Электронлă вулавăш

 

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

 

В.И.

 

Суя ĕмĕтсене ватмалăх

ăшра вăй пухнă вăхăтра

çухалчĕ ман вĕри хаваллăх,

мана хăварчĕ шăплăхра.

 

Телей ыйтма — ун чух хăйман эп,

на памаççĕ — ыйтмасан.

Шăпам — вĕçне çитетчĕ манăн

мана эс сас паман пулсан.

 

Чир терчĕ пек — ăс-хакăл терчĕ,

çав чирĕн тупсăмне пĕлсе

пĕр сан сассу çеç ĕнентерчĕ

эп сывалса çĕкленессе.

 

Тĕллевсĕре — тĕллев эс патăн,

ят патăн, ятсăр чух, мана.

Тăванлăх, — уншăн эп пурнатăп,

тăванăм, йышăн тăванна!..

Хăш чух пулать — мал ĕмĕт çук,

Хура сăнсем çеç куç тулли.

Асту-ха:

Хĕрĕх пĕрмĕш çул.

Вырсарникун. Çĕрпу хули...

 

Чан сасси пек кĕрлет хыпар.

Йĕпху çăвать те, пылчăк шĕвĕ.

Питсем çинче — çук, куççуль мар,

Çитмен-ха вăхăт — çумăр шывĕ.

 

Килте сывпуллашма манса,

Коммунистсем çула тухаççĕ.

Алхапăл кутамкка çакса,

Военкомат енне чупаççĕ.

 

Васкаççĕ инкесем хыçран,

Хулпуççисем чĕтреççĕ вĕттĕн.

Вĕсем çине çак самантран

Кунçул шăпи тиенчĕ пĕтĕм.

 

Хула йĕпеннĕ çумăрпа,

Тӳпи те унăн хутлă-хутлă.

Малтанхи хут шăп ушкăнла

Утатпăр митинга пĕр шутлăн.

 

Сăмах калаççĕ васкавар,

Кун пек хĕрӳ пулман та пулĕ.

Кашни сăмахĕ шĕл-кăвар, —

Тăшманшăн вăл — йĕтре те пуля.

 

Вăрçа кайма хушать чĕре:

Туссем, ыйту çыратпăр, атьăр.

Пурин те ĕмĕт-шут пĕрре:

Çĕршыв хушсан, вилме те хатĕр!

 

Ав пĕр студент тухать вăр-вар.

Ун тавралла çап-çамрăк ушкăн.

Малалла

Сарă хапха умĕнче

Çапă купи тăрринче

Пĕр качака путекки

Çухăрать сас çĕтиччен:

«Эпĕ кунта улăхрăм.

Сирĕн валли вырăн çук.

Кунти мул — ман пурлăхăм,

Текех сире тивес çук.

Урари çут калушне

Кунта пылчăк тивеймĕ,

Таса яка тумтирне

Хура пăрçа ереймĕ».

Çакна илтсен выльăхсем

Çавраçил пек кĕрлерĕç

Каçăр сăмса сыснисем

Кача çулне йĕрлерĕç,

Ун каппайчăк сăмахне

Виçе-виçе тишкерчĕç.

Сирпĕнтерчĕç çавăнтах

Аслă-чаплă вырăнтан.

Пăрçа ерми тумтирне

Ячĕç пĕлӳ ӳстерме.

Ун вырăнне ĕçлеме

Лартрĕç сурăх путекне.

 

* * *

Халăх панă вырăнпа

Ытлах мухтанмалла мар.

Ĕç тумасан ăс-тăнпа —

Паян кунах вăл сан мар.

Тахçан, ĕлĕк-авалах-ха вăл, çитмĕл те çичĕ тинĕс леш енче, аслă вăрман варринче, пĕр карчăкпа старик пурăннă. Вĕсен пысăк сад пахчи пулнă, çав пахчара ылттăн панулмисем ӳснĕ.

Пур енчен те аван пурăнаççĕ карчăкпа старик. Анчах вĕсен ача-пăча çук, çакăншăн вара иккĕш те питĕ хуйхăраççĕ.

Пĕрре старик лаша кӳлсе вăрмана вутта кайрĕ. Çитсе кĕчĕ те вăрмана, сасартăк çанталăк тĕттĕмленсе ларчĕ, куçран йĕппе чиксен те курăнмасть. Старик пурĕ пĕр килне таврăнас тесе шутламарĕ-ха. Вăл, пĕр килнĕскер вутă тиесех каяс тесе, лашине шавах малалла чуптарать. Сасартăк, чипер пынă çĕртенех, лаша тăп чарăнса тăчĕ те харт та харт! хартласа тапăртатма тапратрĕ.

Пăхать старик малалла тинкерсе: пĕр ăвăс турачĕ çинче çын вилли çакăнса тăра парать.

— Ак тамаша! Мĕн тĕлне пултăм-ха капла? — шухăшларĕ старик. Унтан: «Мĕн пулĕ те мĕн килĕ, курма пӳрнине курмаллах», — тет те, вилене, мăйкăчран вĕçертсе, урапи çине хучĕ, татах малалла уттарчĕ.

Кайсан-кайсан кун лаши каллех чарăнчĕ. Пăхать старик: вĕрене турачĕ çинче тепĕр виле çакăнса тăрать. «Ырра-и, усала-и ку», — терĕ те старик, ку вилене те урапи çине хучĕ.

Малалла

Бетонăн хӳмисем —

ик рет, виç рет, çич рет.

Хĕвел пытаннăçем

вĕсен мĕлки ӳсет.

 

Сан симĕс тутăрна

куратăп инçетрен.

Эс тирпейлен ăна,

кĕреçӳне илен.

 

Эс пĕр хысак çинчен

теприн çине анан,

çак сăртăн хĕрринчен

аялалла пăхан.

 

Унта шăпланчĕ кран,

унта ĕç вĕçленет.

Эс кукленсе ларан

вĕри бетон çине.

 

Кран кăмаки патне

хуллен арçын тухать.

Хуралнă кĕпине

вăл типĕтме çакать.

 

Эс çав кĕпе çинчи

пĕр саплăка курса

сасартăк манăçан

кăштах пусăрăнса.

 

Ун хулĕ çĕкленет,

ялтрать вăл хĕвелпе.

Сан сĕртенес килет

ăна çӳçӳсемпе.

 

Савас килет хуллен

çинçе пӳрнӳсемпе,

ятпа чĕнес килет

ăна сан ерипе.

 

Ĕçрен киле килсен

ларасчĕ иккĕн çеç.

Хăй çутисем хуллен

урамсенче сӳнеç...

 

Кăшт музыка янрать

стена леш енĕнче...

Вăл сан çӳçне савать

Малалла

Авкаланаççĕ, туртăнаççĕ,

кăшт пĕшкĕнеççĕ, тем тăнлаççĕ

е хăвалаççĕ пĕр-пĕрне,

чупса анаççĕ шыв хĕрне.

 

Аллисене кăнтса тăраççĕ

бетонăн хӳмисем çинче.

Йĕркипеле тăрса тухаççĕ

электросварка çутинче.

 

Шартах сикеççĕ, тайăлаççĕ,

çинçе мăйĕсене тăсаççĕ,

юнаççĕ пĕр-пĕрне... Унтан

утаççĕ ак картан-картан.

 

Тен, Данте тамăкра тинкернĕ

çак канăçсăр мĕлкесене?

Кĕтмен çĕртен кунта çитернĕ,

тен, Пикассо мастерскойне?

 

Хăрушă, канăçсăр, вĕç-хĕрсĕр

хусканусем канма пĕлмесĕр

упранĕç ĕмĕре юлса,

бетонăн ăшĕнче хытса.

 

Каçпа, çынсем çук чух, сăнатăп

вĕсен чарусăр уявне.

Туссем, çак уявра куратăп

эп сирĕн ĕçĕн хăватне.

Юн тасамарлăхĕ, ăс тасамарлăхĕ

çав кĕрлевре вăранать,

пиллĕхсĕр пулнăн, унта çыннăн арлăхĕ

шав ытлашши палăрать.

 

Пуçăм ман — аллăм çинче ачашлантăр-и,

ют сĕтелсем çийĕнче —

çак пуш хирте — манăн аллăм шыратăр-и

урăх вĕç-хĕрсĕр тĕнче!..

— Хирте мĕскершĕн тухăç хĕрлĕ? —

Вылять хĕм тĕсĕ пĕрчĕре.

— Тахçан пăшал кĕрлевĕ хĕрнĕ,

Çын юнĕ тăкăннă çĕре.

 

— Ырашĕ пĕкĕ çӳллĕш пулĕ.

Кала, мĕне ку пĕлтерет?

— Пуç хунă паттăр вăрăм пӳллĕ,

Капан пек хӳхĕм пулнă, тет.

— Эй, Иван Павăлч, халех пур ялканашне те çыру çыр. Вĕсем волокитăпа кĕрешчĕр, — терĕ вулĕçтăвком председателĕ, секретарьне чĕнсе.

— Аван.

— Часрах!

Пĕр 10–15 минутран пур ялканашĕ валли те хатĕрленĕ хутсем председатель умне вĕçсе те çитрĕç.

— Ма мана çеç алă пусмалла турăн? Ху та пус!

— Аван.

— Делопроизводителе те пустар.

— Аван.

— Суя хут тейĕç. Çав переписчикне те пустар.

— Аван.

— Сторожа та пар. Вăл та алă пустăр.

— Аван.

— Часрах, — хушрĕ пуçлăх.

Ĕç хутне çĕнĕрен çырса, пурне те алă пустарса пырса пачĕç председателе. Вăл каллех чалăшшăн пăхрĕ.

— Пурне те пĕр тĕслĕ чернилпа пуснă. Пурне те хам пуснă тейĕç. Çĕнĕрен çыр! — сиввĕн сирпĕнчĕç сăмахсем.

— Аван.

Çирĕм минутран тĕрлĕ-тĕслĕ чернилсемпе алă пуснă циркуляр

вăшт кăна пырса выртрĕ пуçлăх сĕтелĕ çине.

— Ма хама малтан пустармарăр? Превышени чина. Çĕнĕрен çыр! — татах килĕшмерĕ пуçлăх.

— Аван.

Хыпаланчăк секретарь çичĕ хутчен хатĕрле-хатĕрле пачĕ ăш хыптармăш хута. Анчах председателе ниепле те юраймарĕ. Темшĕн май килмерĕ унăн. «Пуçлăх паян малтан сулахай ури çине тăнă пулас?» — тесе шухăшлани те çăмăллăх кӳмерĕ.

Малалла

Вăя туйни — пĕчченлĕх вырăнне,

Вут пек стихия!.. Çамрăклăх иртсен

Эп мантăм çавă туртăмăн вăйне,

Пусланчĕ — пушăлăх... Эп çынсенчен

Ыйтма пуçларăм: пулăр манпалан!

Вĕсен хусканăвĕсемпе вĕсен

Аллисене хам таврара ялан

Курса, пушăлăха манас тесе

Эп йăлăнма пуçларăм — «ман валли» —

Хĕм пек шуса иртен алăсене.

Пуçланчĕ — тепĕр пурнăç, — «ахалли».

Çăмăлли мар-мĕн... Манăн тĕнчене

Пуçланчĕ — тепĕр пурнăç, — «ахалли».

Вĕлт çухалан, каллех килен куçсем.

...Куçсем çеç юлччăр!.. Хам эп куç пулам —

Вĕç-хĕрсĕр пысăк куç... Пур шăнăрсем,

Пур туртăну та — йывăр сарăлан

Куçсен тарăнлăхне çеç пĕлтерсе

Ялтраччăр — ятсăр, тĕлсĕр — хăйсене

Хăйсем туймасăр... Çакă çĕр çинче

Пулам эп — тĕс те сасă вăййине

Хамра ялтратакан, мĕн пур тĕнче

Сасне-чӳне хамра янратакан

Тĕнчемĕр тĕлĕнтерĕвĕ кăна.

Манра ялтраччăр — çеçенхир тасан

Хăй сăррине-тĕсне кана-кана

Çитĕнтерсе, хăватлă шăплăхра

Тӳпе тĕпне çитернĕ шевлесем,

Таçта, çăл куç тĕпĕсенче хура,

Малалла