Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Йĕпреç енчен килет тепрер ӳнерçĕ,

калать, «Президентпа пĕр ятлă эпĕ,

ман сăрлава «айванлăх мелĕ» теççĕ...»

- Айванлăх философи вĕт вăл, тетĕп.

Юлташăмсем Федорова мухтаççĕ,

Ăна ăсчах ятне пама ыйтаççĕ:

«Ăсчах» тени пулать вăл «ăслă чах»,

«Вучах» тени пулать вăл «вутлă чах»,

«Пучах» тени пулать вăл «пуллă чах»,

«Пуххи, çăлкуçĕ» тениех вăл «чах»...

Эппин, мучи, пул тивĕçлĕ ăсчах!

Тольяттире пур пĕлĕт пек автан,

Çĕрпӳ çинче ун — бетонран капан,

Бетонранах чавса тăвать пуль Розов

Сăра театрĕнче сăраллă пусă.

Ф.И.Мадуров шепсута

Суха лаши те, туй лаши те пур,

Хăшне хăçан кӳлессине чухлаттăмăр —

Нихçан эпир юлман пăрахăçа!

Хамăр маттур чухне утсем маттур,

Анчах суха мĕнне пĕлмен те пур —

Çавна туй лашине тыттартăмăр...

Ĕçпех виçетпĕр хамăр пурнăçа,

Сухамăр тарăн, анисем те аслăччĕ,

Татах, татах ĕçлессисем нумай!

Çапах çĕклер-ха усăннă пуçа,

Кăшт кантарар-ха ывăннă куçа,

Ахалĕн, темĕн, çутă пĕлĕт касăлчĕ.

Тăвăл хирет пирĕн хире самай,

Тулли пучахлă анасемĕр авăнчĕç,

Курсамччĕ! Хамăр туй ачи таптать!

Каçăр пуçне тăратнă, ахтур, кай!

Пуласшăн пĕкĕрен çӳлте пĕрмай...

...Мухтанакан туйра пăс ямĕччĕ...

1999, чӳк, 15.

Канаш çулĕ, «Пучах» апаткил.

Ялта кашни килтех кушак пур. Тимруксен çемйи те кушака питĕ юратать. Вĕсен пурĕ виçĕ кушак. Вĕсем виççĕшĕ те пĕчĕкренех пĕрле выляса ӳсеççĕ. Вĕсем пĕринчен тепри хитререх. Çавăнпа та çурасене кайса пăрахма шел тесе виççĕшне те усраççĕ.

Пĕррехинче кӳршĕ хĕр ачи Лисук Тимруксем патне выляма пырать. Ачасен вăййине кушаксем те хутшăнаççĕ. Хĕрсе вылянă вăхăтра хура тĕслĕ кушакки Лисука чĕрмелесе пĕтерет. Лисук чăтайманнипе сасăпах макăрса ярать. Çакăншăн Тимрук кушака ятласа та илет, пӳрнепе юнаса: «Ачасене тивмелле мар, хитре вылямалла, вĕсем сире юратаççĕ вĕт. Акă эсĕ халь Лисука кӳрентертĕн, вăл сан пата урăх выляма килмест», — тет.

Хăй ашкăнса вылянишĕн кулянса кушак пӳртрен тухать те ансăр сукмакпа вăрманалла утать. Пырсан-пырсан вăрман хĕринчи пĕр йывăç патне çитсе чарăнать. Пуçне çĕклесе пăхать те — хăй умĕнче йăмра тăнине курать. Савăнса кайнипе унпа калаçма пуçлать:

— Ырă кун пултăр, йăмра!

— Саншăн та кунĕ ырă пултăр, кушак!

— Сана кунта кунĕн-çĕрĕн пĕччен ларма кичем мар-и?

— Мана пĕччен ларма килĕшет. Эпĕ хăнăхрăм ĕнтĕ.

— Мана та вĕрент-ха пĕччен пурăнма.

Малалла

Сăрхăнать кантăкран кун çути,

Шурăмпуç çупăрлать сан сăнна.

— Ан кайсам... — чĕтĕрет хĕр тути, —

н васка çĕрлехи ман хăна...

Яри уç-ха, савни, кантăкна,

Уçă сывлăш чуна кăтăклать.

Юрату ерипен сан ятна

Йĕр туса чĕрере шăтăклать...

Сăрхăнать кантăкран çурхи кун,

Сар хĕвел кармашать тӳпене.

Пач ыйтмасăр çурхи çепĕç чун

Парнелет юрату чĕрене.

Çук, вилмен тăван чĕлхе, аманнă,

Тӳрленет суран им-çамласан.

Çук, пĕтмен чăваш, анчах саланнă,

Чăмăртанĕ харăс чан çапсан.

Чĕмсерлĕх ăна, тен, пулăш панă,

Тайма пуçа хĕç витмен, чăнах, —

Пирĕн йăх вутра та сывă юлнă,

Сăпайне кура тур пулăшнах.

«Чĕмсĕр йытă чĕпĕ тытнă», — теççĕ.

Чĕмсĕрлĕх, тен, — ылтăн? Тĕрес мар!

Вăхăт калаçмашкăн вĕçе-вĕçĕн,

Калаçар, тăван, çума эс лар.

Çичĕ ĕмĕр каялла вакланă

Атăлçи Пăлхар патшалăхне.

Туртса илнĕ пурлăха хакланă,

Сум пулман нихçан чăваш йăхне.

Таната ĕмĕлке евĕр тарнă,

Халăха хăратнă чăтлăхра

Туслăха çĕлен — наркăмăш-сăнă

Аркатма пултарнă вăхăтра.

Советсен влаçне туса хурсан та,

Шăп пĕр тан пулса çитмен чăваш.

Çĕн тӳре-шара çаплах кулсан та,

Тăрăшнă пулма ялан йăваш.

Çавăнпа, тен, чăвашсен çĕр-шывĕ

Тăрса юлнă тăмлă çĕр çине.

Çуркалать ăна çурхи кун шывĕ,

Çут çанталăк хирĕç хуçине.

Малалла

Тепри Шупашкара тĕкме кĕрттерчĕ:

Шăмăршăра нарат касса пĕтерчĕ:

Мĕнпе аппаланать матур Хĕветĕр?

Ăна Турамăшĕ тытса хĕнетĕр!

Таçтан тупса вăл «Турăç» ушкăн турĕ,

Чăваш йăлисене таптасшăн-ши, тем мурĕ.

Хăй чăрсăр та, çапах-ха пархатарлă,

Чăваш ĕçĕпелех юлташлă-варлă...

Анчах хыт пуçлă — итлемест пĕрре те —

Ăна Турамăшĕ тытса хĕнетĕр!

Сурпан салтса пăрахнă Петĕр Пупин —

«Сурпансăр» ĕçлеме ун ирĕк çук-им?

Йывăç чĕрет те сăн кӳлепелет,

Тарăхнипе калать: «Тӳре-шара... бĕлет!»

Манăн асанне мана питĕ кăсăклă халапсем каласа пама юратать. Сире те каласа парам-ха. Интереслĕ пулĕ-и вăл — пĕлместĕп, çапах та вулама ан ӳркенĕр.

Пысăк мар ялта пĕр хĕр пурăннă. Унăн тăватă йăмăкĕ тата шăллĕ пулнă. Хĕр упраçа Телейпи тесе чĕннĕ. Вăл питĕ илемлĕ, тирпейлĕ те таса, хитре чакăр куçлă, çемçе саслă, вăрăм хура çӳçлĕ пике пулнă. Телейпи кунĕпе пахчара, кил-çуртра ĕçленĕ. Кĕçĕнннисемпе те лармалла, апат-çимĕç те хатĕрлемелле, выльăх-чĕрлĕхе те пăхмалла. Ашшĕ пулнă-ха, анчах та вăл пĕр çул каялла чирлесе вилнĕ. Амăшĕ ăçта, унпа мĕн пулнине ашшĕ пĕрре те каласа паман.

Пĕррехинче, ĕçлесе ывăннă хыççăн, килтисем пурте çывăрса кайсан Телейпи Çавал юхан шывĕ еннелле утнă. Çак юхан шыв хĕррипе тĕлĕнмелле хитре тавралăх иккен: çаран çинче тем тĕрлĕ капăр чечек ӳсет, вĕсем çийĕн чĕвĕлти кайăксем юрласа çаврăнаççĕ. Хĕвел хĕртнĕçемĕн Çавал хăй патне шыва кĕрсе уçăлмашкăн илĕртет. Акă кунтах хăйĕн вăрăм çулçиллĕ турачĕсемпе пĕркенсе пĕр йăмра ларать. Телейпи çак йăмра айĕнче час-час хăй амăшĕсĕр ӳснишĕн кулянса куççуль тăкать.

Каç. Тĕттĕм. Сывлăш уçă та таса. Курăк йĕпе те сивĕ. Акă çуртра çутă сӳнчĕ. Шур кĕпеллĕ Телейпи пӳртрен тухрĕ. Çара урисемпе тăпăлтаттарса йăмра патне çитсе ларчĕ. Тарăн шухăша путнă Телейпи хăй мĕн вăхăтра йăмра патне çитсе ларнине те сисмерĕ. Хăйне мĕнле йывăр пулни çинчен ӳкĕтлесе йĕме пуçларĕ, Турăран пулăшу чĕнсе юхан шыв çыранĕ умне ӳкрĕ.

Малалла

Хăмла çырли сан туту.

Çеçпел сăнлă сан куçу.

Юхса пырать сан утту...

Сан çинчен çеç калаçу.

Калаçăву та тату.

Шăнкăрав пек сан сассу.

Ятучăн та — юрату...

Сан çинчен çеç калаçу.

Аннем пулчĕ сан аннӳ.

Аттем пулчĕ сан аçу.

Ан аркантăр пĕрлешӳ...

Сан çинчен çеç калаçу.