Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

«Ята çĕртместĕп» драмăран, 1959

Пар чĕлхе хутаçне, сутăнми таса вырăс Ашмарин!

Пĕрчĕн-пĕрчĕн пухам халăх тупнă ăс-хал пучахне!

Тăм чĕлхеллĕсенчен сан ăсна картасси те пулмарĕ,

Ăçтан тупчăр вăй-хал çуратмашкăн хăйсен ăсчахне?

Сахал мар, сахал мар таткаларĕç пире урлă-пирлĕ,

Хупласа хуман мар сăмах тупнă тута-çăвара!

Тен, пире чăтăм мар, тепĕртак хăрхаярлăх та кирлĕ,

Е эпир чĕмсĕрне шеллекен тупăнать-ши вара?

Кашниех пирĕнтен кĕрешӳçĕ пулма çуралман-тăр...

Кĕрешӳçĕ пулмин! Тăван халăх ачи пулмаллах!

Пирĕн çыртнă чĕлхе паянтан вутпа çулăм салаттăр —

Кăнса вырттăр пире пăркăчланă тӳре те аллах!

Агнесса — «сурăх путекки»,

Ăçтан килсе çакланнă çил вăл?

(«Çилçунатра» ыйтнисенчен)

Тăван чăваш! Хутаçунта

Çĕр пин ятран та кая мар-тăр,

Çапах этем ятне муртан

Тупса хуратăн лăпăр-лапăр.

Пĕртен-пĕр пурлăху — чĕлхе!

Ăна та ачуна памастăн!

Юлман çав чунсенче хĕлхем,

Тăнсем-пуçсем те лăстăк-ластăк.

Ютсен мăшкăлĕпе ăша

Тăн пĕтиччен ватса хăварчĕç.

Чĕлхемçĕм! Мĕскĕн чăваша

Тăван ятсем тупса парсамччĕ!

Аннеçĕм!

Эсĕ тăкнă тарпа

Тырă-пулă хирте ăршаланнă.

Эс пилленĕ халпа

Салтаксем кĕрсе кайнă вута.

Сан хĕрӳ сăмахна

Ĕненсе тăшмана пăталанă,

Сан таса ятупа

Паттăрсем кăмрăкланнă вутра.

Аннеçĕм!

Сан ачаш аллупа

Тăлăхсем çитĕнсе ураланчĕç.

Эсĕ панă сăнпа

Аттесем упранаççĕ юнра.

Чи юратнă сăнсем

Ерипен-ерипен шупкаланчĕç,

Эпĕр пурпĕр санпа,

Ĕмĕрех эсĕ пулăн чунра.

Çӳлте-çӳлте, кăн-кăвак тӳпере, Çăлтăрстан ятлă патшалăхра Çăлтăрçă ятлă асамçă хĕрарăм пурăнать. Вăл пурне те пĕлет, пурне те сисет, пурне те курать, илтет, сăнать, туять, ăнланать, пулăшать… Ăна хăйне те ку çĕршывра пурте пĕлеççĕ. Камăн мĕнле инкек сиксе тухать — тӳрех ун патне сĕнӳ е пулăшу ыйтма пыраççĕ. Çăлтăрçă никама та хирĕçлемест, сив сăмахпа çапса хуçмасть, ăшшăн калаçса кăмăлĕсене уçать, хуйхи-суйхине ыйтса пĕлет, пулăшма сăмах парать.

Пĕррехинче ун патне икĕ çăлтăр, Йăлтăрпипе Çутпи пыраççĕ, иккĕшĕ те куççульпех йĕреççĕ. Çăлтăрçă вĕсене мамăк пĕлĕт евĕр çемçе пукан çине лартать, çумăр шывĕ пек тăрă шыв ĕçтерет, мĕн хуйхăпа çӳренине ыйтса пĕлет. Хĕр ачасем пĕр-пĕрне пӳле-пӳле çапла каласа параççĕ:

— Пирĕн чи юратнă çыннăмăр — аннемĕр — чирлесе ӳкрĕ, çичĕ эрне асапланать, сыватмăшра та выртса тухрĕ. Усси çук. Пуçĕ çаврăнать, вăйĕ çук: вырăн çинчен те тăраймасть. Çăлтăрçă аппа, аннене ура çине тăратма пулăшăр-ха, тархасшăн.

— Аннĕре эсир хăвăрах пулăшма пултаратăр. Эпĕ сире кирлĕ сĕнӳ çеç паратăп.

— Эпир мĕн тумаллине йăлтах тăватпăр, пире калăр анчах.

Малалла

Эпир иккĕн каллех, эпир иккĕн каллех

Хăланкайăкăн икĕ чĕппи.

Уйрăлмиех пире яш чухнех, çирĕпех,

Пĕрле çыхре кун-çулăн çиппи.

Сарă çулçă тăкать çĕр çине кĕркунне,

Çемçе пултăр тет санăн çулу.

Чунсенче çут хĕвел, чунсенче çуркунне,

Çурхи кун пек чăнах та куллу.

Эпир иккĕн каллех, икĕ кайăк чĕппи,

Çĕнĕ пурнăç пире саламлать.

Хытăрах çых пире çĕнĕ пурнăç çиппи,

Ăраскал, ав, пире ытамлать.

Кам пире юратать, — савăнма пуçтарнар,

Пурсăра та чĕнетпĕр хĕвеллĕ куна.

Унччен мĕн пулнине ним юлми йăлт! манар,

Çуркунне, çуркунне ытамларĕ чуна.

Эпир иккĕн каллех, эпир иккĕн каллех

Хăланкайăкăн икĕ чĕппи.

Курăр-курăр, туссем, пире ĕмĕрлĕхех

Пĕрле çыхрĕ кун-çулăн çиппи.

Лăпкă каç. Шурă юр

Тăкăнать çĕр çине.

Ан калаç. Эсĕ кур

Юр пĕрчи ташшине.

Юр ӳкет пит çине

Çунтарса çулăмпа.

Эс кашни пĕрчĕне

Пуçтарсам тутапа.

Тен, эпир те санпа

Шурă мамăк пулар,

Çак асамлă вăйпа

Пĕрлешсе çаврăнар.

Сан хура куçсенче

Пур илемлĕ хăват.

Шурă юр айĕнче

Эс мана ан çухат.

Оля Терентьевăна

Мач вилтăпри çине хурсамăр пысăк чул...

Кăвак-и вăл, хура е шурă йĕрлĕ,

Тăрри-аякĕсем ванăçинех пин тĕрлĕ,

Пулин вăл яка мар, карти те чалăш вĕрлĕк —

Леш тĕнчере хурланмĕ манăн чун.

Ку тĕнчере эп чăтрăм мăй таран,

Инкек те тусрĕм, тупрăм савăну та:

Çӳрерĕм çĕтĕк те, çӳрерĕм тутă,

Хăталарăм пӳрт, çăл чаврăм, çултăм утă —

Ĕçленĕ еç пулманччĕ-ха харам...

Çĕр айĕнче выртасчĕ кăтăш ман...

Пăлхавлă пурăнтăм, тĕрĕс мара тасатрăм,

Яш-кĕрĕмре янрарĕ манăн ахрăм,

Хăр-хаяра тĕнче хĕрне ăсатрăм...

Хурса хăварăр чул. Ан тивтĕр тек тăшман!

2000, çу, 7

Шупашкар

— Кам телейлĕ? Ухмах çын телейлĕ!

Сĕмсĕрсемшĕн пурнăç пыл та çу!

— Ухмах мар пек, ăслă та мар эпĕ,

Çавăнпа телейĕм пур та çук...

— Ăс нумайăн ăрăсĕ сахал-çке,

Ăслине кашни-пĕр тапăнать...

Çапла мар-им, хаклă шурсухалçă?

— Çаплине çаплах, пăртак кăна...

Асĕ-пăсĕ пур-ха вăл шăшин те,

Арçурин те пур-ха шур сухал.

Ыр тăвасĕ çук тăк нихăшин те —

Халăхри хисепĕ пит сахал!

— Пурлăх-çуклăх ырлăхĕ сахал çав,

Ырри çукăн ĕмĕчĕ тискер.

— Тĕрĕс пурăнан сахал-махалçăн

Пулакан-ха ăрăсĕ чипер.

2000, раштав, 14.

Каç. Шăплăх… Ял лăпкă ыйха путнă. Юрпа витĕннĕ çул çăлтăр çутипе аванах палăрать. Урам вĕçĕнчи пĕр пӳртре кăна кантăксем çутă-ха,унта яш-кĕрĕм улахха пуçтарăннă. Улькка та ытти хĕрсемпе пĕрле юрă юрланă май çăм алса çыхать. Хутран-ситрен,вăтанса,савнийĕ çине пăхса илет. Сетнер ăста, çыхма пуçланă çăпатана вĕçлет те иккен. Вăл та Улькка çине пăха-пăха илет. Куçĕсем тĕл пулсан, иккĕшĕ те хĕрелсе каяççĕ.

Улькка юлташĕ Елюк киле кайма вăхăт çитнине асăрхаттарсан пурте пуçтарăнма тытăнчĕç. Хапха алăкне чĕриклеттерсе вĕсем урама тухрĕç. Елюк часах килне çитрĕ, Ульккан утмалăх пур-ха.

Акă пĕтĕм урама янраттарса Петĕр пиччесен йытти вĕрме пуçларĕ. Улькка çитсе те пыратчĕ ĕнтĕ, сасартăк юр ăшĕнче тем çуталса выртнине асăрхарĕ. Вăл кукленсе ларчĕ те ăна чакаласа кăларчĕ.

Ой-ой, çăлтăр! Епле çутатать тата!

Улькка шухăшласа тăмарĕ,ăна кĕсйине персе чикрĕ те килне кĕме васкарĕ. Çăлтăра сак çумĕнче ларакан шкап туртмине хучĕ те вырăн çине чăмрĕ. Тутлă ыйха путрĕ.

Ир… Улькка амăшĕ пăру фермине васкарĕ. Ашшĕ çĕре кĕнĕренпе 3 çул иртрĕ ĕнтĕ, çавăнпа пĕтĕм ĕç амăшĕпе Улькка çине тиенет.

Малалла

Шурă-шурă пĕлĕтсем,

Вăрăм мăйлă акăшсем,

Ăçталла эсир ишетĕр

Вĕрнĕ май çурхи çилсем?

Çав асамлă инçетре

Мĕн кĕтет унта сире?

Тен, çыран эсир шыратăр

Тинĕс евĕр тӳпере?

Эх, васкаççĕ пĕлĕтсем,

Манăн шухăш-ĕмĕтсем.

Сирĕнпе пĕрле каяççĕ

Эпир пурăннă кунсем.