть, уйра вăй хурать, ниме тăвать.

Йăла-йĕрке уявĕсене: Мăн куна, Калăма, Çимĕке, Карта пăттине тата ыттине — пĕрле пухăнса ирттерет.

Мирлĕ тӳпе айĕнче пурăнать халăх пĕр нуша курмасăр нумай-нумай çул, анчах та халĕ аялти тĕнчерен Эсрел вăй пухса Çут тĕнчене хăпарать. Эсрел ури пуснă çĕрте курăк ешермест, унăн хаяр сасси таврана янратсан илемлĕ кайăксен юррисем илтĕнме пăрахаççĕ. Хăратнă вăл этеме, хăйне итлемесен, пĕрин хыççăн теприне ĕмĕрлĕхех çемйинчен уйăрнă. Никам та, Таса Ама йывăççи те ăна хирĕç çапăçайман, пурте вăйсăр пулнă.

Часах çак хыпар Пӳлер çыннисем патне те вĕçсе çитнĕ. Çак хула хăйĕн виçĕ паттăрĕпе, тăшманран хӳтĕлекен виçĕ çăлтăрĕпе, Этнерпе, Юманпа, Сентеирпе, паллă пулнă. Çак паттăрсен аслашшĕсем ĕлĕк тăшмана çĕнтернĕ, халĕ вĕсен черет — Эсрелпе вăй виçме. Пӳлер халăхĕ вĕсене, Улăпсене, ĕненет, шанать. Арăмĕсем те, ачи-пăчи те ырă çул сунаççĕ вĕсене.

Малалла

Эс çуралнă паян. Эс çуралнă паян.

Кайăксем юрласа саламлаççĕ сана.

Эс çуралнă паян.

Çут хĕвел те паян

Тӳперен саламлать йăл кулса, ав, сана.

Эс çуралнă паян.

Çут тĕнче саламлать.

Саламлаççĕ сана пахчари чечексем.

Ашă çил сан çинчен савăк юрă юрлать,

Тӳпере саламлаççĕ сана пĕлĕтсем.

Эс çуралнă паян.

Мĕн тери, кур, хитре

Пирĕн хаклă юратнă çĕршыв çакă кун.

Хитре юрă çуралчĕ паян чĕрере

Çак юрра парнелетĕп сана, савнă чун.

25.08.2007.