Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Шыв юхать, шыв юхать,

сивĕ шыв.

Тутлă вăл, тăрă вăл,

эс астив.

Тем çинчен калаçать

кунĕпе.

Сар хĕвелĕ вылять

шевлипе.

Тем çинчен калаçать

ир те каç.

Эс нихçан ан шăплан,

эс калаç.

Илтĕп эп шавунта

тус çинчен.

Тен, çӳрет ман пекех

пĕр-пĕччен.

Тен, вăл маннă мана

тахçанах?

Тен, кĕтни те ăна

кăлăхах?

Урăххишĕн çунать пуль

чĕри?

Пурпĕрех калаçсам,

юрĕ-и?

Шыв юхать, шыв юхать,

Сивĕ шыв.

Ман куççуль те çапла

сивĕ-ши?

Çук, анать вăл пите

çунтарса.

Калаçсамччĕ манпа.

Пул таса.

Юратăва эп упрама тухатăп,

Тытатăп аллăма эп çутă хĕç.

Пытан, тăшман. Пурĕпĕрех тупатăп.

Ку пулĕ ман чи пархатарлă ĕç.

Юратăва варалама памастăп,

Касатăп хĕçĕмпе тăшман пуçне.

Элекçĕ сăмахне шута хумастăп,

Çăхан сăхса шăтартăр ун куçне.

Кĕвĕçекенсемпе эп туслашмастăп,

Çунат ыйтатăп кайăк-кĕшĕкрен.

Çӳле вĕçме пачах та хăрамастăп,

Савни вĕçет пулсассăн манпалан.

Пĕрле, савни, юратăва упратпăр,

Кĕрешĕве тухатпăр уншăнах.

Телей тĕнчи эпир пĕрле шыратпăр,

Ăна эпир, савни, тупатпăрах.

08.08.2007

Ан тив мана эс, кашкăр.

Эп санăн тăвану.

Эп сан пекех пĕччен сĕм вăрманта.

Сана курса, тупатăп йăпану,

Санпа чухне çеç лăпкă ман чунта.

Ан тив мана эс, кашкăр.

Атя-ха калаçар.

Ман кăмăл уçăлать калаçура.

Эс ан хăра, манран ан тар, ан тар,

Эп çăлăнăç щыратăп халь санра.

Ан тив мана эс, кашкăр.

Эп санăн тăвану.

Эп сан пекех пĕччен çак тĕнчере.

Ĕçре кăна тупатăп йăпану,

Нихçан пĕтмест çав тунсăх чĕрере.

Ан тив мана эс, кашкăр.

Пĕрле ĕмĕтленер.

Пуласлăх пур-и пирĕн çĕршывра.

Ăçта кайса эпир телей кĕтер,

Телей, тен, çук та пуль пуласлăхра.

06.08.2007

«...Пуш уйăхĕн вĕçĕнче

Юр ирĕлчĕ васкаса...» —

илемлĕн, туйăма палăртса вулать вĕрентекен. Аркаш, çывăрса тăранайманскер, Нина Васильевна вулакан сăвва тăнласах пымасть-ха.

«...Килчĕ ырă çуркунне,

Килчĕ,ячĕ ăшăтса...»

— Аркаш, малалла эсĕ вула-ха, — хушрĕ вĕрентекен. Аркаш хаш сывларĕ те аран-аран тухакан сассипе вула пуçларĕ.

— Çитет, малалла хамах вулатăп, — куçлăх çийĕн пăхрĕ вĕрентекен. Аркаш каллех хаш сывларĕ те тӳпенелле пăхрĕ. Унта вăрăм хӳреллĕ ракета курăнчĕ. «Эх, манăн çав ракета çинче халь пуласчĕ...», — шутларĕ арçын ача. Унăн куçĕ сисĕнмесĕрех хупăнма пуçларĕ, Аркаш майĕпен парта çине пуçне хучĕ те: «Эх, ма-ши эпĕ халь ракета çинче мар...», — тесе пăшăлтатрĕ. Ыйхă ăна пушшех путарса лартрĕ.

...Аркаш куçне яр уçса ячĕ. «Ăçта-ши вара эпĕ?» — тĕлĕнчĕ вăл. «Эпĕ урокра марччĕ-и вара? Ăçта Нина Васильевна? Ăçта манăн класс? Чим-ха, мĕн çинче выртатăп вара эпĕ?»

Малалла

Пĕрле пулма çырман пуль Турă,

Çапла, çырман.

Апла пулсан, мĕн-ма тĕлпулмалла вăл тунă

Кама-ши кирлĕ чĕрери суран,

Вĕри суран?

Каллех куççуль юхать пит тăрăх

Хыт çунтарса.

Мансăр пуçне никам ан куртăр урăх,

Çын сисиччен илем ăна шăлса,

Ярам кулса.

Пĕрле пулма çырман çав Турă,

Чăнах çырман.

Çапах пире тĕлпулмалла вăл тунă.

Сана нихçан эп манмăп,

Эсĕ те ан ман,

Тусăмсем, куçран калăр та татăр,

Сирсе ярăр ăшри йывăра.

Ан хĕрхенĕр мана, ан ынатлăр,

Манăн шанчăк — сирте те хамра.

Пирĕн ĕмĕт çĕмрен пек пулсанччĕ,

Вăй тупсанччĕ мала çул хывма —

Йĕксĕксем хура чунлăн ăмсанччăр,

Кĕвĕçсе вăрăнтарччăр сăмах.

Павраса çӳрĕçин çăтал-çатăл,

Тиркĕçин! Тăрăхлатпăр кăна.

Вĕсен мар хĕвелпе аслă Атăл,

Çĕр çинче эпир пурте пĕр тан.

Хирĕнсех тапаçланччăр хăяккăн,

Мĕн усси, пайтисем пулмасан?

Вăйпа мар, ăс-тăнпа çын хăватлă

Мулпа мар, кăмăлпа çын пуян.

Шухăш-туйăм хăлат пек çунатлă

Кĕрешӳ ăша сапрĕ кăвар.

гпхенĕр мана, ан ынатлăр

Ан хĕрхенĕр мана, ан ынатлăр —

Сурана çыхса ярăр вăр-вар.

1972

Кĕтекенни кĕтетчĕ,

Килессине пĕлместчĕ.

Кĕтмен çĕре пĕрех те

Çитес тесе вĕçтертĕн...

Мĕн-ма сăхлантăн, каччă?

Хитре патне васкарăн —

Лашу выртать урлаççăн,

Çĕкленейми кĕлернĕ...

Кĕтекенни пĕлмерĕ,

Астаркăчу килмерĕ...

Выртатăн халь хăраххăн

Тăпра ыталаса!

Ахаль васкарăн, каччă

Тĕлне пĕлми васкарăн!

Чипер куçсем хăварчĕç

Сисми улталаса...

1962, авăн, 15.

Шăмăршă-Асанкасси

1961, чӳк, 14,

Каçал - Асанкасси.

Салтак ачине, Денис Гордеева

Аннесем иртнине асăнма кăштах маннăччĕ,

Ар алли çуккине сисми пулнăччĕ çеç —

Эсĕ кайрăн тухса — ватăсен пурнăç шанчăкĕ,

Ал сулса ял-йыш юлчĕ хапха умĕнче.

«Ывлăм, чунăм, ан кайччĕ», — темерĕ аннӳ те...

Куççульне типĕтсе, пăхса тăчĕ пăртак.

Шухăшларĕ пуль вăл — ӳссе çитрĕ ман ывăл,

Халăха сыхлама пулса тăчĕ салтак.

Уйрăлу йывăрне сăмахпа палăртмасăр

Ват çынла хытарса пăшăрханнă чунне,

Кун ирттермĕ, паллах, вăл сана асилмесĕр —

Инçетре эс ан ман ун таса кăмăлне.

Килме вăхăт çисен вăл сана кĕтсе илĕ

Аçуна вăрçăран кĕтсе илнĕ пекех.

...Унăн шурă çӳçне вылятать Кĕтне çилĕ,

Иывăр пуçĕ çине юр ӳкминччĕ текех.

1961, чӳк, 14,

Каçал - Асанкасси.

Çӳлте-çӳлте, кăн-кăвак тӳпере, çăлтăрсем пурăннă. Вĕсем ытарма çук хитре пулнă, çĕрле пĕтĕм тĕнчене çутатса тăнă. Çăлтăрсем пĕр-пĕринпе килĕштерсе туслă пурăннă, усал ĕç тăвасси вĕсен шухăшĕнче те пулман.

Çăлтăрсен пĕр йăла пулнă: çулталăкра пĕрре çĕр çине анса çынсем еплерех пурăннипе кăсăкланмалла, пулăшу кирлĕ пулсан — пулăшмалла. Çак ырă йăлана вĕсем çирĕп тытса пынă. Кашни çулах пĕр-пĕр çутăрах, хастартарах çăлтăра çĕр çине антарнă.

Виçĕм çул Манмас пулса курнăччĕ çынсем патĕнче. Çĕр çине ура ярса пуссанах халăхăн нушине ăнланса илнĕччĕ вăл. Уйăх ытла çумăр çуман пирки çĕр пичĕ типсе ларнă, йывăç-курăк сарăхса кайнă, тырпул, пахча çимĕç ӳсме пăрахнă, кӳлĕсем ăшăхланнă, çулсем тусанпа витĕннĕ, çынсем шăрăхпа аптăраса çитнĕ, чирлисен шучĕ икĕ хут ӳссе кайнă. Çак хăрушă ӳкерчĕке курсан Манмасăн чĕри хĕссе килнĕ, чунĕ ыратма пуçланă, кăмăлĕ хуçăлнă. Вăл пĕр тăхтаса тăмасăрах каялла тӳпене вĕçсе хăпарнă та çĕр çинчи инкек çинчен Аслă Çăлтăра каласа кăтартнă. Аслă Çăлтăр вара тӳрех Çумăр Çăлтăрне хăй патне чĕнтернĕ те çĕр çинчи хурлăхлă лару-тăрупа паллаштарнă. Лешĕ пулăшма сăмах панă, хăй сăмахне тытнă: тепĕр эрнерен ăшă та лăпкă çумăр икĕ кун хушши çĕр çине лӳшкенĕ. Çакна пĕлсен Манмас та, Аслă Çăлтăр та питĕ савăннă.

Малалла

Шанаттăм эп, сана манмашкăн

Вăй-хал çитерĕп-ха тесе.

Ахаль кăна манпа паллашрăн,

Çӳрерĕн вăхăт ирттерсе.

Ытла та çăмăл пулчĕ саншăн

Çак кунсене манса кайма.

Чĕре çапах упрать-çке шанчăк

Тепре кăна сана курма.

Манасшăн пултăм — манаймарăм,

Умра ялан сан куçусем.

Эп кашни кун Турра каларăм:

— Çак çĕр çинче телей кӳрсем!

Чĕрӳ мĕн-ма-ши хĕмленмерĕ?

Мĕн-ма эпир халь пĕрле мар?

Сана манма вăй-хал çитмерĕ…

— Эй, Турă! Чăтăм, чăтăм пар!