Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Шăхăрса самант иртет

çил кĕввййĕ евĕр.

Чарăна пĕлмест пирте

пирĕшти хӳхлевĕ.

Тишкерсе тăват енчен,

тĕпчесе сăнар-и —

кам-ши, мĕн-ши çил çинче? —

юрату сăнарĕ.

Ик юман та ват йăмра,

виç-тăватă хурăн

пуçне чикнĕ те умра —

ĕмĕр-ĕмĕр хурлă.

Эп вилсен — мана пытарăр

Çӳл[л]ĕ ту тăрне.

Йăмрасем лартса хăварăр

Ман тăпра çине.

Ман çинчен пĕтĕм çĕршывăм

Курăнтăр вара,

Тăпрам çинчен курма пултăр

Ват Шупашкара.

Эпĕ выртăп... выртăп... Юлĕ

Вăхăт каялла:

Чăваш чĕлхи пурнăç майĕ

Кайĕ малалла.

Вăхăт çитĕ — Чăваш çĕрĕн

Кăмăллă чĕлхи

Чаплă пулĕ, — вăлах пулĕ

Çамрăк чун пахи.

Пулĕç ĕмĕрлĕх илемлĕ

Сăвă-юрăсем.

Пулĕç аслă, çивĕч ăслă

Кĕнекеçĕсем.

Савнă çĕршывăмăн пулĕç

Чаплă сăвăçсем,

Чаплă та илемлĕ çырĕç

Ун чухне вĕсем.

— Чăваш çыннин чĕлхи чухăн, —

Теме хăякан

Пулĕ-ши ун чух, пĕлесчĕ,

Кураясчĕ ман!

Тусăмсем! Ун чух çул майĕ

Ман çине пырса

Юрă юрласа кăтартăр,

Сăвă каласа.

Ун чухне ман пĕлес килĕ

Сăвăссен ятне

Тата вĕсенчен хăш аслă,

Хăшĕ чаплине.

Юрăсемпе эсĕр мухтăр

Малалла

Тӳп-тӳр çултан аташрăм эп, тăван,

Ултавлă çул тухатрĕ пуль мана.

Юратăва çухатрăм эп паян,

Ăçта, ăçта шырас халь ман ăна?

Тӳп-тур çула тĕтре карать паян,

Тӳпе те çук. Хĕвелсĕр халь тĕнче.

Асап та хĕн ман чĕрере паян,

Çӳретĕп эпĕ хам килте пĕччен.

Хаяр çил-тăвăл таврара урать,

Умра кăранклатать çăхан.

Асаплă куçăм шăпчăка курать,

Анчах çунатсăр шăпчăк та паян.

Пирĕн кил çырма хĕрринче ларать. Çырма тăрăх тем тĕрлĕ йывăç та ӳсет. Чи пысăккисем — тирексем. Вĕсен вулли питĕ хулăн, иккĕн-виççĕн ытамласа çитме çук. Вăрмантан килнĕ чух ялти çуртсем курăниччен çав тирексен тăррисем курăнаççĕ. Курăнаççĕ те киле тата ырă туйăмпа йыхăраççĕ.

Ку тирексене пирĕн аттен ашшех, асатте эппин, лартнă.

Асаттене кура атте те йывăç лартма юратать. Çулсерен йывăç лартать хамăр çумри çырмана.Çыран ан ишĕлтĕр тет, çулла сулхăн пултăр тет. Тата унта вăрманти пекех, питĕ уçă сывлăш!

Пытанмалла выляма мĕнле лайăх… Вăрçăлла вылянă чух шăтăк чавса кĕрсе «штаб» тума та, «тăшмансене» тыткăна илме те.

Кайран пурте «хамăрăннисемех-ха» эпир.

Вăт çапла, атте те йывăç лартать терĕм те, йывăçне лартнă чух пулăшма пире те илсе тухать. Шăтăкне чавтарать, тăприне хăех ярать-ха, йывăçне пире тыттарса тăратать.

— Ну, час тымар ярать-ши ĕнтĕ ку йăмра (йăмра мар тăк — тирек е хурăн, хурама, йывăçне кура ĕнтĕ)? — тесе шухăшлать хăй ĕçленĕ хушăра. Ку ыйту пире те кăсăклантарать.

— Ачасем, шăварăр-ха, шăварăр. Вăн çавăнтан, çырма тĕпĕнчен пĕчĕк витресемпе йăтăр, — текелет атте. Эпир хаваспах шыв йăтатпăр, йывăçне кăна усса пытăр.

Малалла

Тулта ытла та лăпкă хĕл тăрать.

Юр пĕрчисем декабрь вĕçĕнче

çĕрле

нихçанхинчен те лăпкăрах:

курмастăн вĕсене,

туятăн çех.

Туятăн пит çинче

е утнăçем

урусемпе сиретĕн вĕсене.

Туятăн: çĕне çул çывхарнăçем

юр кĕрчĕсем хуплаççĕ йĕрсене.

Туятăп: санăн юмахри сăнна,

тата пурнăçланман ĕмĕтсене

январь, ума килсе тухсассăнах,

яланлăхах манса кайма сĕнет.

Çук, яланах санпа пĕрле пулам,

тухам,

тата пур ĕмĕте те пурнăçлам!

Сан çинчен ĕмĕтленсе çитрĕм эп тĕнче хĕрне,

Хĕçпе çапнă пекех лекрĕ уйрăлу ман чĕрене.

Саншăн саванăç кăна ку, саншăн вăйă ку, илем,

Çак терте тек чăтаймастăп, пурнăç çук, выртса вилем.

Хуйхă çулĕ кăна пулчĕ сан патна утса çитни

Чăтма çук-çке пысăк терт ку — сана вĕçĕмсĕр кĕтни.

Тыткăнран хăтăлнă кайăк урăх тыткăç шырас çук

Тӳпене вĕçсе хăпарĕ ирĕкре çӳренĕ чух.

Сан çинчен тек шухăшламăп, çӳрĕп эпĕ ирĕкре,

Анчах пурпĕр эс, савниçĕм, пурнăн ĕмĕр чĕрере.

Каç пулчĕ. Çутă уйăх, килсем эс ман киле.

Чунра ман пысăк ĕмĕт — çавна çитермелле.

Эс — пурнăçăн çăлкуçĕ, ялан тытса тăрах,

Темле йывăрлăхра та мана эс ан пăрах.

Сан çут сăну — çут уйăх, асрах тăран ялан,

Эп çăлăнăç кĕтетĕп, савниçĕм, пĕр санран.

Сив çил çинчи сив çулăм эс маншăн ан пулах,

Мана савма, савниçĕм, нихçан та ан пăрах.

Эп сан чуру пулатăп, эс ман патша, ман чун,

Эс пур чухне сĕм каç та пулать çап-çутă кун.

Шăллăм, санăн пур-и-ке, пур-и-ке

Сăра сапнă курите, курите?

Курите тулли пулсассăн,

Алтăрпа ăсла ăссассăн,

Шăнкăрав пек уçă сасă

Янăратăр ывăнмасăр...

Кам юрлать тесе ыйтсан,

Пĕлтеретĕп савăнса:

Юрлаканĕ — Туринке,

Маргарита Туринке,

Чи пуян та кĕмĕл саслă

Чи илемлĕ те хаваслă

Чипер кин, чипер инке —

Чăваш хĕрĕ Туринке!

Кинĕм, санăн пур-и-ке, пур-и-ке

Тĕрĕ çапнă турилкке, турилкке?

Турилкке тулли пулсассăн,

Чăкăтне касса хурсассăн

Шăнкăрав пек уçă сасă

Янăратăр чарăнмасăр...

Кам юрлать тесе ыйтсан

Пĕлтеретĕп савăнса:

Юрлаканĕ — Туринке,

Маргарита Туринке,

Чи ачаш та сепĕç саслă,

Чи сăпайлă та хаваслă

Чипер кин, чипер инке,

Чăваш хĕрĕ Туринке!

Тав сире, тăванăмсем,

Эсир пирĕн ылтăнсем.

1992, кăрлач, 9–13

Анат Кама

Пĕр пысăк вăрманта пурăннă тет лаштра юман. Вăл ытти йывăçсенчен темле ăслăрах пулнипе уйрăлса тăнă. Çавăнпа та ăна пур йывăç та хисепленĕ, вăрман патши тесе чĕннĕ. Çак юманран инçех мар çамрăк йăмрапа яштака хурăн ӳснĕ. Çамрăксем ватти калакан сăмаха итлеме юратнă.

Çапла пĕррехинче вăрман патши çамрăксене кичем пулнине асăрхать те юмах каласа пама шутлать, сăмахне вара çапла пуçлать:

— Çак ĕç ĕлĕк-авалах кĕркуннехи вăхăтра пулса иртнĕ. Пирĕн вăрманта пĕр тунката пурăннă. Вăл çав тери мăн камăллă пулнă. Пĕррехинче çав тунката тĕлĕнчен пĕр ватă карчăк иртсе пынă. Хайхи тункатана асăрхасанах карчăк пуçне тайнă та малалла ерипен утса кайнă. Кăшт вăхăт иртсен хайхи тунката тĕлне старик пырса тухать. Вăл та тункатана курсанах пуçне таять те малалла хăй çулĕпе каять.

Тункатана çакă çеç кирлĕ пулнă. Вăл мĕн пур вăйне пухса кăшкăрнă:

— Пуç çапăр мана! Эпĕ — сирĕн патша!

Анчах та пĕр йывăç та тунката умĕнче мĕскĕнленесшĕн пулман, пуç çапман.

— Эсĕ хăвна ытла тем вырăннех ан хур-ха, — тенĕ хыр тункатана.

— Санăн артист пулмалла пулнă, — хуравланă ăвăсĕ çулçисемпе «алă çупса».

Малалла

Вальăна

Çӳл тӳпере, сăнанă-и, çунать

кĕр çăлтăрĕ. Фиалка пек чечен.

Ку çăлтăр — сăвăçшăн пулсан — çунат,

юратакан çынсемшĕн вăл — чечек.

Хам ĕмĕрте, тен, эп те самаях

хуратрăм шур хута, — хăш чух тĕллевсĕр.

Ман сан çинчен çырас килет паян,

пĕр çуйхашусăр та пĕр ĕсĕклевсĕр.

Эс, Валя, сывлăм шывĕ пек таса.

Пĕр тумламран ирхи тĕнче пăхать, —

çаплах куллу та, куçусем те сан,

тен, пĕтĕçтернĕ пур çамрăклăха:

ку — Ева скульптури ӳсет хуллен,

ку — Нефертитин вилĕмсĕр сăн-пичĕ...

Анчах ăçтан художник хĕр чунне, —

пире ирĕксĕртен лартмасăр, — виçĕ!

Пур туссене те сан çинчен халех

çырса пĕлтерĕп тенĕччĕ.

Ĕнен,

ун вырăнне аса илетĕп тек

каллех çав алсăр статуйăсене.

Телейлĕскер, çӳретеп кĕвĕçсе...

Кĕр çăлтăрне курмарăн-и хальхаççăн?

(Ман юлташсем пĕлеççĕ — сăвăçсем

ялан сăмах çитменнипе аптраççĕ.)