Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Çын пурнăçĕ хутлам чаршав пек,

Тĕтреллĕ, çумăрлă кун пек.

Килет çурхи янравлăн, шавлăн,

Каять кăра кĕр сăнĕпе.

Пулнах ун ихрешке илемĕ,

Çиçнех хĕмленнĕ ĕмĕтсем.

Пуçа ухса çӳренĕçемĕн

Сасартăк сĕмлĕхе кĕрен.

Шăпа мана куçран тĕллерĕ

Пĕр шеллемесĕр, хăратса:

Эс, имĕш, пурăнма пĕлмерĕн,

Юласшăн пултăн тап-таса.

Анчах кун аллинчен тараймăн,

Çултан иртеймĕн пăрăнса.

Тепре самант та пурăнаймăн

Пурне те тĕрĕс ăнланса...

Каллех — чаршав. Тĕнче хутламĕ.

Каллех — тĕтре. Йĕпху те пăр.

Ыран мĕн пулĕ — шухăшламăп.

Мехел çитсессĕн курăпăр.

Нарăс, 1992.

Кĕрхи вăрманăн кĕр кĕрлевĕ

Паян ман чунăмпа пĕр евĕр

Кĕтетĕп сивĕ çитессе

Çулçă тăкса, çуçентерсе.

Тахçан авал çĕр çинче,

Пĕр-пĕринпе савăнса,

Этем йăхĕ ыр сунса

Пурăннă килĕштерсе.

Авалхи хурăнташсем,

Атăл çи пăлхарĕсем,

Пирĕн паттăр несĕлсем,

Пулнă харсăр хастарсем.

Кунĕ-çулĕ тикĕс мар,

Вăрçă-харçă сахал мар.

Тăшмансен çапăçăвне

Хирĕç тухнă çĕнтерме.

Тӳснĕ пурнăçра пĕр май

Асап-нушине чылай.

Тан мар çапăçусенче

Пĕтнĕ тăшман аллинче.

Паттăртан паттăррисем

Пынă çуралса çынсем.

Ирĕк пурнăç — халăхра,

Курайнă малашлăхра.

Çĕр-анне вăрттăнлăхĕнче

Халăх шăпи упранать.

Пĕтĕм пурнăç тăршшĕнче

Сĕм аваллăх курăнать.

Ламтайсен çĕрне-шывне

Чăнласах юратнăран,

Паттăрсен ĕçĕсене

Манăçтармĕç нихăçан.

Пирĕн чылай халапра,

Мифсенче, легендăра,

Историре, преданире

Кашни паттăр хисепре…

* * *

Чăваш çĕрĕ çийĕнче

Пулнă тет виçĕ хĕвел.

Малалла

Пурăннă тет ĕлĕк-авал пĕр хан. Вăл хуйхă мĕнне ăнланма пачах пĕлмен, мĕншĕн тесен унăн пурнăçĕ ялан пыл та çу çеç пулнă. Хан питĕ хаяр та çăткăн иккен. Çынсен нуши ăна нихăçан та кăсăклантарман тет. Пуяс шухăшĕ ăна пĕр май канăçсăрлантарнă. Унăн çĕр çинчи мĕн пур пуянлăха хăйĕн тăвас килнĕ. Хайхи хан вăрманта пĕр ватă Йăмра пурри çинчен илтет. Ку Йăмра ытти йывăçсем пек мар, асамлă тет. Ырă та чунĕпе таса çынсен ĕмĕчĕсене пурнăçланă.

Пĕррехинче хан тарçисене чĕнсе илет.

— Илтнĕ-и эсир Асамлă Йăмра çинчен? — ыйтать хан тарçисенчен.

— Илтмен, — теççĕ лешсем.

— Тăмсайсем! Çав Йăмра çинчен кам мĕн пĕлнине ыйтса пĕлĕр! — çиллине пытараймасăр урнă пек кăшкăрать хан.

— Юрать, часах ыйтса пĕлĕпĕр, — теççĕ хан патĕнче ĕмĕрех ĕçлесе пурăнакансем.

Тарçисем, Йăмра çинчен пĕлекенсене тупас тесе çӳресе хăшкăлса çитнĕскерсем, хан патне çитеççĕ те çапла калаççĕ:

— Тупрăмăр, пирĕн хуçа, — теççĕ ывăннăскерсем.

— Ну! Мĕн тума пултарать çав Асамлă Йăмра?! — сурчăкне сирпĕтсе тата ытларах тарăхса çухăрать хан.

— Мĕн ыйтакансен ĕмĕчĕсене пурнăçлать, — айăпа кĕнĕ çынсем пек пуçĕсене çĕрелле пĕксе калаççĕ лешсем.

Малалла

Сывлăх, пурлăх, ăнăçу сунса,

Сар Хĕвелĕн хевтине хурса,

Чăвашсемшĕн Ырăпа çунса,

Вăй хурап çурталăх çутăнса.

Тавах, туссем!

Эсир пурри — телейĕм.

Сире курсан ман чунăм

уçăлать.

Ăçта такăнасса мĕнле пĕлейĕн?

Юлташ туять те инкекрен çăлать.

Чи ăша камал, чи шевлеллĕ çутă —

Ман тусăмсен пехилĕ те парни.

Пĕрле чухне сулмаклăрах пек утăм,

Çулталăкнех пырать пек Çăварни.

Çапах та хытăрах хăвран ыйтатăн:

Мĕн турăм эп туссемшĕн пурнăçра?

Илтĕм нумай, хамран мĕнех-ши патăм,

Туссем мана тытаççĕ-ши асра?

Çул иртнĕçем йывăртарах çак шухăш:

Васкасчĕ çынсене телей кӳме.

Кама эп парăмлă, хăюллăн тухăр

Пĕр хĕрхенмесĕр, вирлĕн питлеме.

1996, раштав

Çĕршывăм хăюллăн вăранĕ,

Тапранĕ кăвар кайăкла:

«Çук, çук» теекен улталанĕ,

Кам «çук» тет, ун чунĕ — чăлах.

Унччен-ха — айван пек çĕршывăм,

Унччен-ха — чăваш ыйăхлать.

Ан тив, тем пулсан та, вăл вăйлăн —

Паян чĕрĕлсе тăрасла...

Хĕвелĕн кăварлă хĕлхемĕ

Çĕре чечекленĕ чухне

Кам курнă çанталăк илемĕ

Пăрпа пăрланса шăннине?

Ан тив, хĕл шăнтса пăчăртатăр

Ăш еншĕн сикен чĕрене,

Хăюллă куçпа палăртатпăр

Çĕн кун вутланса килнине.

Чĕрем, сик хăюллăн, хавассăн,

Хăюлăх юрри кĕвĕле —

Чăваш чĕрĕлнине курмалла сан,

Ăна тĕл пулса илмелле...

Курап: чĕрĕлет чăваш ячĕ,

Таçта аслатиллĕ саспа

Юратнă çĕршывăн хăвачĕ

Часрах вăранасшăн тапать...

Хастарлă, хыт утăмлă пулăр,

Çĕршывăн хастар ачисем,

Вут кайăклăн вĕçĕр, ан юлăр,

Ан юлăр кун-çул уттинчен.

Çĕршывăн пит-куçĕ çĕнелĕ,

Ыран-и, паян-и вăл? — Час...

Кам «çук» тет, çав — суеç чĕлхеллĕ;

Малалла

Тăван çĕршыв чĕлхин малашнехи çинчен

Шухăшласа пуçа тĕрлĕ шухăш килсен, —

Сан иртнĕ ĕмĕрӳ, çĕре кĕнĕ поэт,

Чуна пăчăртаса ялан аса килет.

Чăваш Чĕлхи çеçке ярса чечекленсен,

Сан кĕвĕллĕ чĕлхӳ кăварланса çитсен,

Чăваш çынни хă[в]на юратакан пулсан, —

Ĕмĕтсене татса куçу хупăнчĕ сан.

Тăван чăваш çĕрне юратакан чĕрӳ

Сикми пулса, хуллен татăлчĕ ĕмĕрӳ...

Пытарчĕç çĕр айне чăвашăн ĕмĕтне,

Сăвву кĕвви анчах юлайчĕ çĕр çине.

..............................................

Çурхи кунсем каллех çутатрĕç тĕнчене,

Тĕнче симĕсленет... Хĕвел йăлтăр... Уяр.

Анчах сана пĕрех: сана вилнĕскерне —

Çуркуннехи тĕнчен илемĕ кирлĕ мар...

Калас килет сана: «Чăваш Чĕлхи илемĕ

Ӳссех пырать. Тăрсам! Каллех сăвă çырар».

Анчах мана чĕнсе, мана «илтетĕп» темĕн...

Вилнисене тĕнче илемĕ кирлĕ мар...

Çыврах, тăван поэт!.. Сăвву кĕввисене,

Сан сăмах[х]усене никам та манас çук.

Чăваш Чĕлхи пур чух тăван поэт ятне

Малалла

Историлле калав

Пин те тăхăрçĕр вунсаккăрмĕш çул, утă уйăхĕн малтанхи кунĕсем.

Чĕмпĕр пăтранать, пăлханать, вутсăр çунать. Хĕвелтухăç фронтăн командирĕ пулнă Муравьев хăйĕн çарне татăклă приказ парать. Ку приказ тăрăх Хĕрлĕ Çар нимĕçсене хирĕç çапăçмалла, Брест хулинче тунă мирлĕ договор юрăхсăррине пĕлтерет. Ĕлĕкхи патша çарĕн подполковникĕ, сулахайра — эсер Муравьев çамрăк. Раççее тапăннă империалистсене сутăнать.

Чĕмпĕр тинĕсри кăра çил пек хумханать, пăтранать. Хулара тăракан полксемпе ротăсенче куллен тавлашу пырать. Красноармеецсем тавлашаççĕ, пĕр-пĕринпе тытăçсах каяççĕ: хăш-пĕрисем, уйрăмах сулахай эсерсем илĕртнипе, нимĕçсене хирĕç çапăçма кайма тупа тăваççĕ, чĕнеççĕ. Большевиксем майлисем нимĕçсемпе çапăçмалла мар, шуррисене тĕп тумалли çинчен ăнлантараççĕ.

— Пирĕн хамăрпа-хамăр çапăçмалла мар, граждан вăрçи çĕршыва юхха çеç ярать. Пирĕн тĕп тăшман — нимĕç. Нимĕçсене çĕмĕрсе тăкмалла. Тăван çĕршыва хăрушлăхран хăтармалла, — терĕ яка çи-пуçлă хĕрлĕ армеец. Эпир Тăван çĕршывшăн, нимĕçсене хирĕç каятпăр. Ку пирĕн чи сумлă тĕллев.

Малалла

Муззафар бей шофера

Алла тытаттăм картă,

Ишеттĕм караппа:

Покшаш та Ункă, Атăл,

Босфор та Гибралтар!

Босфор та Дарданеллă,

Таçта — пач кунта мар! —

Лăпкă Дона манерлă

Юхатчĕ Амаксар.

Ачалăхра халлантăм,

Çӳрерĕм сахал мар.

Покшаш çинчен эп антăм,

Салам! Румель хисар!

1997, çу, 25.

Румель хуралĕн çул хĕрринчи туппи çинче.

1997, çу, 24.